Το Ελάφι στον θρύλο και το φανταστικό

Η λογοτεχνία του φανταστικού είναι το καταφύγιο των μαγικών πλασμάτων. Δράκοι, μονόκεροι, φοίνικες, γρύπες και άλλα πολλά μυθικά όντα φωλιάζουν στις αγαπημένες μας ιστορίες, τις περισσότερες φορές κατέχοντας σημαντική θέση στην εκάστοτε περιπέτεια. Αλλά όπως υπάρχουν άνθρωποι ανάμεσα στις φυλές των νάνων, των ξωτικών και των ορκς, έτσι και στη μαγική πανίδα του φανταστικού αλωνίζουν ζώα και πουλιά όπως τα γνωρίζουμε από το δικό μας περιβάλλον. Άλογα, λύκοι, γάτες, αετοί, κουκουβάγιες, αρκούδες χτίζουν ακόμη τις φωλιές τους όπου υπάρχουν δάση για να τα φιλοξενήσουν. Άλλωστε, η λογοτεχνία του φανταστικού πάντα έφερνε τον αναγνώστη πιο κοντά στην άγρια φύση, έστω και από απόσταση, και αυτό μας το θυμίζουν οι δεντροπολίτειες των ξωτικών, οι ορεινές κατοικίες των νάνων, οι πράσινοι λόφοι των χόμπιτ και τα ατελείωτα ταξίδια των ηρώων μακριά από τις πόλεις.

Άλλο ένα ζωντανό που συναντάμε συχνά στις ιστορίες, είναι το Ελάφι. Ζώο κερασφόρο και ειρηνικό, τριγυρίζει ελεύθερο στα δάση με μια ομίχλη μαγείας και μυστηρίου να συνοδεύουν τη χάρη του. Οι άνθρωποι δεν το έβλεπαν πάντα σαν θήραμα, αλλά και σαν κάτι παραπάνω, ένα πλάσμα περηφάνιας, ιερότητας και σεβασμού. Δεκάδες φορές το ελάφι μετατράπηκε σε έμβλημα, ήδη από την εποχή των σπηλαίων, πόσο μάλλον αργότερα, στον Μεσαίωνα, όταν κοσμούσε θυρεούς ιπποτών και βασιλιάδων. Αμέτρητοι θρύλοι γεννήθηκαν μέσα από κυνήγια, δίνοντας στο Ελάφι μια ξεχωριστή θέση στις καρδιές των ανθρώπων που το έντυσαν με μύθους και εξωπραγματικές καταστάσεις.

Ως κερασφόρο ζώο, το Ελάφι είχε κάποτε τη δική του λατρεία. Όπως η τραγολατρεία και η ταυρολατρεία, έτσι και η ελαφολατρεία αναπτύχθηκε κατά τα προϊστορικά χρόνια σε μέρη της Μεσογείου και της βορειοδυτικής Ευρώπης, καθώς επίσης στη Σιβηρία και τον Καύκασο. Από την εποχή του τοτεμισμού πιστευόταν ότι τα κέρατά του είχαν μαγικές ιδιότητες, ενώ χάρη σε αυτά οι μύστες έβλεπαν στο Ελάφι το Δέντρο της Ψυχής, το δέντρο που συνδέει τη γη με τον ουρανό και καρποφορεί παρά τις αντιξοότητες της ζωής. Ακόμα και στη γλώσσα των ονείρων, το ελάφι είναι σύμβολο ανύψωσης, ήθους, αρετής, ευτυχίας και γονιμότητας. Δεν είναι τυχαίο που στα μεσαιωνικά χρόνια το Ελάφι, ειδικά το λευκό, ταυτίστηκε με τον μυθικό μονόκερο, μιας και τα δύο αυτά πλάσματα συμβόλιζαν την αγνότητα, την ταπεινότητα και την αρετή. Για αυτό και το Ελάφι συνδέθηκε με αγίους, αγγέλους, θαύματα, ακόμα και με τον ίδιο τον Χριστό.

