Το Παραμύθι της Ραπουνζέλ
Art by P. J. Lynch
Όλοι γνωρίζουμε το παραμύθι της Ραπουνζέλ ή τουλάχιστον έχουμε ακούσει τη φράση «Ρίξε τα μαλλιά σου Ραπουνζέλ». Πρόκειται για ένα από τα γνωστότερα παραμύθια των αδελφών Γκριμ, αν και δεν ήταν αυτοί οι δημιουργοί του. Όπως συνέβη με όλα τα παραμύθια της συλλογής Kinder- und Hausmärchen των Γκριμ, υπήρχαν άλλες παλιότερες εκδοχές του παραμυθιού που κατέληξε σήμερα να είναι η γνωστή σε όλους μας Ραπουνζέλ.
Petrosinella
Το πρώτο καταγεγραμμένο παραμύθι από το οποίο η Ραπουνζέλ δανείζεται στοιχεία είναι η “Petrosinella” του Giambattista Basile, και ανήκε στη συλλογή του Lo cunto de il cunti (Η ιστορία των ιστοριών) ή αλλιώς Pentamerone (1634). Εκεί ο συγγραφέας αφηγείται μια παρόμοια ιστορία για μια έγκυο γυναίκα ονόματι Pascadozzia που ζητάει να φάει μαϊδανό (Petrosinella) από τον κήπο μιας μάγισσας. Για την ακρίβεια, ενός θηλυκού ανθρωποφάγου γίγαντα με μαγικές ικανότητες, αλλά εδώ θα κρατήσουμε για ευκολία τον όρο μάγισσα. Όταν η μάγισσα λοιπόν πιάνει την Pascadozzia στα πράσα, εκείνη αναγκάζεται να υποσχεθεί πως θα δώσει το παιδί της με αντάλλαγμα το πολυπόθητο φυτό. Πράγματι το παιδί γεννιέται και είναι το πιο όμορφο του κόσμου. Σε αυτό το παραμύθι η Petrosinella μεγαλώνει με τη μητέρα της μέχρι που στην ηλικία των επτά η μητέρα της τη δίνει οικειοθελώς στη μάγισσα, τηρώντας έτσι τη συμφωνία. Η μάγισσα κλείνει το νεαρό κορίτσι σε έναν ψηλό πύργο που δεν έχει άλλη είσοδο πέρα από ένα μικρό παράθυρο ψηλά, όπου βρίσκεται και ο χώρος όπου κατοικεί η Petrosinella. Κάποια χρόνια μετά εμφανίζεται ο πρίγκιπας που ερωτεύεται την Petrosinella και αποφασίζουν να το σκάσουν μαζί. Η μάγισσα όμως μαθαίνει τι συμβαίνει από έναν καλοθελητή που της λέει τα πάντα για τις επισκέψεις του πρίγκιπα στον πύργο. Όταν έρχεται η στιγμή να το σκάσουν, εκείνη τους κυνηγάει με τη σιγουριά ότι η μαγεία της θα τους κατατροπώσει, αλλά τελικά δεν τα καταφέρνει, η Petrosinella τη νικά και μένει ελεύθερη να ζήσει τον έρωτά της με τον πρίγκιπα.
