Kelpies: τα υδάτινα μυθικά πλάσματα της κέλτικης παράδοσης
«Πρόσεχε εκεί κάτω στο νερό. Υπάρχει ένα τρομερό πλάσμα που τριγυρνάει στις λίμνες και τα ποτάμια της Σκωτίας. Ένα ύπουλο τέρας που δελεάζει τα ανυποψίαστα θύματά του και τα πνίγει χωρίς έλεος…»
Art by https://camelid.deviantart.com/
Ο λόγος, λοιπόν, για το μυθικό πλάσμα Kelpie. Στο κέλτικο φολκλόρ, τα Kelpies είναι υδάτινα πνεύματα που μοιάζουν με άλογα και αλλάζουν μορφή. Λένε ότι έχουν τη δύναμη και την αντοχή 100 αλόγων. Έχουν την ικανότητα να μακραίνουν την πλάτη τους, με αποτέλεσμα να παίρνουν περισσότερους αναβάτες. Η περιγραφή τους βέβαια διαφέρει ανά ιστορία και παράδοση. Κάποιες φορές παρουσιάζονται με λευκό και λείο τρίχωμα, και άλλες με μαύρο ή γκρι. Ο μύθος λέει ότι τη στιγμή που το Kelpie μπαίνει στο νερό, η ουρά του δημιουργεί τον ήχο του κεραυνού. Μέσα στις ικανότητές του, περιλαμβάνεται και η πλημμύρα μιας περιοχής.
Το «σπίτι» των μυθικών αυτών πλασμάτων πιστεύεται ότι βρίσκεται στη λίμνη (Loch) Coruisk, κοντά σε μια έκταση με βραχώδη βουνά, το Black Cuillin. Καθώς θεωρείται το πιο ειδυλλιακό μέρος στο Isle of Skye, υπήρξε επιρροή για πολλούς συγγραφείς και καλλιτέχνες. Κάποιοι λένε ότι το πλάσμα συνδέεται και με τη λίμνη του (Loch) Ness ή είναι το ίδιο το περίφημο τέρας της λίμνης.
Art by M-Spencer.deviantart.com
Κάποιες εκδοχές του κέλτικου μύθου λένε ότι τα Kelpies εμφανίζονταν και ως όμορφες γυναίκες που μάγευαν τα θύματά τους πριν τα οδηγήσουν στο υγρό τους «σπίτι». Και για να δελεάσουν τα παιδιά, μεταμορφώνονταν σε πόνι. Αλλά συνήθως, μεταμορφώνονταν σε άντρες, που αναγνωρίζονταν από τα φύκια στα μαλλιά τους. Η μόνη μαρτυρία γυναικείας μορφής βρίσκεται στην περιοχή Ross and Cromarty, όπου μια ψηλή γυναίκα με χλωμό πρόσωπο, ντυμένη στα πράσινα, επιτέθηκε σε έναν άντρα και ένα παιδί και τους έπνιξε, αφού πρώτα βγήκε μέσα από ένα ρεύμα. Μία άλλη παράξενη μαρτυρία μιλάει για ένα Kelpie, με τη μορφή ενός γέρου που παραμιλούσε έξω από ένα σπίτι, μέχρι που το ανακάλυψε ένας περαστικός ντόπιος και το χτύπησε στο κεφάλι, αναγκάζοντάς το να επιστρέψει στην κανονική του μορφή.
Το Kelpie, για να δελεάσει τους ανθρώπους, μπορεί να βγάλει απόκοσμους ήχους γυναίκας ή άντρα που πνίγεται, ή συχνά περιμένει στην άκρη του ποταμού, με ένα ήρεμο βλέμμα, περιμένοντας να το καβαλήσεις. Συνήθως, ο ποταμός ή η λίμνη πρέπει να έχουν βάθος, ώστε να μπορέσεις να το συναντήσεις. Υπάρχουν κάποιες πληροφορίες ότι όταν παίρνει ανθρώπινη μορφή, κρατάει τις οπλές του. Αυτό προκάλεσε τη σύνδεσή του με τον διάβολο.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι να κατευνάσεις ένα τέτοιο πλάσμα. Ένας από αυτούς είναι να το αρπάξεις από το χαλινάρι. Έτσι θα υπακούει σε ό,τι του πεις. Επίσης, όπως και με τους κινηματογραφικούς λυκανθρώπους, το Kelpie μπορεί να σκοτωθεί με ασημένιες σφαίρες ή ακόμα και με πυρωμένο σίδηρο. Παρ’ όλα αυτά, έχει και αυτό τους τρόπους άμυνάς του. Αν ένας άνθρωπος πάει να το αγγίξει, τότε το δέρμα του κολλάει πάνω στο πλάσμα και δεν μπορεί να φύγει, εκτός και αν κόψει το δάχτυλό του.
Η πρώτη φορά που συναντούμε το όνομα Kelpie είναι μεταξύ του 1740-50. Η καταγωγή δεν είναι βέβαιη. Πιθανότατα, συγγενεύει με το γαελικό «cailpeach» ή «colpach» που μεταφράζεται σε «αγελάδα» ή «πουλάρι». Το πλάσμα αναφέρεται πρώτη φορά σε μια ωδή του William Collins γύρω στο 1759. Ο χαρακτηρισμός Kelpie, με βάση την κέλτικη μυθολογία της Σκωτίας, δινόταν συνήθως στα άλογα του νερού.
Ο ρόλος που έχει το μυθικό τέρας στις παραδόσεις, θα μπορούσε να αποδοθεί στο ότι οι κάτοικοι ήθελαν να κρατήσουν μακριά τα παιδιά από τα επικίνδυνα ρεύματα ή τις γυναίκες τους από τους όμορφους ξένους. Ο φολκλοριστής Gary R. Varner είχε τη θεωρία πως η πηγή της πεποίθησης ότι τα άλογα του νερού θήρευαν ανθρώπους, μπορεί να αντικατοπτρίζει τις θυσίες που κάποτε έκαναν οι άνθρωποι για να εξευμενίσουν τους θεούς του νερού (η σύνδεση με τα άλογα ίσως έχει τις ρίζες της στις θυσίες αλόγων που λάμβαναν χώρα στην αρχαία Σκανδιναβία).
Τα Kelpies έχουν απεικονιστεί με διάφορες μορφές στην τέχνη και τη λογοτεχνία. Κατ’ αρχάς, στη λογοτεχνία υπάρχουν πάρα πολλές ιστορίες και παραδόσεις. Μία από αυτές μιλάει για ένα Kelpie που μια φορά ξεγέλασε εννιά παιδιά και τα έβαλε να ανέβουν στην πλάτη του, και άρχισε να κυνηγάει το δέκατο. Το ένα παιδί κατάφερε να ξεφύγει, αλλά τα υπόλοιπα μπήκαν στο ποτάμι μαζί με το πλάσμα, και από τότε δεν τα ξαναείδε κανείς.
Αναφορά στο Kelpie βρίσκουμε και στο βιβλίο Popular Rhymes, Fireside Stories, and Amusements, of Scotland, του Robert Chambers το 1842. Το βιβλίο περιέχει την ιστορία ενός Kelpie, φυλακισμένου από τον Lord Graham of Morphie, που χρησιμοποιούσε το πλάσμα ως δούλο, για να φτιάξει ένα κάστρο στην οικογένειά του. Αφού το πλάσμα αφέθηκε ελεύθερο, βούτηξε γρήγορα στο νερό, αλλά προηγουμένως καταράστηκε τον άντρα και την οικογένειά του. Η ιστορία «The Doomed Rider» από το βιβλίο Scottish Fairy and Folk Tales, που εκδόθηκε το 1901, περιγράφει ένα γεγονός που συνέβη στο δάσος, κατά τη διάρκεια του θερισμού. Ένα Kelpie αναδύθηκε από μια μικρή λίμνη και προέβλεψε τον θάνατο ενός ταξιδιώτη. Όταν ο καταδικασμένος άντρας εμφανίστηκε, οι αγρότες προσπάθησαν να τον σώσουν, κλειδώνοντάς τον σε μια εκκλησία, μακριά από το πλάσμα, αλλά χωρίς επιτυχία. Ο ταξιδιώτης βρέθηκε αργότερα πνιγμένος μέσα στο νερό.
Σίγουρα υπάρχουν παντού αρκετές τέτοιες ιστορίες που αφορούν άλογα του νερού. Για παράδειγμα, στο Orkney υπάρχει το Nuggle, στο Shetland το Shoopiltee και στο Isle of Man, το Cabbyl-Ushtey. Στην ουαλική παράδοση, υπάρχουν ιστορίες για το Ceffyl Dŵr, το οποίο είχε φτερά και μπορούσε να πετάξει τον καβαλάρη του από ψηλά, και στη Σκωτία έχουμε το Each-Uisge, το οποίο λένε ότι είναι ακόμα πιο μοχθηρό από το Kelpie, και μπορούσε να κατασπαράξει έναν ολόκληρο άνθρωπο, εκτός από το συκώτι του. Γι’ αυτό, προειδοποιούσαν τις γυναίκες να κρατάνε αποστάσεις από άντρες που είχαν φύκια στα μαλλιά τους. Το Kelpie θυμίζει το σκανδιναβικό Bäckahästen, το αμερικανικό Wihwin και το αυστραλέζικο Bunyip.
Επίσης, στο ποίημα, «Address to the Deil», του Robert Burns το 1786, το Kelpie παίρνει δαιμονική διάσταση:
«…When thowes dissolve the snawy hoord
An’ float the jinglin’ icy boord
Then, water-kelpies haunt the foord
By your direction
And ‘nighted trav’llers are allur’d
To their destruction…»
Art by https://checanty.deviantart.com/
Αναφορές έχουμε και στη σύγχρονη κουλτούρα, στο βιβλίο της J.K. Rowling, Fantastic Beasts and Where to Find Them, όπου η συγγραφέας υποθέτει ότι το τέρας του Loch Ness είναι λίγο πιο μεγάλο από ένα υπερμέγεθες Kelpie, το οποίο εμφανίζεται σαν θαλάσσιο ερπετό. Ενώ, στα βιβλία της Holly Black, Tithe, Valiant, και Ironside, το Kelpie ήταν ένα άλογο του νερού που πραγματοποιούσε ευχές με ανταλλάγματα. Επιπλέον, το συγκρότημα της progressive rock, Jethro Tull, έγραψε ένα τραγούδι με τίτλο «Kelpie», το οποίο περιγράφει το πλάσμα σε μορφή άντρα, να κυνηγάει μια νεαρή γυναίκα, θέλοντας να κλέψει την ψυχή της. Το τέρας αυτό δεν θα έλειπε, βέβαια, και από τον κόσμο τoυ gaming. Συγκεκριμένα, από μια κάρτα του Magic the Gathering, όπου λέγεται River Kelpie και αποτελεί μέρος του expansion, Shadowmoor.
Τέλος, μπορούμε να δούμε εικόνες που μοιάζουν σε ένα πρώιμο Kelpie σε σκαλιστούς βράχους του 6ου-9ου αιώνα. Κάποιοι βράχοι απεικονίζουν τα πλάσματα αυτά σαν κοπέλες του νερού, όπως στον πίνακα του Draper. Ο Thomas Millie Dow είχε σχεδιάσει, επίσης, ένα Kelpie το 1895 ως μια μελαγχολική παρθένο με μαύρα μαλλιά, που κάθεται σε έναν βράχο. Αν και αυτή η ιδέα χρησιμοποιούνταν αρκετά εκείνη την εποχή, ο φολκλοριστής Nicola Bown είχε σχολιάσει ότι καλλιτέχνες όπως ο Millie Dow και ο Draper αγνόησαν εσκεμμένα την πρωταρχική μορφή του πλάσματος και θέλησαν να την επανεφεύρουν, αλλάζοντας τη φύση και το φύλο του.
Σήμερα, μπορεί κανείς να δει τα Kelpies στο πάρκο αναψυχής «The Helix», στο Falkirk. Φυσικά, εννοούμε δύο αγάλματα 30 μέτρων που απεικονίζουν θαλάσσια άλογα. Το έργο αυτό ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2013 και σου δημιουργεί την αίσθηση ότι τα άλογα αναδύονται από το έδαφος. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτή η κατασκευή τονίζει το πόσο σημαντικά είναι τα Kelpies στο κέλτικο φολκλόρ.
Αν βέβαια θελήσεις να αναζητήσεις τα «πραγματικά», έχει ακουστεί ότι θα πρέπει να πας στο Vayne Castle, στο Angus. Εκεί, ως πρώτο στοιχείο, θα βρεις ένα αποτύπωμα σε σχήμα οπλής, πάνω σε ψαμμίτη, δίπλα από την όχθη του ποταμού. Λένε ότι αν βρίσκεσαι εκεί νωρίς το πρωί ή το σούρουπο, μπορεί να ακούσεις το πένθιμο τραγούδι τους να πλέει αρμονικά με το ρεύμα του ποταμού. Το νου σου, όμως! Μην πλησιάσεις και πολύ κοντά στον ποταμό. Μπορεί εκεί γύρω να παραμονεύει ένα καθόλου φιλικό Kelpie…
Πηγές:
https://celticlife.com/the-kelpies/
http://thepowerofwordsonpaper.blogspot.gr/2012/10/the-kelpie.html
http://ebooks.visitscotland.com/ghosts-myths-legends/kelpies/
https://ericwedwards.wordpress.com/2014/04/11/the-waterhorse-and-the-kelpie/
http://mythology.net/mythical-creatures/kelpie/
https://www.transceltic.com/scottish/kelpie-mythical-water-horse-folklore-scotland
https://clan.com/magazine/folklore-friday-the-kelpie.html
http://classroom.synonym.com/kelpies-scottish-legends-14408.html
http://www.historic-uk.com/CultureUK/The-Kelpie/
Guest Post
Η Μυρτώ Μαραγκού γεννήθηκε στην Αθήνα το 1993. Σπούδασε Γλωσσολογία στο τµήµα Μεσογειακών Σπουδών, στην πόλη της Ρόδου. Η επιλογή των σπουδών, εν µέρει καρµική, οφείλεται στο µεγάλο της ενδιαφέρον για τις γλώσσες. Κληρονόµησε από την οικογένειά της το µικρόβιο της αγάπης για τα βιβλία και έκτοτε δεν µπορεί να τα αποχωριστεί. Η συγγραφή βιβλίων ξεκίνησε κατά τα φοιτητικά της χρόνια και όχι από τότε που θυµάται τον εαυτό της. Όµως, κατέληξε να γίνει ανάγκη και τρόπος έκφρασης. Έχει παρακολουθήσει σεµινάρια γραφολογίας, επικοινωνίας και αυτογνωσίας. Όταν δεν γράφει, της αρέσει να µελετά αρχαία κείµενα και ψυχολογία, να ζωγραφίζει Pop Art, να κάνει χειροτεχνίες, καθώς και να χάνεται µε τις ώρες σε ατελείωτο gaming και διάβασµα.