Απεικονίσεις στη λογοτεχνία του φανταστικού

Άλλοτε κόκκινο, άλλοτε χρυσό, αλλά τις περισσότερες φορές λευκό, συναντάμε το Ελάφι αρκετά συχνά στη λογοτεχνία του φανταστικού. Το βρίσκουμε κυρίως στα βιβλία που έχουν “πατήσει” πάνω σε παραμύθια και λαϊκούς θρύλους, όπως το Hobbit του J.R.R.Tolkien και η σειρά «Harry Potter» της J.K. Rowling. Το βλέπουμε να ταλαιπωρεί τους πεινασμένους Νάνους του Bilbo στο Δάσος της Σκοτεινιάς και να εξαφανίζεται πριν καταφέρουν να το πληγώσουν, οδηγώντας τους αργότερα στα Ξωτικά και τον βασιλιά τους, τον Thranduil. Το βλέπουμε σαν πνευματικό φύλακα του Harry Potter, να έρχεται και να διώχνει τους Παράφρονες μετά από το ξόρκι του Προστάτη. Στη Νάρνια του C.S. Lewis, οδηγεί τους τέσσερις βασιλιάδες πίσω στον κόσμο τους, όπου γίνονται ξανά παιδιά, τα τέσσερα Πηβενσόπουλα, όπως τα γνωρίσαμε στην αρχή του βιβλίου. Στο βιβλίο Dragons of Autumn Twilight (Margaret Weis, Tracy Hickman) εμφανίζεται στον πληγωμένο Ιππότη Sturm και οδηγεί τους Ήρωες της Λόγχης στο Σκοτεινό Δάσος. Ο οίκος των Baratheon στο Westeros, της σειράς βιβλίων «A Song of Ice and Fire» του G.R.R. Martin, έχει σαν έμβλημα ένα μαύρο, εστεμμένο ελάφι. Στη σειρά παιδικής φαντασίας Geronimo Stilton World, ο βασιλιάς των Ξωτικών δεν έχει την ίδια μορφή με τον λαό του, αλλά εμφανίζεται ως ασημένιο ελάφι. Όσο για τους δικούς μας συγγραφείς και παραμυθάδες, η Ξένια Καλογεροπούλου έγραψε το θεατρικό έργο «Ο Ελαφοβασιλιάς» και η Μαριλένα Μέξη το Deerward, που κυκλοφόρησε στην αγγλική γλώσσα. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο Deerward, η ηρωίδα Awentia φέρει ελαφίσια κέρατα και έχει το χάρισμα να μεταμορφώνεται σε λευκό ελάφι όπως η θέα της, Livana Fawna.

Συμβολισμοί και ιστορίες ανά τους αιώνες

Όπως θα δούμε παρακάτω, το Ελάφι συνδέεται με διάφορες καταστάσεις. Κατά βάση, ως ζώο που κατοικεί στα δάση, συνδέεται με την ελευθερία, τη φύση και την άγρια ζωή. Συνδέεται επίσης με τη γυναίκα, την έλξη και την ομορφιά, πράγματα, δηλαδή, ιερής σημασίας και ιδανικών. Το κυνήγι του ελαφιού είναι σαν την αναζήτηση μιας πολυπόθητης γυναίκας που δεν θα γίνει ποτέ σύζυγος ενός κοινού θνητού. Για αυτό και το Ελάφι συνδέεται με αλλόκοσμες και εξωπραγματικές έννοιες και δεν είναι καθόλου τυχαίο που στις ιστορίες που θα δούμε παρακάτω, συνοδεύει θεότητες, νεράιδες ή οδηγεί ακόμα και στον ίδιο τον Θεό. Συμβολίζει τον Άλλο Κόσμο, την αναζήτηση της Αλήθειας και πολλές φορές τον Εξαγνισμό. Να γιατί όσοι μυθικοί και θρυλικοί ήρωες που πλήγωσαν ελάφια βρήκαν αργότερα μεγάλο μπελά, αρρώστια ή κατάρα. Το Ελάφι δεν είναι Λέοντας, τον οποίο θα σκοτώσει ο Ήρωας για να δαμάσει τα κτηνώδη ένστικτα του, ούτε Δράκος, για να κερδίσει κάποιον πολύτιμο θησαυρό, εξουσία ή αθανασία. Το Ελάφι είναι απόμακρο. Είναι οδηγός. Είναι πρόκληση και όνειρο. Και αλίμονο σε όποιον παραβάτη ιερού κανόνα βρεθεί στον δρόμο του. Γιατί τότε το Ελάφι γίνεται Τιμωρός ή έρχεται σαν Οιωνός, ένας κακός μαντατοφόρος του Άλλου Κόσμου.

