Ο χριστουγεννιάτικος μύθος του Καλού Βασιλιά Wenceslas

Υπάρχει η σιωπηρή παράδοση που λέει ότι στις γιορτές θ’ ανοίξεις λίγο την τηλεόραση, για να δεις τις ταινίες που σχεδόν απαρεγκλίτως επαναλαμβάνουν τα κανάλια τα τελευταία 20 περίπου χρόνια. Ταινίες φαντασίας, κωμωδίες, animation κι ένα σωρό άλλα που έχουν συνδεθεί με τα καταναλωτικά μας, pop Χριστούγεννα.

Μία τέτοια ταινία είναι και το Love Actually, η οποία τυπικά δεν είναι φαντασίας -αν και η σειρά ευτυχών συμπτώσεων, ειδικά για μερικούς χαρακτήρες, αγγίζει τα όρια του high fantasy! Σε κάθε περίπτωση, αν είστε fan του αξιομνημόνευτου βρετανικού cast, πιθανότατα την έχετε δει, ξαναδεί και ξαναμισοδεί. Από αυτή την ταινία ξεκινάει για μένα η ανακάλυψη της ιστορίας μας.

Ίσως θυμάστε αυτήν εδώ τη σκηνή:

https://www.youtube.com/watch?v=M4-35TN6Amw

Δεν έχει κάτι το φοβερά αξιόλογο από μόνη της (με εξαίρεση την έκπληξη του Grant ακούγοντας τη βαρύτονη φωνή του σωματοφύλακά του), όμως το άγνωστο τότε κάλαντο, του οποίου την αρχή τραγουδούν ο Hugh Grant και ο Colin Coull, τράβηξε την προσοχή μου, τόσο λόγω της μελωδίας, όσο και του άγνωστου ονόματος. Πρέπει να έπαιξα τη σκηνή καμιά δεκαριά φορές μέχρι να πιάσω ποιο ήταν το όνομα του βασιλιά που αναφέρει και μετά από μερικές αναζητήσεις, έπεσα πάνω σε κάτι μαγικό.

Το κάλαντο λέγεται “Good King Wenceslas”, δηλαδή «Ο Καλός Βασιλιάς Γουένσεσλας» και μπορείτε να το ακούσετε παρακάτω από τους Irish Rovers, με τις περισσότερες εικονογραφήσεις από το βιβλίο του Tim Ladwig (βασισμένο στους στίχους του John Mason Neale, 1853).

*Good King Wenceslas by John M. Neale and Tim Ladwig (Book Cover)*

Η ιστορία πάει ως εξής: Ένα παγωμένο πρωινό της γιορτής του Αγίου Στεφάνου (26 ή 27 Δεκεμβρίου, ανάλογα το ημερολόγιο), ο Βασιλιάς Wenceslas κοιτάζει από το παράθυρο και βλέπει ένα γεροντάκι να μαζεύει κλαδιά για τη φωτιά του. Φωνάζει τον νεαρό του υπηρέτη και τον ρωτάει αν ξέρει τον γέροντα και το πού μένει.

Το παιδί απαντά πως ο γέροντας ζει γύρω στη μια λεύγα (2,5 χιλιόμετρα περίπου) μακριά…

…στα ριζά ενός βουνού μένει

εκεί που το δάσος αρχινά

στης Αγιάς Αγνής την κρήνη.

Διατάζει τότε ο βασιλιάς το παιδί να του φέρει κρέας, κρασί και κούτσουρα από ξύλο πεύκου, γιατί οι δυο τους θα πάνε να βρουν τον γέροντα και να του κάνουν το τραπέζι.

Ξεκινούν, λοιπόν, βασιλιάς και υπηρέτης μες στο ψύχος και στον δρόμο τους πιάνει χιονοθύελλα. Το παιδί λέει: «Κύρη μου σκοτείνιασε κι είναι πιο δριμύ το κρύο. Άλλο δεν μπορώ να προχωρήσω, θα πάψει η καρδιά μου να χτυπά».

Απαντά ο βασιλιάς: «Δες παιδί τα βήματά μου, πάτα θαρρετά όπου έχω πατήσει κι η οργή του χειμώνα θα πάψει το αίμα σου τόσο να παγώνει».

Πράγματι, το παιδί άρχισε να πατά μέσα στις πατημασιές του βασιλιά κι ήταν λες και στα σημεία εκείνα το ίδιο το έδαφος να βγάζει ζέστη.

Εν καιρώ, φτάνουν στη σπηλιά του γέροντα και της οικογένειάς του, στα ριζά του βουνού. Φουντώνουν με τα νέα ξύλα την εστία τους, τους δίνουν το κρέας και το κρασί και περνούν τη νύχτα εκεί μέχρι να ξημερώσει.

*Batman as Good King Wenceslas by Dustin Nguyen, DC Comics*

Είναι, φυσικά, μια διδακτική ιστορία, χαρακτηριστική της χριστιανικής αγάπης και του ελεήμονα, Χριστιανού βασιλιά (ή γενικώς, ισχυρού) προς τον αδύναμο υπήκοό του. Το κάλαντο συνέθεσε ο Άγγλος υμνογράφος John Mason Neale το 1853 και το προσάρμοσε στη μελωδία ενός ανοιξιάτικου τραγουδιού του 13ου αιώνα, του “Tempus adest floridum” («Έρχεται ο καιρός της άνθησης»).

