Cernunnos: ο κερασφόρος θεός της κέλτικης μυθολογίας

Cernunnos and his Druids by Raphael Lacoste

Ο Cernunnos είναι αναμφίβολα ένας από τους πιο διάσημους θεούς του κέλτικου πολυθεϊσμού. Η μορφή του αποτελεί πλέον το αρχέτυπο του κερασφόρου θεού (Horned God), αν και, κυριολεκτικά, ο Cernunnos δεν έχει horns, αλλά antlers (κέρατα ελαφιού) και στα ζώα τα antlers αναγεννώνται ετησίως, σε αντίθεση με τα horns που είναι μόνιμα.

Αποτελεί μια αρχαία και παντοδύναμη θεότητα στην κέλτικη θρησκεία, που λατρεύεται ως ο άρχοντας της άγριας φύσης, των ζώων και του κυνηγιού. Η αρχαιολόγος Miranda Green, μάλιστα, τον περιγράφει ως τον φιλειρηνικό θεό της φύσης και της ευκαρπίας και συχνά έχει γενειάδα και δασύτριχη χαίτη.

Λατρευόταν πρωτίστως στη Βρετανία, αν και υπάρχουν ίχνη του και στην Ιρλανδία. Βέβαια, ο χριστιανισμός ήταν αντίθετος της λατρείας του λόγω της παγανιστικής επιρροής του. Συχνά συγχέεται με άλλους θεούς, ειδικά τον κελτικό Ερμή και τον Άρη, και τον νορβηγικό θεό Njord που ήταν τόσο πλούσιος που φρόντιζε όλους τους ακόλουθούς του. Επίσης, θεωρείται ο θεός της βλάστησης και των δέντρων όπως ο Green Man, και ο θεός της γονιμότητας όταν συνδέεται με τον Πάνα, τον μυθικό σάτυρο. Σε κάποιες παραδόσεις λένε ότι αποτελεί τον θεό του θανάτου και συνήθως περνάει τον καιρό του παρηγορώντας τους νεκρούς με τραγούδια στον δρόμο τους για τον κόσμο των πνευμάτων.

Ο Cernunnos μπορεί να έχει διάφορα ονόματα μέσα στον κέλτικο κόσμο, αλλά τα χαρακτηριστικά του είναι γενικώς σταθερά. Σε όλες τις αδιαμφισβήτητες αναπαραστάσεις που βρέθηκαν, πολλά χαρακτηριστικά επαναλαμβάνονται, αν και δεν βρίσκονται όλα στις ίδιες εικόνες: κέρατα, δαχτυλίδια, το κέρας της αφθονίας, τρία κεφάλια ή πρόσωπα, το φίδι με το κεφάλι κριού, ζώα και κυρίως ελάφια, και η καθιστή θέση με τα -συχνά- σταυρωμένα πόδια. Όσο περισσότερα αντικείμενα ή χαρακτηριστικά έχει μια αναπαράσταση, τόσο πιο πιθανό είναι να απεικονίζεται ο Cernunnos.

Το φίδι με το κεφάλι του κριού συνήθως είναι μια θεότητα από μόνο του και μπορεί να συμβολίζει τη μεταμόρφωση, τη γονιμότητα, τον θάνατο και τον Κάτω Κόσμο. Επιπλέον, τα κέρατα του ελαφιού πιθανότατα συμβολίζουν τον ανδρισμό και τη δύναμη. Ο κερασφόρος θεός μπορεί να βρεθεί καθισμένος και σε έναν πάγκο, όπως το μνημείο των Ματρόνων, δίνοντάς μας μια πιο φιλήσυχη εικόνα της θεότητας.

Art by Tuomas Korpi

Αναφορές και απεικονίσεις του Cernunnos βρίσκουμε σε πολλά μέρη των Βρετανικών Νήσων, καθώς και στη δυτική Ευρώπη. Η πιθανότερη πρώιμη απεικόνιση του Cernunnos έχει βρεθεί στη Val Camonica στην Ιταλία. Επίσης,  μια πρώιμη (και ίσως μοναδική) γραπτή εμφάνιση του ονόματος Cernunnos είχε βρεθεί τοποθετημένη σε κομμάτια, στα θεμέλια κάτω από την Αγία Τράπεζα της Notre Dame. Ο κίονας Pilier des nautes (Pillar of the Boatmen) κάποια στιγμή ανασκάφτηκε και τα κομμάτια συναρμολογήθηκαν το 1711. Σήμερα βρίσκεται στο Musée de Cluny. Αν και το πρώτο γράμμα του ονόματος έχει καταστραφεί, είναι πολύ πιθανό ότι σχηματίζεται το όνομα του θεού. Η γαελική λέξη «carnon» ή «cernon» σημαίνει «antler» ή «horn». Αυτές οι λέξεις παράγουν τα ονόματα Carnonos (Deer-Hoofed One) ή Cornonos (Horned One). Η κεντρική συλλαβή -on- υποδηλώνει τη θεότητα, όπως στην Epona ή τον Maponos, και μάλλον αντικαταστάθηκε από το –un- για να προσφέρει μια πιο λατινίζουσα μορφή στο όνομα που εμφανίζεται στις επιγραφές.

Σε κάποιες εικόνες, όπως αυτή από το Reims της Γαλλίας, εμφανίζεται να φοράει μεταλλικά δαχτυλίδια γύρω από τον λαιμό του (torc), ενώ σε κάποιες άλλες τα δαχτυλίδια κρέμονται από τα κέρατά του, σαν τεράστια σκουλαρίκια.