Art by Cory Godbey — Art by *Cory Godbey*

Ας δούμε τώρα μερικές ιστορίες όπου τα ελάφια δικαιώνουν όλα τα παραπάνω:

Θυμόμαστε από την ελληνική μυθολογία ότι το ελάφι ήταν το ιερό ζώο της Άρτεμης, θεάς του κυνηγιού, του φεγγαριού και της παρθενίας. Σύμφωνα με τον Καλλίμαχο και τον Νόννο, υπήρχαν συνολικά πέντε χρυσοκέρατα ελάφια με χάλκινα πόδια. Τα τέσσερα από αυτά έσερναν το άρμα της Άρτεμης. Το πέμπτο έβοσκε ελεύθερο στην Κερύνεια, εκεί που ο βασιλιάς Ευρυσθέας έστειλε τον Ηρακλή για να εκτελέσει τον έκτο από τους άθλους του. Αυτό το ελάφι οδήγησε τον Ηρακλή σε τόπους μακρινούς, πέρα από την Ελλάδα, στη Χώρα των Υπερβορείων, όπου ο Ήλιος έλαμπε μέρα και νύχτα. Κατά μία έννοια δηλαδή, τον οδήγησε σε μια νεραϊδοχώρα. Και όταν τελικά ο ήρωας κουράστηκε να το κυνηγάει, το πλήγωσε με τα βέλη του, συναντώντας έτσι την οργή της θεάς. Πολλά χρόνια αργότερα, παραμονές του Τρωικού Πολέμου, ο βασιλιάς Αγαμέμνονας σκότωσε το ιερό ελάφι της Άρτεμης, με αποτέλεσμα η θεά να ζητήσει τη θυσία της κόρης του, της μικρής Ιφιγένειας. Η θεά όμως λυπήθηκε το κορίτσι, του χάρισε τη ζωή, αλλά το πήρε σε μια άλλη μακρινή χώρα, τη Χώρα των Ταύρων, όπου την έκανε ιέρεια της. Ο κυνηγός Ακταίονας έκανε το λάθος να πλησιάσει την Άρτεμη την ώρα που εκείνη λουζόταν στα νερά της λίμνης. Η θεά τον μεταμόρφωσε σε ελάφι, που τελικά φαγώθηκε από τα ίδια του τα κυνηγόσκυλα. Ο Κυπάρισσος είχε ένα ελάφι για σύντροφο, το οποίο αγαπούσε όσο τίποτα άλλο στον κόσμο. Μια μέρα όμως που κυνηγούσε, το πέρασε για θήραμα και το σκότωσε. Απαρηγόρητος ζήτησε από τον φίλο του, τον θεό Απόλλωνα να τον στείλει στον Άδη για να βρίσκεται για πάντα με το αγαπημένο του ελάφι. Ο Απόλλωνας τον μεταμόρφωσε στο γνωστό σε όλους μας κυπαρίσσι.

