The Labyrinth: η ταινία και ο συμβολισμός πίσω από τον φανταστικό λαβύρινθο
Art by Rovina Cai
Επέλεξα το πρώτο μου άρθρο για το μαγικό μας Will o’ Wisps να είναι κάτι πολύ αντιπροσωπευτικό μου, κάτι βαθύ, κάτι που θα αγγίξει πολλούς από εσάς. Ελπίζω να τα καταφέρω και να σας θυμίσω ή να σας ξυπνήσω πράγματα. Καλώς σας βρήκα…
Λίγα λόγια για την ταινία
Σκηνοθέτης της ταινίας Labyrinth είναι ο δημιουργός του Muppet Show, Jim Henson, την παραγωγή έκανε ο μεγάλος George Lucas, ο Terry Jones των Monty Python έγραψε το πρώτο ντραφτ του σεναρίου και ο David Bowie μαζί με τη -νεαρή τότε- Jennifer Connelly ήταν οι πρωταγωνιστές. Όσοι μάλιστα γνωρίζουν τον Brian Froud, εκεί θα θαυμάσουν το ξεκίνημα της δουλειάς του ως σχεδιαστή κάποιων εκ των goblins (αποκλειστικό μυστικό: το μωράκι που πρωταγωνιστεί, ο Τόμπυ, είναι ο γιος του Brian Froud).
Η υπόθεση είναι με λίγα λόγια η εξής: Μια έφηβη, η Sarah (Jennifer Connelly), μια φορά που οι γονείς της την αναγκάζουν να κάνει babysitting στον αδερφό της, εύχεται να τον πάρουν οι καλικάντζαροι. Όταν η ευχή της πραγματοποιείται και ανακαλύπτει ότι το μωρό έχει εξαφανιστεί από την κούνια του, ξεκινά ένα περιπετειώδες ταξίδι, σε έναν παράλληλο κόσμο που ξανοίγεται μπροστά της -έναν τεράστιο λαβύρινθο για την ακρίβεια- για να πάρει πίσω το παιδί από τα χέρια του βασιλιά των καλικάντζαρων, τον τρομερό και γοητευτικό Jareth (David Bowie). Στην πορεία κάνει φίλους αλλόκοτα πλάσματα του λαβυρίνθου, που τη βοηθούν στην προσπάθειά της.
Μέσα στην ιστορία είναι σαν να παρακολουθούμε δύο υποθέσεις. Την προσπάθεια να πάρει πίσω τον αδερφό της, αλλά και έναν έρωτα που γεννιέται, δυναμώνει και αρχίζει να την εξουσιάζει, καθώς πλησιάζει προς το κέντρο του λαβυρίνθου…
Αν και για πρώτη φορά είδα την ταινία νομίζω στα εννιά-δέκα μου, ήξερα από πολύ νωρίς, ότι δεν επρόκειτο για ένα απλό παραμύθι. Είχα πάντα την εντύπωση ότι η ιστορία μου μιλούσε πίσω από τις εικόνες. Δεν κράτησα στη συνείδησή μου την ιστορία του Λαβυρίνθου ως μια απλή ιστορία με ξωτικά και καλικάντζαρους. Σκεφτόμουν ότι ίσως να έφταιγε η επιβλητική περσόνα του David Bowie (τον οποίο φυσικά είχα ερωτευτεί και αυτή τη στιγμή με κοιτάζει η μικροσκοπική πλαστική φιγούρα του Jareth που έχω δίπλα μου) ίσως οι μουσικές, μα όχι. Ήταν κάτι αλλιώτικο και σκοτεινό. Βαθύ και αρχετυπικό.
Art by pika-la-cynique.deviantart.com
Ο συμβολισμός του λαβυρίνθου
Ο λαβύρινθος αρχετυπικά συμβολίζει τον εσώτερο εαυτό, το ασυνείδητο, θα λέγαμε, αυτό που υπάρχει μέσα μας και που για να έρθουμε σε επαφή μαζί του απαιτείται μια διαδικασία, μια δοκιμασία. Για να γνωρίσουμε αυτόν τον βαθύ και αρχετυπικό εαυτό, απαιτούνται θυσίες, παραδοχές, απώλειες, αρνήσεις και παραδοχές. Η εικόνα ενός «δαιδαλώδους» λαβυρίνθου είναι σε όλους μας τρομακτική.
Ο λαβύρινθος στο κέντρο του κρύβει κάτι σκοτεινό, άγνωστο και τρομακτικό. Είναι απρόσιτος, ανεξερεύνητος και αλίμονο σε όποιον μπει μέσα του απροετοίμαστος και άοπλος. Στο κέντρο του μπορεί να κρύβει οτιδήποτε. Ο δρόμος είναι μονόδρομος, από έξω προς τα μέσα και το γεγονός ότι κανείς δεν ξέρει τι θα βρει στο τέλος του, τον κάνει ακόμα πιο τρομακτικό.
