Πινόκιο, ένας «αληθινός» ψεύτης…
Pinocchio Runs Away by Greg Hildebrandt
Όλοι έχουμε ακούσει την ιστορία του Πινόκιο ή την έχουμε παρακολουθήσει ως κινούμενο σχέδιο της Ντίσνεϋ. Όμως λίγοι γνωρίζουν ότι το παραμύθι του Πινόκιο έχει την προέλευση του στην Ιταλία, και πιο συγκεκριμένα, στη Φλωρεντία.
Ο συγγραφέας που εμπνεύστηκε τον Πινόκιο ήταν ο Carlo Collodi. Ο Collodi γεννήθηκε στη Φλωρεντία το 1826 και το πραγματικό του όνομα ήταν Carlo Lorenzini. Απέκτησε το ψευδώνυμο Collodi λόγω της καταγωγής του από το ομώνυμο χωριό της Φλωρεντίας.
Όντας παιδί μεγάλης και άτυχης οικογένειας, ο Collodi είχε άλλα 9 αδέρφια εκ των οποίων τα 6 έφυγαν νωρίς από τη ζωή. Η μητέρα του εργαζόταν ως υπηρέτρια και ο πατέρας του ήταν μάγειρας.
Μεγαλώνοντας ο Collodi απέκτησε ενεργό ενδιαφέρον σε πολιτικά θέματα, καθώς η Ιταλία ζούσε εποχές αναταραχών. Ίδρυσε μία σατυρική εφημερίδα, την Il Lampione, και ασχολήθηκε με τη σύνθεση σατιρικών παραστάσεων και ιστοριών.
Το 1875 έκανε την πρώτη του απόπειρα να μεταφράσει την ιστορία της Κοκκινοσκουφίτσας από τη γαλλική εκδοχή του «Sal Perro» στα Ιταλικά και στη συνέχεια μετέφρασε αρκετά παιδικά παραμύθια. Η γνωριμία του με το παιδικό παραμύθι τον γοήτευσε πολύ και ιδιαίτερα η χρήση της αλληγορίας στις ιστορίες για παιδιά.
Μια τέτοια ιστορία αλληγορίας είναι και ο Πινόκιο, που ξεκίνησε να κυκλοφορεί το 1880 στην παιδική Ιταλική εφημερίδα Il Giornale dei Bambini με τον τίτλο «Ιστορία μίας μαριονέτας» (Ιταλικά: Storia di un burattino) και στη συνέχεια πήρε το όνομα «Οι Περιπέτειες του Πινόκιο»
Pinocchio” by Luigi and Maria Augusta Cavalieri (1924
Η ιστορία λέει πως ένας φτωχός ξυλουργός, ο Τζεπέτο, έφτιαξε μία μαριονέτα με μορφή μικρού παιδιού και την ονόμασε «Πινόκιο». Ο Πινόκιο πήρε ζωή και με τρόπο μαγικό άρχισε να κινείται. Είχε όμως ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, κάθε φορά που έλεγε ψέματα, η μύτη του όλο και μεγάλωνε και σε κάποιες εκδοχές του παραμυθιού αρκεί να έκανε κάποια αταξία για να γίνει όλο και πιο μεγάλη.
Η μία μεταφορά διαδέχεται την άλλη, καθώς μέσα από την εξέλιξη του παραμυθιού ο Collodi περνάει πολλές προσωπικές και κοινωνικές απόψεις της εποχής σχετικά με το τι είναι σωστό και τι λάθος και τις επιπτώσεις των πράξεών και των επιλογών που κάνει ο καθένας.
Χαρακτήρες όπως η μπλε νεράιδα και ο Γρύλος περνάνε μαθήματα ζωής για τον ήρωα Πινόκιο. Αφυπνίζουν τη συνείδηση του αναγνώστη και κατευθύνουν την ιστορία σε έναν μονόδρομο, που τελικά ο ήρωας έχει μόνο μία πραγματική επιλογή στη ζωή του: αν θα είναι καλός ή κακός.