Art by Aaron Miller
Persinette
Άλλη μια παρόμοια ιστορία εκδόθηκε από τη Mademoiselle de la Force στη Γαλλία το 1698. Σε αυτήν την ιστορία η Persinette μένει έγκυος μετά τις επισκέψεις του πρίγκιπα, όπως συμβαίνει και στην αρχική Ραπουνζέλ των Γκριμ. Μάλιστα, η συγκεκριμένη ιστορία είναι και η κοντινότερη στο παραμύθι που κατέγραψαν οι αδελφοί Γκριμ και αυτό γιατί βασίστηκαν κατά κύριο λόγο στη μετάφραση της Persinette στα Γερμανικά, που έγινε το 1790 από τον Friedrich Schulz. Εδώ το μυστικό της Persinette και του πρίγκιπα προδίδεται από την αφέλεια της ίδιας της Persinette που ρωτά τη νεράιδα - στην ιστορία αυτή δεν υπάρχει μάγισσα - για ποιο λόγο τα ρούχα της έχουν αρχίσει να τη στενεύουν. Έτσι η νεράιδα καταλαβαίνει τα πάντα και τιμωρεί τόσο την Persinette εξορίζοντάς την, όσο και τον ίδιο τον πρίγκιπα, αφήνοντάς τον τυφλό να περιπλανιέται αναζητώντας την αγαπημένη του. Η Persinette ζει με τα δίδυμα παιδιά της στην έρημο όπου εξορίστηκε, ώσπου τη βρίσκει ο αγαπημένος της και, αφού η νεράιδα καταλάβει πόσο δυνατή είναι η αγάπη τους, λύνει τα μάγια και τους αφήνει να ζήσουν ευτυχισμένοι και αγαπημένοι.
Το παραμύθι όπως είναι γνωστό σήμερα
Ήταν μια φορά κι έναν καιρό ένας άνδρας και μια γυναίκα που για πολύ καιρό εύχονταν να αποκτήσουν παιδί, όταν κάποτε η επιθυμία τους έγινε πραγματικότητα και περίμεναν με λαχτάρα τη γέννησή του.
Το ζευγάρι είχε στο πίσω μέρος του σπιτιού του ένα παράθυρο που έβλεπε σε έναν μεγαλόπρεπο κήπο, γεμάτο με τα ωραιότερα λουλούδια και φυτά, ο οποίος όμως περιβαλλόταν από έναν ψηλό τοίχο. Κανένας δεν τολμούσε να περάσει το σύνορο του κήπου, καθώς ανήκε σε μια τρομερή μάγισσα με μεγάλη δύναμη.
Μια μέρα που η σύζυγος στεκόταν στο παράθυρο και κοίταζε τον κήπο, το βλέμμα της έπεσε σε ένα παρτέρι φυτεμένο με τα ωραιότερα ραπουνζέλ (λουλούδι, είδος καμπανούλας). Τα φυτά έδειχναν τόσο φρέσκα και πράσινα που αμέσως της δημιουργήθηκε μεγάλη επιθυμία να φάει από αυτά. Η επιθυμία της κάθε μέρα όλο και μεγάλωνε και, επειδή ήξερε πως δεν θα εκπληρωνόταν ποτέ, άρχισε η υγεία της να φθίνει και εκείνη άρχισε να χλομιάζει και να δείχνει πολύ ασθενική.
Πολύ σύντομα ο σύζυγος ανησύχησε και ρώτησε: “Τι σου λείπει αγαπημένη μου γυναίκα;”
“Αχ…” απάντησε εκείνη, “Αν δε φάω από τα ραπουνζέλ που υπάρχουν στον κήπο πίσω από το σπίτι μας, θα πεθάνω.”
Αυτό ανησύχησε πολύ τον σύζυγο που την αγαπούσε πολύ. Προτιμώ να πληρώσω το τίμημα, όποιο κι αν είναι, παρά να χάσω τη γυναίκα μου, σκέφτηκε.
Όταν λοιπόν άρχισε να σουρουπώνει, σκαρφάλωσε στον τοίχο και μπήκε στον κήπο της μάγισσας. Εκεί μάζεψε βιαστικά όσα ραπουνζέλ μπορούσε και επέστρεψε στο σπίτι.
Η σύζυγός του έκανε αμέσως μια σαλάτα και την έφαγε λαίμαργα. Τα ραπουνζέλ όμως της άρεσαν τόσο πολύ που την επόμενη μέρα η επιθυμία της ήταν τρεις φορές μεγαλύτερη και δε μπορούσε να ησυχάσει, αν ο σύζυγός της δεν ξαναπήγαινε στον κήπο της μάγισσας.