Ο Δούκας Wenceslaus της Βοημίας, ή Václav ο Καλός (907-935 μ.Χ.), στον οποίο έχει βασιστεί το πρόσωπο της ιστορίας, ήταν ιστορικό πρόσωπο και αγιοποιήθηκε κατόπιν της δολοφονίας από συνωμότες και τον νεαρότερο αδελφό του, Boleslaus τον Σκληρό. Ποικίλες πηγές και αγιογραφίες λένε επίσης πως ήταν πράγματι πολύ γενναιόδωρος προς τους φτωχούς.

Υπάρχουν τουλάχιστον άλλοι δύο μύθοι για τον ιστορικό δούκα, ένας εκ των οποίων επίσης βασίζεται σε ιστορικό γεγονός. Σε ηλικία 18 χρονών, λίγο μετά την ανάληψη του δουκάτου από τον ίδιο, πολέμησε και κατατρόπωσε τον εξεγερμένο Κόμη Radislav του Κουρζίμ. Στη μυθική εξιστόρηση, ο Wenceslas προκάλεσε τον αντίπαλό του σε μονομαχία για ν’ αποφύγει τη σύγκρουση των στρατών τους. Όταν πήγε να ξεκινήσει η μονομαχία, ο Radislav είδε δύο αγγέλους στο πλευρό του Wenceslas κι εκείνοι του φώναξαν «Ύπαγε οπίσω!» Αμέσως κατέβηκε από το άλογό του, έπεσε στα γόνατα και ζήτησε συγχώρεση. Ο Wenceslas δέχτηκε τη μετάνοιά του και φιλιώσανε.

Ο άλλος μύθος λέει πως όταν η Τσεχία βρεθεί στην πιο δύσκολή της ώρα, το άγαλμα του Wenceslas στην ομώνυμη πλατεία της Πράγας θα ζωντανέψει, θα σκίσει τη γέφυρα Charles φανερώνοντας το μαγικό, δρακοκτόνο σπαθί του Brunswik (ενός άλλου Τσέχου ήρωα) και θα ξυπνήσει τους κοιμώμενους ιππότες του Όρους Blanik για να υπερασπιστούν την πατρίδα.

Ο Wenceslas είναι πιθανότατα μία από εκείνες τις περιπτώσεις όπου η ιστορική αλήθεια ωχριά μπρος στη μυθική παράδοση, αλλά όπως είπε και ο αμίμητος Mark Twain: «Ποτέ μην αφήνεις την αλήθεια να σταθεί εμπόδιο σε μια καλή ιστορία».

Σαν αποχαιρετιστήρια σημείωση, ο χριστουγεννιάτικος μύθος του Βασιλιά Wenceaslas έχει μεταφερθεί σε πολλά μέσα με πολλούς τρόπους, αλλά ιδιαίτερα άξια αναφοράς είναι μια ιστορία από το DC Universe Holiday Special 2008, όπου τον ρόλο του Wenceslas και του υπηρέτη παίρνουν οι Batman και Robin και τον ρόλο του φτωχού γέροντα ο Alfred.

Καλές γιορτές!

Βιβλιογραφία και Ηλεκτρονικές Πηγές

Good King Wenceslas, John M. Neale & Tim Ladwig, Eerdmans Books for Young Readers, 2005.

Bruncvík and his magic sword.

Wikipedia

Ο Ανδρέας Μιχαηλίδης είναι μεταφραστής, συγγραφέας και αφηγητής, ενώ στο παρελθόν έχει εργαστεί ως δημοσιογράφος και φωτογράφος. Ανά τα χρόνια έχει γράψει πληθώρα άρθρων γύρω από τα comics και την κουλτούρα τους, ξεκινώντας από το περιοδικό «9» της Ελευθεροτυπίας και το Comicdom.gr.

Έχει μεταφράσει, από τα αγγλικά και τα γαλλικά, βιβλία εκλαϊκευμένης επιστήμης, ιστορίας και λογοτεχνίας (μεταξύ των οποίων, Ο Ιππότης των Επτά Βασιλείων και Τα Ταξίδια του Ταφ του George R.R. Martin, τα Χρονικά της Τσακισμένης Θάλασσας του Joe Abercrombie και τη σειρά με τις Περιπέτειες του Νεαρού Σέρλοκ Χολμς του Andrew Lane). Έχει συμμετάσχει με αστυνομικά διηγήματα σε ανθολογίες όπως: Οικοεγκλήματα, Είσοδος Κινδύνου, Ελληνικά Εγκλήματα 4, Κλέφτες και Αστυνόμοι.

Τα τελευταία χρόνια συμμετέχει σε φεστιβάλ comics της Ελλάδας και του εξωτερικού με αυτοεκδόσεις, σε συνεργασία με τη Βάλια Καπάδαη, τον Παύλο Παυλίδη (Νέκυια, Iasis, Last Flight of the Swordbreaker κ.α.) και άλλους καλλιτέχνες, στην πλοκαμοφόρο κολεκτίβα LarLarLar Comics.

Μέχρι σήμερα έχει γράψει τρία βιβλία: Το Αμόνι που Τραγουδά (Εκδόσεις Mamaya) και δύο νουβελέτες στη σειρά Ο Εθισμός του Κριστιάν Αμπρόζ (Εκδόσεις Nightread). Είναι ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Λέσχης Συγγραφέων Αστυνομικής Λογοτεχνίας και της Στέγης Προφορικότητας και Παράδοσης «Μυθολόγιο».

Κατά βάση είναι παραμυθάς, χωμένος συνήθως σε μια σπηλιά φτιαγμένη εξ’ ολοκλήρου από βιβλία.