Για τους Κέλτες, όπως και για τους Έλληνες και όλους τους λαούς των οποίων η θρησκεία ήταν στην ουσία μια λατρεία της φύσης, το Ελάφι ήταν πλάσμα ιερό, μαζί με το φίδι, τον ταύρο και το άλογο. Ο Cernunnos, ο θεός των δασών και αντίστοιχος του δικού μας Πάνα, είχε κέρατα ελαφιού ενώ σε πολλές αναπαραστάσεις απεικονίζεται από τον λαιμό και πάνω ως ελάφι. Η Flidais, προστάτιδα των κοπαδιών και θεά αντίστοιχη της Άρτεμης και της ρωμαϊκής Diana, εμφανιζόταν στους ανθρώπους με τη μορφή κόκκινου ή λευκού ελαφιού. Ένας δρυΐδης μεταμόρφωσε σε ελαφίνα τη Sadhbh (Saba), τη γυναίκα του ήρωα Finn McCul (Fionn mac Cumhaill), αρχηγού των Ιρλανδών πολεμιστών Fianna. Ο γιος τους πήρε το όνομα Oisin που σήμαινε “μικρό ελάφι” και είχε την τύχη να επισκεφτεί τη νεραϊδοχώρα Tir Na Nog, ταξιδεύοντας με το λευκό άλογο της χρυσόμαλλης Niamh. Παρόμοιο ταξίδι έκανε και ο Pwyll, ο πρίγκιπας του Dyfed, όταν παρασύρθηκε από ένα ελάφι με αποτέλεσμα να περάσει τα σύνορα του Αλλόκοσμου και να γνωρίσει τον φοβερό βασιλιά του, τον Arawn, με τον οποίον άλλαξαν μορφές για έναν χρόνο και μία μέρα. Ο Pwyll αναγκάστηκε να μείνει στον Άλλο Κόσμο στεκούμενος στο ένα του πόδι. Μια άλλη ιστορία από την Ουαλία μιλάει για τον Lleu Llaw Gyffes, που παντρεύτηκε την Blodeuwedd, μια γυναίκα φτιαγμένη από τα άνθη της βελανιδιάς. Μια μέρα, καθώς τη συνόδευε στο δάσος, είδε ένα πληγωμένο ελάφι, το οποίο δεν ήταν άλλο από την ίδια του την ψυχή, που θα την έστελνε στον Άλλο Κόσμο ο Gronw Pebr, ο εραστής της άπιστης συζύγου. Πράγματι ο Gronw αιφνιδίασε τον Lleu σκοτώνοντας τον με τον ακόντιο του. Αργότερα ο Lleu επέστρεψε ως αετός για να πάρει την εκδίκηση του.

Στη σκανδιναβική μυθολογία ο κόσμος είναι κομμάτι του Δέντρου της Ζωής, του Yggdrasill. Τέσσερα μεγάλα ελάφια τρώνε τα φύλλα του δέντρου, ένα σε κάθε κατεύθυνση του ορίζοντα. Αυτά τα ελάφια είναι ο Dainn, ο Dvalinn, ο Duneyrr και ο Durathror και συμβολίζουν τους τέσσερις ανέμους, τις τέσσερις φάσεις του φεγγαριού και τις τέσσερις εποχές. Τα ελάφια αυτά κατεβαίνουν μέχρι το πηγάδι του Urd που το προστατεύουν οι τρεις Norns, οι αντίστοιχες των δικών μας Μοιρών, για να ξεδιψάσουν και να αφήσουν το μελίτωμα που στάζει από τα κέρατα τους. Στη Valhalla, τη γη των θεών, βρίσκεται ένα ακόμα ελάφι με παρόμοια ικανότητα. Αυτός είναι ο Eikpyrnir (Eikthyrnir) και από τα δικά του κέρατα χύνεται το νερό που σχηματίζει δώδεκα ποτάμια.

Σε παραδόσεις της Βουλγαρίας, οι Samodivas (Vilas) είναι νύμφες που ιππεύουν ελάφια. Έχουν όλα τα γνωστά χαρακτηριστικά των νεράιδων, από την ομορφιά μέχρι την αποξένωση. Αν κάποιος σκοτώσει τα ελάφια τους, τον τυφλώνουν ή τον καταριούνται για μια ζωή.

