Η γοτθική μυθοπλασία στον κινηματογράφο
Christopher Lee / Hammer Dracula Private original art commission of Christopher Lee as Dracula Greg Staples
Πλησιάζει η γιορτή της παραμονής των Αγίων Πάντων, κοινώς, το αγαπητό μας Halloween, το οποίο είναι συνυφασμένο με την παρακολούθηση ανατριχιαστικών ταινιών. Οι ταινίες τρόμου αποτελούν την πιο συνηθισμένη δραστηριότητα το βράδυ εκείνο, σε συνδυασμό πάντοτε με το trick-or-treating –το τελευταίο κυρίως σε χώρες όπου ο εορτασμός του Halloween έχει καθιερωθεί.
Ανέκαθεν, η γοητεία των γοτθικών μοτίβων ασκούσε έντονη έλξη στους κινηματογραφιστές. Από την εποχή του βωβού σινεμά, έχουν κάνει την εμφάνισή τους στην κινηματογραφική οθόνη όλων των ειδών τα υπερφυσικά πλάσματα, όπως βρικόλακες, λυκάνθρωποι, φαντάσματα, μάγισσες και δαίμονες.
Δεν θα μπορούσαμε να παρουσιάσουμε τη γοτθική μυθοπλασία στον κινηματογράφο χωρίς να αναφερθούμε αρχικά στο Nosferatu του εξπρεσιονιστή Γερμανού σκηνοθέτη F.W.Murnau. Η ταινία προβλήθηκε το 1922 στη Γερμανία και ήταν μεταφορά του δημοφιλούς μυθιστορήματος του Bram Stoker, Dracula. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός πως οι κληρονόμοι του Stoker μήνυσαν τους παραγωγούς, καθώς δεν είχαν εξουσιοδοτήσει τη μεταφορά του βιβλίου, με αποτέλεσμα να πρέπει να καταστραφούν όλες οι κόπιες της ταινίας! Μερικές όμως, ευτυχώς, γλίτωσαν. Η ταινία, όπως και το βιβλίο στο οποίο βασίστηκε, εμπεριέχει όλα τα στοιχεία της γοτθικής μυθοπλασίας: σκοτεινά κάστρα, μυστηριακές σκηνές, αθώες, λιποθυμικές κορασίδες, ένα τέρας που κρύβεται στις σκιές, ενώ η απουσία ήχου συμβάλλει στην ανατριχιαστική ατμόσφαιρα.
Το τέρας του Frankenstein έχει και αυτό απασχολήσει ιδιαίτερα τους κινηματογραφικούς δημιουργούς. Η Mary Shelley έπλασε μια ιστορία που ενσωματώνει όλα τα στοιχεία της γοτθικής κουλτούρας και οι πιο αξιοσημείωτες μεταφορές του έργου της στη μεγάλη οθόνη είναι η ομότιτλη ταινία του 1931, σκηνοθετημένη από τον James Whale, καθώς και το πρώτο της sequel, Bride of Frankenstein. Η ερμηνεία του Boris Karloff ως το τέρας του Frankenstein τον εξίσωσε στο μυαλό του κοινού με τον χαρακτήρα του, όπως ακριβώς και ο Bela Lugosi έχει μείνει στην ιστορία ως κόμης Dracula.
Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφερθούμε στην πρώτη ενσάρκωση στον κινηματογράφο του ρόλου του αιμοδιψούς κόμη από τον Lugosi, το Dracula του 1931, σκηνοθετημένο από τον Tod Browning. Ο Lugosi υποδυόταν τον κόμη από το 1927 στη θεατρική σκηνή και κατέληξε να ταυτιστεί απόλυτα με τον ρόλο.
Η ταινία είναι must-see, μαζί φυσικά με το Horror of Dracula (1958) του Terence Fisher (το πρώτο από τη σειρά της Hammer), όπου συναντούμε για πρώτη φορά τον Christopher Lee στον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Γοτθική μυθοπλασία παράλληλα, με χιτσκοκική ατμόσφαιρα, συναντούμε και στη Rebecca, την κινηματογραφική μεταφορά του 1940 από τον Alfred Hitchcock του ομώνυμου μυθιστορήματος της Daphne du Maurier. Η υπόθεση περιστρέφεται γύρω από μια νεαρή γυναίκα που στοιχειώνεται από τη διαρκή παρουσία της μνήμης της νεκρής πρώτης συζύγου του άντρα της.