Σίγουρα ο Πινόκιο δεν είναι το μοναδικό παραμύθι που μας μιλάει για το καλό και το κακό, αλλά είναι από τις σπάνιες περιπτώσεις που ο πρωταγωνιστής διαθέτει μέσα του και τα δύο και παλεύει με τον ίδιο του τον εαυτό ώστε να επικρατήσει αυτό το μοναδικό στοιχείο που θα τον κάνει ένα «πραγματικό αγόρι» ή αλλιώς έναν ήρωα με καρδιά και ψυχή.
Ο Collodi, χρησιμοποιώντας έναν εκφοβιστικό τρόπο κάνει τον ήρωα να γίνει υπάκουος και καλός. Μάλιστα η πρωτότυπη εκδοχή του παραμυθιού ήταν ακόμα πιο σκληρή, προκειμένου να επιτύχει τους διδακτικούς του σκοπούς. Η ιστορία τελείωνε με τον Πινόκιο να πνίγεται κρεμασμένος από το κλαδί μίας βελανιδιάς μετά από επίθεση δύο ληστών. Αυτό το φινάλε, ωστόσο, φάνηκε αρκετά σκοτεινό στον κόσμο που ζητούσε μια συνέχεια της ιστορίας που να είναι πιο ευχάριστη και ο Collodi μεταπείστηκε να γράψει ένας τέλος που να λυτρώνει τον ήρωα από τα βάσανά του και να του δίνει αυτό που πραγματικά ποθεί. Έτσι, ο Πινόκιο γίνεται αληθινός με αντάλλαγμα την υπόσχεση ότι έμαθε το μάθημά του.
Ο Carlo Collodi πέθανε το 1890 στη Φλωρεντία, πριν το έργο του αναγνωριστεί παγκοσμίως. Η ιστορία του Πινόκιο διαδόθηκε και έμεινε ανεξίτηλη μέσα στον χρόνο. Σήμερα, το χωριό Collodi στην πλαγιά του λόφου της Τοσκάνης, η γενέτειρα του συγγραφέα, φιλοξενεί το Πάρκο Πινόκιο που δέχεται πολλούς τουρίστες και θαυμαστές του ομώνυμου παραμυθιού, ενώ πωλούνται πάνω 1500 σκαλιστές ξύλινες κούκλες Πινόκιο κάθε χρόνο στην Ιταλία.
Παράλληλα, από το 1962 λειτουργεί το «Εθνικό Ίδρυμα Calro Collodi» με σκοπό την προώθηση της Ιταλικής κουλτούρας μέσα από το αριστούργημα του «Πινόκιο» και όχι μόνο, και γίνονται εκθέσεις ζωγραφικής και εικονογράφησης ετησίως με θέμα την ιστορία του.
Ο μικρός ξύλινος ατίθασος πιτσιρίκος πέρασε μέσα στην Ιταλική κουλτούρα και διαδόθηκε σε πολλές χώρες του σύγχρονο κόσμου. Παραλληλισμένος ακόμα και με Ομηρικό ήρωα που ζει τη δική του Οδύσσεια, αγγίζει ακόμη τις παιδικές καρδιές μέσα από τις πρωτότυπες και ζωντανές περιπέτειες του.
Πηγές:
Πηγή 1, Πηγή 2, Πηγή 3, Πηγή 4, Πηγή 5, Πηγή 6
Cover art Pinocchio Runs Away by Greg Hildebrandt
Guest Post
Η Αιμιλία Κονταίου γεννήθηκε το Νοέμβριο του 1984. Είναι πτυχιούχος της σχολής Επισκεπτών-Επισκεπτριών Υγείας του ΤΕΙ. Αθηνών. Αποφοίτησε, επίσης, με έπαινο από τις σχολές ΑΚΤΟ από το τμήμα κόμικς-καρτούν και σήμερα συνεργάζεται ως εικονογράφος παιδικών βιβλίων με εκδοτικούς οίκους.