Δύο ακόμα επιγραφές σε μεταλλικές πλάκες από το Λουξεμβούργο δίνουν μια διαφορετική ερμηνεία, καθώς έγραφαν Deo Ceruninco, αντί για «to the God Cerunincos», ενώ μια κέλτικη επιγραφή γραμμένη με ελληνικά γράμματα από το Montagnac, Hérault της Γαλλίας μάς δίνει μια ελληνιστική μορφή του ονόματος: Karnonos.

Η πιο μεγάλη πηγή που έχουμε με τη μορφή τέχνης είναι το Gundestrup Cauldron της Jutland από τον 1ο με 2ο π.Χ. Η Χύτρα του Gundestrup είναι, ουσιαστικά, ένα κέλτικο τελετουργικό δοχείο που εικονίζει σκηνές από τη μυθολογία των Κελτών ή των Γερμανών ή των Θρακών. Το δοχείο δείχνει πόσο συμβολικά ήταν τα μεταλλικά δαχτυλίδια, καθώς ο θεός που μοιάζει με τον Cernunnos, δεν τα φοράει απλά, αλλά τα κρατάει προς τα πάνω. Μάλιστα η Julia Farley, κύρια επιμελήτρια των συλλογών της Εποχής του Σιδήρου στο Βρετανικό Μουσείο, υποστηρίζει ότι πολλά από τα δαχτυλίδια δεν φοριούνται, καθώς είναι πολύ βαριά και άκαμπτα για να φορεθούν. Τα δαχτυλίδια αυτά αποτελούν δείγμα δύναμης, αριστοκρατίας και πλούτου.

Στο βιβλίο της, God of the Witches, του 1931, η Margaret Murray υποστηρίζει ότι ο Herne the Hunter είναι μια εκδοχή του Cernunnos. Επειδή ακριβώς ζει στο Berkshire, και όχι στην υπόλοιπη περιοχή του Windsor Forest, ο Herne θεωρείται ένας τοπικός θεός και θα μπορούσε να είναι μια ερμηνεία του Cernunnos. Επίσης, κατά τη διάρκεια της Ελισαβετιανής Εποχής, ο Cernunnos εμφανίζεται ως ο Herne στο έργο του Shakespeare, Merry Wives of Windsor.

Τέλος, ανάμεσα στις σύγχρονες αναφορές που βρίσκουμε σχετικά με τον κέλτικο θεό, έχουμε τη σειρά βιβλίων φαντασίας The Secrets of the Immortal Nicholas Flamel του Michael Scott, τα βιβλία του «Corum» του Michael Moorcock (ως Kerenos), μια από τις κεντρικές ιστορίες του comic κέλτικης φαντασίας Sláine (The Horned God, δια χειρός Pat Mills και Simon Bisley, ως Carnun),  το RPG της Paizo, Pathfinder, διάφορες εκδοχές του Warhammer Fantasy (ως Kurnous), το Warcraft III:Reign of Chaos και το World of Warcraft: Cataclysm (ως Cenarius) και το MOBA (Multiplayer Online Battle Arena) SMITE.

Μπορεί να μην γνωρίζουμε αν όντως ο Cernunnos ήταν ο άρχοντας του Κάτω Κόσμου ή αν συνδεόταν με άλλες θεότητες, αλλά δύο πράγματα είναι σίγουρα και ξεκάθαρα: ο συσχετισμός του με το αρχέγονο ένστικτο της άγριας φύσης και ο ρόλος του ως θεός της αφθονίας.

Πηγές:

https://www.thoughtco.com/cernunnos-wild-god-of-the-forest-2561959

https://gnosticwarrior.com/cernunnos.html

http://www.patheos.com/blogs/panmankey/2016/11/faces-of-the-horned-god-cernunnos/

https://www.manygods.org.uk/articles/essays/Cernunnos.shtml

http://www.deomercurio.be/en/cernunnos.html

http://draeconin.com/database/cernunnos.htm

http://hawthorngrove.faithweb.com/writings/horndgod.htm

https://www.druidry.org/library/gods-goddesses/cernnunos-ancient-celtic-god

https://en.wikipedia.org/wiki/Cernunnos

Guest Post

Η Μυρτώ Μαραγκού γεννήθηκε στην Αθήνα το 1993. Σπούδασε Γλωσσολογία στο τµήµα Μεσογειακών Σπουδών, στην πόλη της Ρόδου. Η επιλογή των σπουδών, εν µέρει καρµική, οφείλεται στο µεγάλο της ενδιαφέρον για τις γλώσσες. Κληρονόµησε από την οικογένειά της το µικρόβιο της αγάπης για τα βιβλία και έκτοτε δεν µπορεί να τα αποχωριστεί. Η συγγραφή βιβλίων ξεκίνησε κατά τα φοιτητικά της χρόνια και όχι από τότε που θυµάται τον εαυτό της. Όµως, κατέληξε να γίνει ανάγκη και τρόπος έκφρασης. Έχει παρακολουθήσει σεµινάρια γραφολογίας, επικοινωνίας και αυτογνωσίας. Όταν δεν γράφει, της αρέσει να µελετά αρχαία κείµενα και ψυχολογία, να ζωγραφίζει Pop Art, να κάνει χειροτεχνίες, καθώς και να χάνεται µε τις ώρες σε ατελείωτο gaming και διάβασµα.