Έτσι, όταν ξανάρθε το βράδυ, εκείνος σκαρφάλωσε και πάλι τον τοίχο. Μόλις όμως πάτησε τα πόδια του στη γη, είδε έντρομος να εμφανίζεται μπροστά του η μάγισσα.
“Πώς τολμάς,”, είπε εκείνη εξοργισμένη, “να μπαίνεις στον κήπο μου στα κρυφά και να κλέβεις τα ραπουνζέλ; Αυτό δεν πρόκειται να σου βγει σε καλό.”
“Λυπήσου με,” απάντησε εκείνος, “δείξε έλεος. Έρχομαι από ανάγκη. Η γυναίκα μου είδε τα ραπουνζέλ σου από το παράθυρο και αισθάνεται τόσο μεγάλη επιθυμία που, αν δε φάει από αυτά, θα πεθάνει.”
Art by Alix Berenzy
Με τα λόγια αυτά ο θυμός της μάγισσας υποχώρησε.
“Αν είναι έτσι όπως τα λες, σου επιτρέπω να πάρεις όσα ραπουνζέλ θέλεις. Έχω όμως έναν όρο: θα πρέπει να μου δώσεις το παιδί που θα φέρει η γυναίκα σου στον κόσμο. Θα το φροντίσω σαν μητέρα και δε θα του λείψει τίποτα.”
Ο άντρας συμφώνησε σε όλα από το φόβο του και όταν ήρθε στον κόσμο το παιδί, εμφανίστηκε η μάγισσα, το ονόμασε Ραπουνζέλ και το πήρε μαζί της.
Η Ραπουνζέλ ήταν το ομορφότερο παιδί στον κόσμο. Όταν πια έγινε δώδεκα χρονών, η μάγισσα την έκλεισε σε έναν ψηλό πύργο μέσα στο δάσος. Ο πύργος δεν είχε μήτε σκάλες μήτε πόρτες και το μόνο που υπήρχε ήταν ένα παραθυράκι ψηλά. Όταν η μάγισσα ήθελε να μπει στον πύργο στεκόταν από κάτω και φώναζε: “Ραπουνζέλ, Ραπουνζέλ, ρίξε τα μαλλιά σου!”
Η Ραπουνζέλ είχε μακριά, πλούσια και λεπτεπίλεπτα μαλλιά, σα χρυσάφι. Κάθε που άκουγε λοιπόν τη φωνή της μάγισσας, έλυνε τα μαλλιά της και τα τύλιγε σε έναν γάντζο στο παράθυρο. Εκείνα έφταναν μέχρι κάτω κι έτσι η μάγισσα σκαρφάλωνε στον πύργο.
Λίγα χρόνια μετά έτυχε να περνά από το δάσος το βασιλόπουλο καβάλα στο άλογό του. Όταν πέρασε δίπλα από τον πύργο άκουσε ένα τραγούδι τόσο γλυκό που έμεινε ακίνητο για να ακούσει. Ήταν το τραγούδι της Ραπουνζέλ, η οποία γέμιζε τη μοναξιά της τραγουδώντας στη σιωπή. Το βασιλόπουλο θέλησε να ανέβει στον πύργο για να πάει κοντά της αλλά δεν κατάφερε να βρει την είσοδο. Έτσι, πήρε το άλογό του και επέστρεψε στο παλάτι, αλλά το τραγούδι είχε αγγίξει τόσο την καρδιά του που επέστρεφε κάθε μέρα για να ακούσει τη γλυκιά φωνή. Μια φορά, ενώ στεκόταν πίσω από ένα δέντρο, είδε τη μάγισσα να πλησιάζει στον πύργο και την άκουσε να φωνάζει στη Ραπουνζέλ να ρίξει τα μαλλιά της. Είδε λοιπόν πώς η Ραπουνζέλ έριχνε τα μαλλιά της για να σκαρφαλώσει η μάγισσα.
Αν αυτός είναι ο τρόπος για να ανέβει κανείς στον πύργο, τότε θα δοκιμάσω κι εγώ την τύχη μου, σκέφτηκε.
Την επόμενη μέρα, όταν πια άρχισε να πέφτει το σκοτάδι, πλησίασε στον πύργο και φώναξε:
“Ραπουνζέλ, Ραπουνζέλ, ρίξε τα μαλλιά σου!”
Πράγματι εκείνη έριξε τα μαλλιά της κι εκείνος σκαρφάλωσε. Όταν όμως η Ραπουνζέλ είδε μπροστά της το βασιλόπουλο, τρόμαξε αρχικά πάρα πολύ, καθώς δεν είχε δει στη ζωή της άλλον άνθρωπο εκτός από τη μάγισσα. Το βασιλόπουλο όμως ήταν πολύ φιλικό μαζί της. Της είπε πως το τραγούδι της τον είχε αγγίξει τόσο που δε θα μπορούσε να ησυχάσει αν δεν την έβλεπε. Τότε η Ραπουνζέλ έπαψε να φοβάται και όταν εκείνος της ζήτησε να παντρευτούν κι εκείνη είδε πόσο νέος και όμορφος ήταν, σκέφτηκε πως θα την αγαπούσε περισσότερο από την κυρία Γκόθελ. Έτσι, δέχτηκε να γίνει γυναίκα του και του έτεινε το χέρι.
“Θέλω να έρθω μαζί σου, αλλά δεν ξέρω πώς να κατέβω από τον πύργο. Κάθε που θα έρχεσαι λοιπόν, να φέρνεις μαζί σου και μια λωρίδα μετάξι. Από αυτό θα πλέξω μία σκάλα και μόλις είναι έτοιμη, θα κατέβω από τον πύργο και θα φύγουμε με το άλογό σου.”
Συμφώνησαν τότε πως εκείνος θα ερχόταν τα βράδια να τη δει, καθώς τις μέρες ήταν μαζί της η μάγισσα.
Η μάγισσα από την άλλη δεν κατάλαβε τίποτα από όσα συνέβαιναν, μέχρι που μια μέρα η Ραπουνζέλ της είπε από αφέλεια:
“Πες μου, κυρία Γκόθελ, πώς γίνεται να είναι τόσο δύσκολο να σε τραβήξω για να ανέβεις, ενώ το βασιλόπουλο ανεβαίνει τόσο γρήγορα για να έρθει κοντά μου;”
“Αχάριστο παιδί,” Φώναξε τότε η κυρία Γκόθελ, “τι είναι αυτά που ακούω από το στόμα σου! Νόμιζα πως σε είχα χωρίσει από όλον τον κόσμο κι εσύ παρόλ’ αυτά με πρόδωσες!”
Art by Alix Berenzy
Πάνω στο θυμό της άρπαξε τα μαλλιά της Ραπουνζέλ, τα τύλιξε μερικές φορές στο αριστερό της χέρι, πήρε ένα ψαλίδι με το δεξί και τα έκοψε με μανία. Μάλιστα ήταν τόσο άκαρδη που έστειλε τη Ραπουνζέλ σε μια έρημο, όπου εκείνη έπρεπε να ζει ζωή μέσα στην εξαθλίωση.
Την ίδια μέρα που έδιωξε τη Ραπουνζέλ, η μάγισσα στερέωσε τα κομμένα μαλλιά στον γάντζο που υπήρχε στο παράθυρο και όταν εμφανίστηκε το βασιλόπουλο και φώναξε στη Ραπουνζέλ να ρίξει τα μαλλιά της, εκείνη τα έριξε. Το βασιλόπουλο σκαρφάλωσε, δε βρήκε όμως εκεί την αγαπημένη του να περιμένει, αλλά τη μάγισσα, που τον κοίταζε με μάτια που έσταζαν φαρμάκι.
“Θέλεις να πάρεις την αγαπημένη,” σάρκασε, “αλλά το όμορφο πουλί δεν είναι πια στη φωλιά. Η γάτα το πήρε και τώρα θα σου βγάλει και τα μάτια. Για σένα δεν υπάρχει πια η Ραπουνζέλ, δε θα την ξαναδείς ποτέ.”
Το βασιλόπουλο ταράχτηκε πολύ και βγήκε εκτός εαυτού από τον πόνο και την απελπισία που ένιωσε όταν τα άκουσε όλα αυτά. Μέσα στη θλίψη του πήδηξε από το παράθυρο του πύργου. Η πτώση ήταν μεγάλη, αλλά εκείνος επέζησε. Τραυμάτισε όμως τα μάτια του στα αγκάθια που υπήρχαν κάτω από τον πύργο και έχασε το φως του. Έτσι περιφερόταν για καιρό τυφλός στο δάσος, δεν έτρωγε τίποτα άλλο εκτός από μούρα και ρίζες και θρηνούσε τον χαμό της αγαπημένης του.
Πέρασαν κάποια χρόνια, ώσπου κάποια μέρα έφτασε στην έρημο που ζούσε η Ραπουνζέλ με τα δίδυμα παιδιά τους, ένα κορίτσι και ένα αγόρι. Άκουσε λοιπόν μια φωνή που του φάνηκε οικεία και πλησίασε. Όταν η Ραπουνζέλ τον είδε τον αναγνώρισε αμέσως και έπεσε κλαίγοντας στην αγκαλιά του. Τότε τα δάκρυά της άγγιξαν στα μάτια του και του χάρισαν ξανά το φως του.
Το βασιλόπουλο πήρε έπειτα τη Ραπουνζέλ και τα παιδιά τους μαζί του στο βασίλειό του, όπου τους υποδέχτηκαν με χαρές και τιμές και εκεί έζησαν πολλά χρόνια ακόμα χαρούμενοι κι ευτυχισμένοι.
Πηγές:
Persinette, the Maiden in the Tower, The French 'Rapunzel' Fairytale, Blackdown Publications (2014)
Kinder- und Hausmärchen: gesammelt durch die Brüder Grimm, Τόμοι 1-2 (1857)
Μετάφραση/ απόδοση παραμυθιού: Φιλιώ Γαβριηλίδου
Συγγραφέας. Blogger. Podcaster. Η Φιλιώ (Φύλλις) Γαβριηλίδου ανήκει στην κατηγορία των ανθρώπων που δεν μπορούν να σταθούν ακίνητοι. Ζει για να γράφει, είτε αυτό αφορά το blog της είτε το επόμενο βιβλίο της. Σπούδασε Γερμανική Φιλολογία και το κομμάτι εκείνο της φιλολόγου δε λέει να την αφήσει σε ησυχία· αποτυπώνεται στην αγάπη της για τα βιβλία και τη διαρκή αναζήτηση. Έχει αστείρευτη δίψα για γνώση και τόσο τα ενδιαφέροντά της όσο και οι ενασχολήσεις της περιστρέφονται γύρω από τη δημιουργικότητα και την ανθρώπινη ψυχολογία. Πιστεύει πως η δημιουργικότητα είναι το μονοπάτι προς την ευτυχία και πως ο πιο σύντομος δρόμος για να φτάσουμε εκεί είναι μέσα από το εσωτερικό μας παιδί.
Το 2017 εκδόθηκε το πρώτο της βιβλίο με τον τίτλο Ονειρόκοσμος: Το Μέσο Φάσμα, ο Κρύσταλλος και ο Εφιάλτης ενώ θα τη βρείτε να αρθρογραφεί καθημερινά στο blog της "Φάε τη σοκολάτα σου" ή να συζητά στην εκπομπή της Phyllisophies με του καλεσμένους της για ιδέες και ιστορίες που έχουν τη δύναμη να εμπνεύσουν και να παρακινήσουν.
Website: www.phyllisgabriel.com