Πέρα από τους βρικόλακες και τα φαντάσματα όμως, υπάρχουν και άλλα πλάσματα, πολύ πιο διαβολικά και πολύ πιο αρχαία. Αναφερόμαστε στην αριστουργηματική ταινία του Roman Polanski, το Rosemary’s Baby (1968). Η υπαινικτική ατμόσφαιρα της ταινίας σε κάνει να τρομάξεις πιο πολύ από το αν παρακολουθούσες ωμές σκηνές υπερφυσικού τρόμου και βίας, ενώ η συνύπαρξη του απόλυτου κακού με ρομαντικά αισθήματα όπως το μητρικό ένστικτο τοποθετεί την ταινία στην κορυφή της γοτθικής μυθοπλασίας.
Η δεκαετία του ‘90 μας χάρισε και αυτή άφθονες γοτθικές κινηματογραφικές παραγωγές. Η πιο αντιπροσωπευτική σίγουρα είναι το Bram Stoker’s Dracula, του εμβληματικού Francis Ford Coppola. Η ταινία αποτελεί το επιστέγασμα του γοτθικού τρόμου στον κινηματογράφο, με βασικό άξονα το μοτίβο των τεράτων που δεν είναι απλά μοχθηρά πλάσματα ταγμένα στο κυνήγι της ανθρωπότητας, αλλά αποτελούν αξιοθρήνητες φιγούρες με τραγικό backstory και μελαγχολική ευσπλαχνία, η οποία βέβαια έχει θαφτεί κάτω από ατέλειωτους αιώνες καταναγκαστικής δολιότητας. Ο αξεπέραστος Gary Oldman, ως βασανισμένος κόμης, ακολουθεί τα χνάρια του Bela Lugosi και του Christopher Lee.
Οι βρικόλακες έχουν την τιμητική τους στη δεκαετία αυτή, καθώς το 1994 μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη το μυθιστόρημα της Anne Rice, Interview with the Vampire από τον Ιρλανδό Neil Jordan, με ένα εντυπωσιακό cast που περιλαμβάνει τους Tom Cruise, Brad Pitt, Christian Slater, Kirsten Dunst, Antonio Banderas και Stephen Rea.
Ξεχωριστό κεφάλαιο αποτελεί η προσωποποίηση του goth στον κινηματογράφο και αναφερόμαστε φυσικά στον Tim Burton. Στις ταινίες του, Edward Scissorhands, Beetlejuice, Ed Wood, Sleepy Hollow, Corpse Bride, Sweeney Todd: The Demon Barber of Fleet Street, Dark Shadows και φυσικά, στο The Nightmare Before Christmas (σκηνοθετημένη από τον Henry Selick), η γοτθική ατμόσφαιρα ξεδιπλώνεται, αναδημιουργείται, ενίοτε αυτοσαρκάζεται, αλλά πάντοτε υμνείται. Δεν είναι τυχαίο που ασχολήθηκε και με τη μεταφορά στην οθόνη των περιπετειών του Batman, την επιτομή του goth υπερήρωα.
Τις τελευταίες δεκαετίες το σινεμά έχει στραφεί ξανά στον γοτθικό τρόμο με ταινίες όπως το The Orphanage, The Others και το πρόσφατο Crimson Peak.
Σίγουρα υπάρχουν ακόμα άπειρα παραδείγματα ταινιών γοτθικής αισθητικής, ελπίζω όμως με αυτό το άρθρο να πήρατε κάποιες ιδέες για να περάσετε ένα όμορφο και φρικιαστικό βράδυ του Halloween!
Πηγές:
Monsters in the Movies: 100 Years of Cinematic Nightmares, John Landis, Dorling Kindersley Limited, 2011
Wikipedia
Guest Post
Η Αµαλία Κουλακιώτη γεννήθηκε και µεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε Ιστορία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο και στη συνέχεια φοίτησε στο Εργαστήρι Επαγγελµατικής Δηµοσιογραφίας στην Αθήνα. Εργάστηκε ως αρθρογράφος σε γνωστές ενηµερωτικές ιστοσελίδες, ενώ είναι κάτοχος µεταπτυχιακού από το Πανεπιστήµιο του Stirling της Σκοτίας µε θέµα τις εκδόσεις. Κείµενά της έχουν δηµοσιευθεί σε εφηµερίδες και ιστοσελίδες της Ελλάδας και του εξωτερικού. Τα τελευταία χρόνια ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Οι «Σεληνοφώτιστες Ιστορίες» είναι το πρώτο της βιβλίο.