Ο συμβολισμός της ιστορίας του Λαβυρίνθου
Μελετώντας την ιστορία, όντας μεγαλύτερη πλέον, (νομίζω την έψαξα γύρω στο 2001 και τη βρήκα μόνο σε ένα video club της Θεσσαλονίκης. Ήμουν πανευτυχής), κατάλαβα πως το βαθύ και σκοτεινό θέμα της ήταν στην ουσία το ταξίδι μιας έφηβης προς την ενηλικίωση, μέσα από έναν δυνατό έρωτα. Ένας τρομερός και καταστρεπτικός έρωτας, όπως απόλυτος, μοιραίος, συναρπαστικός και ηγεμονικός είναι ο έρωτας στην εφηβεία.
Η πτώση στο Κελί της Λήθης, οι σκάλες του Escher στο φινάλε, η snow ball και το γήτεμα του εραστή, το δίλημμα με τις πόρτες που η μια οδηγεί στον λαβύρινθο και η άλλη στον θάνατο, όλα βήματα προς έναν έρωτα της πρώιμης ενηλικίωσης, σοβαρό, μοιραίο και καθοριστικό.
Ένας απόλυτος έρωτας που καταλαμβάνει το μυαλό, συγχύζει, δημιουργεί παραισθήσεις και παρανοήσεις, εμποδίζει τη λήψη σωστών αποφάσεων ή θέτει μεγάλα διλήμματα. Όλα αυτά μεγεθυμένα μέσα από τη δραματικότητα της εφηβείας όπου όλα είναι πιο τραγικά και ποιητικά. Κι έπειτα, το τέλος του έρωτα, που βιώνεται ως καταστροφή, η απογοήτευση, ο αγώνας για αποδέσμευση. Το απελευθερωτικό «You have no power over me» της Sarah στο τέλος συμβολίζει ακριβώς την αποδέσμευση από την παλίρροια του έρωτα του Jareth.
Η Sarah βρίσκεται μπροστά στο τρομερό δίλημμα να αφήσει τη γοητεία και τον παραισθησιογόνο έρωτα του Jareth να την παρασύρει για πάντα στο κέντρο του λαβυρίνθου, μια δίνης ουσιαστικά, με μονόδρομο το κέντρο της ή να μείνει σταθερή στον στόχο της, που είναι να σώσει τον αδερφό της.
Και τώρα που το σκέφτομαι… ίσως ακόμα και το ίδιο το μωρό και η επιλογή της Sarah να κρύβουν κάτι άλλο από πίσω, και όχι απλά τη διάσωση του μικρού της αδερφού. Ή ότι θα ήθελε πολύ να γυρίσει πίσω και να επιλέξει ένα διαφορετικό φινάλε, αν της δινόταν η ευκαιρία. Σταματώ όμως εδώ, γιατί αν συνεχίσω, θα χαθώ στον λαβύρινθο του μυαλού μου.
Για μένα ο Λαβύρινθος δεν ήταν απλά μια παιδική/εφηβική ταινία, ήταν ένα βήμα πιο βαθιά στον εαυτό μου. Από τότε μου αρέσουν οι γυάλινες snow balls, από τότε ακούω David Bowie, από τότε αγαπώ τους καλικάντζαρους και την περιπέτεια, από τότε βλέπω στον έρωτα ένα σκοτεινό κομμάτι.
Guest Post
H Eυλαμπία Τσιρέλη είναι συγγραφέας και κατοικεί στη Θεσσαλονίκη. Είναι υποψήφια Διδάκτωρ Βιβλικής Θεολογίας στο Α.Π.Θ., με μεταπτυχιακές σπουδές στην Ερμηνεία της Παλαιάς Διαθήκης.
Ειδικεύεται στους μύθους και τα μυθολογικά και θρησκευτικά σύμβολα της αρχαίας Μεσοποταμίας, όπως το δέντρο και το ερπετό. Συνδυάζει τις δύο μεγάλες της αγάπες, τη Βιβλική Θεολογία και τη λογοτεχνία του φανταστικού, αναλύοντας τη μεταξύ τους σχέση, σε ομιλίες, σεμινάρια και συνέδρια. Έχει συνεργαστεί με την Ελληνική Βιβλική Εταιρεία στη μετάφραση του κειμένου της Παλαιάς Διαθήκης στη νέα ελληνική.
Το 2014 δημιουργεί το εργαστήρι συγγραφής Imaginarium που εδράζεται στον εκδοτικό όμιλο "Πηγή", όπου διδάσκει συγγραφή και επιμέλεια κειμένου. Επιμελείται και μεταφράζει λογοτεχνία, ενώ συντονίζει και ανθολογεί συλλογικές εκδόσεις. Από το 2017, εργάζεται ως θεολόγος στο Αρσάκειο Γυμνάσιο-Λύκειο Θεσσαλονίκης.
Μεταξύ άλλων δραστηριοτήτων, είναι μέλος της οργανωτικής επιτροπής του Φεστιβάλ Φαντασίας Fantasmagoria που τελεί υπό την αιγίδα του Δήμου Θεσσαλονίκης, ενώ συντονίζει και τη Λέσχη Φανταστικής Λογοτεχνίας στην Κεντρική Δημοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης.