Edgar Allan Poe: Τα όνειρα και οι εφιάλτες μιας καταραμένης ψυχής
“Deep into that darkness peering, long I stood there, wondering, fearing, doubting, dreaming dreams no mortal ever dared to dream before.” - Edgar Allan Poe
Edgar Allan Poe portrait by Cristiano Siqueira
Βαλτιμόρη, 3 Οκτωβρίου 1849
Μια σκοτεινή φιγούρα τρεκλίζει στον πλακόστρωτο δρόμο, περπατώντας λίγα μέτρα ακόμα ώσπου καταρρέει στη γωνιά ενός κτιρίου. Οι περαστικοί τον προσπερνούν, τρομαγμένοι στη θέα του μέθυσου άνδρα που μονολογεί συνεχώς και ακατάληπτα. Ώσπου ένας άνδρας τον πλησιάζει. Στέκεται από πάνω του και σκύβει να τον βοηθήσει. Στο φως του φανοστάτη μπορεί να διακρίνει ότι τα ρούχα του άγνωστου άνδρα είναι βρώμικα και ξεφτισμένα. Ο μυστηριώδης, πεσμένος άνδρας βρίσκεται σε παραλήρημα, φωνάζοντας υστερικά το όνομα Reynolds. Ο περαστικός προσπαθεί απελπισμένα να τον βοηθήσει και να τον μετακινήσει σε ένα στεγνό μέρος καθώς η βροχή έχει αρχίσει να δυναμώνει. «J. E. Snodgrass», ψιθυρίζει, και το καινούργιο όνομα μετά βίας ακούγεται. Ο άνδρας χάνει τις αισθήσεις του και μεταφέρεται εσπευσμένα στο νοσοκομείο, σε δραματική κατάσταση. Μετά από λίγες ημέρες γίνεται γνωστή η ταυτότητά του, εκπλήσσοντας τους πάντες. Και το όνομά αυτού, Edgar Allan Poe. Ένα όνομα που έμελλε να σφραγίσει τη μετέπειτα πορεία της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Ο Edgar Allan Poe γεννήθηκε στη Βοστώνη στις 19 Ιανουαρίου του 1809 και ήταν γιος των ηθοποιών Elizabeth Arnold Poe και David Poe, Jr. Ήταν μόλις δύο ετών όταν η μοίρα άρχισε να χτυπά αδυσώπητα την οικογένεια Poe. Πρώτα, ο πατέρας του εγκατέλειψε τη σύζυγό του και το δύο ετών βρέφος και μετά από λίγους μήνες απεβίωσε. Λίγο καιρό αργότερα, η Elizabeth Poe άφησε και εκείνη την τελευταία της πνοή, χτυπημένη από τη μάστιγα της εποχής, τη φυματίωση. Ο δίχρονος Edgar υιοθετήθηκε από τον φημολογούμενο νονό του, John Allan, και τη σύζυγό του και έζησε μαζί τους στην πόλη του Richmond.
Λίγα χρόνια αργότερα, η οικογένεια Allan μετακόμισε στη Σκωτία και την Αγγλία για πέντε χρόνια, κατά τα οποία ο νεαρός Edgar έλαβε την κλασική παιδεία στα πιο διάσημα σχολεία του Λονδίνου. Το 1826 επέστρεψε στις ΗΠΑ και στο Richmond των παιδικών του χρόνων και γράφτηκε στο πανεπιστήμιο, ενώ μόλις ένα χρόνο αργότερα αναγκάστηκε να το εγκαταλείψει λόγω των εφηβικών του ανησυχιών, αλλά και εξαιτίας του πάθους του για την χαρτοπαιξία που στοίχισε στην οικογένεια Allan μεγάλα χρηματικά ποσά. Ο ανήσυχος χαρακτήρας του Edgar τον ανάγκασε να εγκαταλείψει το σπίτι της οικογένειας Allan και να καταταγεί στον στρατό το 1827. Μάλιστα, την ίδια χρονιά εκδόθηκε η πρώτη ποιητική του συλλογή με τίτλο «Talerlane and Other Poems». Μην έχοντας λάβει την αναμενόμενη ανταπόκριση, το 1829 η συλλογή αυτή επανεκδόθηκε με τον τίτλο «Al Aaraaf, Tamerlane, and Minor Poems».
Ο Edgar κατάφερε να αναρριχηθεί σύντομα στην ιεραρχία του στρατού και έτσι εισήχθη στη στρατιωτική ακαδημία των ΗΠΑ. Λόγω οικονομικών προβλημάτων, ο νεαρός Edgar αναγκάστηκε να παραιτηθεί και να αποχωρήσει από την στρατιωτική ακαδημία. Απένταρος και άνεργος, μετακόμισε στη Νέα Υόρκη και αργότερα στη Βαλτιμόρη προκειμένου να ζήσει με τη θεία του, Maria Clemm και την ανήλικη κόρη της, τη Virginia.
Photo source here
Η μετοίκιση στη Βαλτιμόρη υπήρξε καθοριστική στην ψυχοσύνθεση του συγγραφέα ο οποίος δραστηριοποιήθηκε ενεργά στη συγγραφή και την προώθηση των ιστοριών του σε περιοδικά και εφημερίδες προκειμένου να βγάλει τα προς το ζην. Σύντομα, ο Edgar κατάφερε μέσω του έργου του να αποσπάσει σημαντικά βραβεία όπως το πρώτο χρηματικό βραβείο για την καλύτερη ιστορία στην εφημερίδα της Βαλτιμόρης Saturday Visitor. Το ταλέντο του αναγνωρίστηκε και έγινε αρχισυντάκτης στην εφημερίδα του Richmond, Southern Literary Messenger, ενώ παράλληλα δημοσιεύτηκαν οι ιστορίες του σε εφημερίδες και περιοδικά, εξασφαλίζοντάς του κάποια χρήματα.
Το 1836 ο Edgar είχε αποκατασταθεί επαγγελματικά με τη θέση του αρχισυντάκτη ενώ με την μετακόμισή του στο Richmond παντρεύτηκε την μόλις δεκατριών χρονών ξαδέρφη του, Virginia. Τα επόμενα χρόνια ο Edgar εργάστηκε ως αρχισυντάκτης και επιμελητής έργων σε διάσημα περιοδικά και εφημερίδες της εποχής στην Φιλαδέλφεια και τη Νέα Υόρκη. Παράλληλα, τα χρόνια που ακολούθησαν ο Edgar συνέγραψε ορισμένα από τα πιο διάσημά του ποιήματα και νουβέλες (The Fall of the House of Usher, The Tell-tale Heart, The Murders in the Rue Morgue), τα οποία χαρακτηρίζονται θεμελιώδη για τα είδη της φανταστικής λογοτεχνίας, της λογοτεχνίας τρόμου και των αστυνομικών ιστοριών.
Το 1845 ο εφιάλτης της φυματίωσης επέστρεψε και η σύζυγός του Virginia αρρώστησε βαριά. Το 1847 πέθανε και εκείνη από την ίδια ασθένεια που παλαιότερα είχε στερήσει από τον Edgar και τη μητέρα του. Η απόγνωση και η κατάθλιψη του Edgar επιδεινώθηκαν ενώ το ήδη υπάρχον πρόβλημα του αλκοολισμού του έκανε πάλι την εμφάνισή του. Ο συγγραφέας, επηρεασμένος από την απώλεια της μητέρας του αλλά και από την ασθένεια της αγαπημένης του, συνέγραψε το πολυθρύλητο The Raven (Το Κοράκι). Πρόκειται για έναν ύμνο προς την απώλεια και θεωρείται από πολλούς μελετητές του ως ένα από τα αριστουργήματά του. Έκτοτε η ζωή του φάνταζε διαλυμένη, με τον αλκοολισμό, την απόγνωση και την κατάθλιψη να παρουσιάζονται σε κάθε του βήμα και σε κάθε προσπάθειά του να ανακάμψει.
Στις 3 Οκτωβρίου του 1849, λέγεται ότι ο Edgar ταξίδευε για τη Φιλαδέλφεια, ωστόσο ο συγγραφέας βρέθηκε να περιφέρεται στους δρόμους της Βαλτιμόρης σε αξιοθρήνητη και παραληρηματική κατάσταση, μονολογώντας συνεχώς ότι τα ρούχα που φορούσε δεν ήταν δικά του και φωνάζοντας διαρκώς το όνομα «Reynolds». Αφού μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο σε κωματώδη κατάσταση, ο καταραμένος ποιητής και συγγραφέας πέθανε στις 7 Οκτωβρίου κάτω από μυστηριώδεις και αδιευκρίνιστες συνθήκες. Ορισμένοι μελετητές του μάλιστα εμπλέκουν θεωρίες δολοφονίας, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι ο καταραμένος Poe πέθανε από τον χρόνιο αλκοολισμό ή τη σύφιλη.
Σήμερα, ο Edgar Allan Poe θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς και ποιητές όλων των εποχών. Στη σύντομη μεν, ταραχώδη δε, ζωή του κατόρθωσε να θεμελίωσει τα είδη της λογοτεχνίας του μέλλοντος: τη λογοτεχνία φαντασίας, τρόμου αλλά και την επιστημονική φαντασίας.
Χαρακτηρίζεται ως ο πρωτεργάτης της αστυνομικής λογοτεχνίας, με τη νουβέλα του Murders in the Rue Morgue να αποτελεί το πρώτο έργο αστυνομικής λογοτεχνίας στην οποία αργότερα βασίστηκε ο Arthur Conan Doyle για τον διάσημο του Sherlock Holmes.
Στην σκιά του Poe ορθώθηκαν οι μετέπειτα συγγραφείς του φανταστικού H.P. Lovecraft, Ann Radcliffe και Herman Melville, ενώ ο Γάλλος ποιητής Charles Baudelaire και ο Oscar Wilde επαίνεσαν το έργο του. Μάλιστα, ο Jules Verne εκτιμούσε το έργο του Poe αφιερώνοντας του ένα δοκίμιο στα έργα του, σε αντίθεση με τον Mark Twain ο οποίος έκρινε αρνητικά τη θεματολογία των διηγημάτων του.
Ο Poe έζησε μια ταραχώδη ζωή. Σημαδεύτηκε από την απώλεια από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωής του, η οποία και επέδρασε καταλυτικά στο ψυχισμό του. Μέσα από το σκοτάδι, και με μοναδικό φως το πηγαίο ταλέντο του, κατάφερε να δημιουργήσει μια υστεροφημία τόσο ατράνταχτη και συναρπαστική, εμπνέοντας τους ποιητές και τους συγγραφείς του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος όσο κανείς άλλος.
"The Raven" depicts a mysterious raven's midnight visit to a mourning narrator, as illustrated by John Tenniel (1858).
Τα πιο αξιοσημείωτα έργα του είναι τα εξής:
ΠΟΙΗΜΑΤΑ
1827-Tamerlane: Το ποίημα Tamerlane διαπραγματεύεται τη ζωή του Τούρκου κατακτητή Ταμερλάνου, ο οποίος εξιστορεί την περιπετειώδη ζωή του και τον άτυχο του έρωτα με μια χωριατοπούλα την οποία και αρνήθηκε.
1829-Al Aaraaf: Θεωρείται η πρώτη ποιητική απόπειρα του Poe και δημοσιεύθηκε το 1829 στη συλλογή ποιημάτων Tamerlane. Το ποιήμα βασίζεται στο Κοράνι ενώ στις 422 σειρές του περιγράφεται η ζωή μετά θάνατον σε ένα μυστικό τόπο, το Al Aaraaf.
1839-The Haunted Palace: Το Haunted Palace αποτελεί ένα προοίμιο της νουβέλας The Fall of the House of Usher και αφηγείται την ιστορία ενός βασιλιά ο οποίος θα στοιχειωθεί από την τρέλα και την παράνοια.
1845-Τhe Raven: Το διασημότερο ποίημα του Edgar Allan Poe, το οποίο έχει εμπνεύσει τραγούδια, ταινίες και σειρές. Κύριο πρόσωπο στο ποίημα είναι ο ποιητής ο οποίος θρηνεί το θάνατό της αγαπημένης του, Ελεονώρας. Ώσπου μέσα στο σκοτάδι εμφανίζεται ένα κοράκι και ο πρωταγωνιστής διασκεδάζει την μοναξιά τους, συζητώντας λίγο μαζί του, με το κοράκι να απαντά μόνο με την χαρακτηριστική φράση «Ποτέ Πια».
1849-A dream Within a dream: Αποτελείται από 24 σειρές, όπου περιγράφεται η πραγματικότητα μέσα από την ονειρική προσέγγιση.
1849-Annabel Lee: Το ποίημα Annabel Lee δημοσιεύθηκε το 1849 μετά το θάνατο του δημιουργού και είχε ως κύριο θέμα το γνωστό μοτίβο της πανέμορφης κοπέλας που χάνεται νέα από την αρρώστια, κατάλοιπο των χτυπημάτων της μοίρας που ο Edgar χρησιμοποιεί εκτενώς τόσο στα ποιήματα όσο και στις μικρές του ιστορίες.
Art by Scott Gustafson.
ΝΟΥΒΕΛΕΣ
1838-Ligeia: Η ιστορία αναφέρεται σε μια πεντάμορφη γυναίκα ονόματι Ligeia, η οποία συνθέτει ένα μοναδικό ποίημα λίγο πριν πεθάνει. Όταν πεθαίνει, ο σύζυγός της ξαναπαντρεύεται μα και η δεύτερη γυναίκα του χάνει τη ζωή της λίγο καιρό μετά. Πριν την ταφή της, ο σύζυγός της ανακαλύπτει ότι νεκρή δεύτερη γυναίκα του μεταμορφώθηκε κάπως στην Ligeia.
1839-The Fall of the House of Usher: Πρόκειται για μια από τις πιο γνωστές ιστορίες τρόμου και φαντασίας που έγραψε ο Poe. Η ιστορία πλάθεται με τον αφηγήτη να περιγράφει την τρομακτική ιστορία της οικογένειας Usher και του επτασφράγιστου μυστικού της οικογένειας.
1841-The Murders in the Rue Morgue: Πρόκειται για μια από τις σημαντικότερες ιστορίες αστυνομικής λογοτεχνίας. Η πλοκή της εξελίσσεται στο Παρίσι με τον Auguste Dupin να προσπαθεί να επιλύσει άλυτες και ανεξήγητες δολοφονίες που τρομοκρατούν την Πόλη του Φωτός.
1842-The Pit and The Pendulum: Πρόκειται για μια από τις διασημότερες ιστορίες του Poe, έχοντας ως κυριότερο θέμα την εξιστόρηση των παθών ενός αιχμαλώτου στην Ισπανική Ιερά Εξέταση.
1842-The Mask of Red Death: Πρόκειται για μια αλληγορία για το αναπόφευκτο της θνητότητας. Η ιστορία διαδραματίζεται στην αυλή του πρίγκιπα Prospero όπου η πανούκλα καραδοκεί. Ο πρίγκιπας θα παραθέσει ένα χορό μασκαρεμένων προκειμένου να σωθούν αυτός και οι ευγενείς. Εμφανίζεται όμως ένας μασκαρεμένος που δεν μοιάζει με κανέναν προσκεκλημένο. Σιγά σιγά οι προσκεκλημένοι του Prospero υποκύπτουν στη μοίρα τους με τον ίδιο τον θάνατο να κυριαρχεί.
1843-The Black Cat: Θεωρείται ως ένα από τα πρώιμα έργα του Poe, με τον αφηγητή να διηγείται την αποτρόπαιη ιστορία του μαύρου γάτου, κατά την οποία ο ίδιος ο αφηγητής παρασυρμένος από τα πάθη του, πρόεβη σε αποτρόπαιες ενέργειες εις βάρος του γάτου του. Μέσω της ιστορίας του Μαύρου Γάτου, ο Poe προσπαθεί να εξιστορήσει βιώματα και ψυχικές διεργασίες υπό την επήρεια του αλκοόλ.
1843-The Gold Bug: Πρόκειται για μια περιπέτεια στην οποία ο Poe αφηγείται την ιστορία του William Legrand, ο οποίος τσιμπήθηκε από ένα παράξενο, χρυσό έντομο. Στη συνέχεια, οι ήρωες τις ιστορίες καλούνται να ανακαλύψουν έναν κρυμμένο θησαυρό.
1846-The Cask of Amontillado”: Στην ιστορία The Cask of Amontillado μεταφερόμαστε σε κάποια άγνωστη πόλη της Ιταλίας, την νύχτα του Καρναβαλιού, όπου ξεσπά μια θανάσιμη βεντέτα ανάμεσα σε δύο φίλους.
ΠΗΓΕΣ:
https://www.brainyquote.com/authors/edgar_allan_poe
https://www.poetryfoundation.org/poets/edgar-allan-poe
https://www.poemuseum.org/who-was-edgar-allan-poe
https://www.britannica.com/biography/Edgar-Allan-Poe
https://www.poets.org/poetsorg/poet/edgar-allan-poe
https://www.eapoe.org/works/info/pp027.htm