Καταραμένοι να μην αγαπηθούν από καμιά γυναίκα είναι επίσης οι κυνηγοί που θα σκοτώσουν ελαφίνες στη Γαλλία, γιατί τα πλάσματα αυτά είναι νεράιδες μεταμορφωμένες. Κάτι αντίστοιχο συνέβαινε στην Ιρλανδία, όπου οι μάγισσες του Beare μεταμορφώνονταν σε ελάφια για να ξεφύγουν από τους διώκτες τους. Στην Γαλλία επίσης έζησε ο ελληνικής καταγωγής Άγιος Ζιλ ο Ερημίτης (Giles the Hermit). Εκείνος είχε για συντροφιά του ελάφια που του έδιναν να πίνει από το γάλα τους. Παρόμοια ιστορία υπάρχει στην Τουρκία, με τον Γέροντα των Ελαφιών. Ένας ακόμα άγιος που σχετίζεται με τα ελάφια, είναι ο δικός μας Άγιος Ευστάθιος, ο προστάτης των κυνηγών, ενώ η ιστορία του είναι ίδια με του καθολικού Αγίου Ουμβέρτου (Saint Hubertus).

Ο Ουμβέρτος ήταν μανιώδης κυνηγός. Δεν σταματούσε να κυνηγάει ούτε τις Κυριακές ούτε τις αργίες. Κάποτε βγήκε να κυνηγήσει τη Μεγάλη Παρασκευή, όπου συνάντησε ένα γρήγορο ελάφι με μεγάλα κέρατα. Όλη μέρα το κυνηγούσε, αλλά εκείνο του ξέφευγε διαρκώς. Το ελάφι τον οδήγησε πέρα από μια μυστηριώδη ρεματιά και ύστερα, αφού τον άφησε να περιφέρεται για πολύ μες στα χαμένα, ήρθε να τον συναντήσει. Ένας σταυρός έλαμπε ανάμεσα στα κέρατα του και με ανθρώπινη φωνή, ζήτησε από τον Ουμβέρτο να του πει γιατί το κυνηγούσε. Από εκείνη τη μέρα ο Ουμβέρτος ασπάστηκε τον Χριστιανισμό και έγινε ιεροκήρυκας. Όσο για το ελάφι με τον σταυρό, έγινε το σύμβολο του, καθώς επίσης και το σήμα κατατεθέν του αγαπημένου λικέρ των κυνηγών, το Jagermeister. Άλλο ένα ελάφι που είχε πάνω στα κέρατα του πολυάριθμα αναμμένα κεριά, εμφανίστηκε στον Άγιο Λαδίσλαο (Saint Ladislaus) της Ουγγαρίας, όταν πήγε για κυνήγι με τον αδελφό του.

Χιλιάδες χρόνια πριν, σύμφωνα με έναν ουγγρικό θρύλο, οι γιοι του γίγαντα Nimrod, ο Hunor και ο Magοr, κυνήγησαν κάποτε ένα λευκό ελάφι. Τα αδέλφια χωρίστηκαν και έφτασαν σε δυο διαφορετικές περιοχές, στις οποίες βασίλεψαν. Από τον Magοr κατάγονται οι Μαγιάροι και από τον Hunor οι Ούνοι. Ο Αττίλας πίστευε πως η καταγωγή του βαστάει από εκείνο το λευκό ελάφι που οδήγησε τον γενάρχη της φυλής του. Παρόμοια ιστορία υπάρχει και στην Ιαπωνία.

Οι Ινδιάνοι της Βόρειας Αμερικής φοβούνται τη Γυναίκα-Ελάφι. Ο θρύλος λέει για ένα πνεύμα που έρχεται να παρασύρει τους άντρες στον θάνατο ή να προειδοποιήσει για κάτι κακό που πρόκειται να συμβεί. Το πνεύμα εμφανίζεται με τη μορφή ελαφιού, γριάς ή πανέμορφης κοπέλας, κάποιες φορές και ως μισή γυναίκα μισή ελάφι, σαν Κένταυρος. Τα θύματα του είναι συνήθως άπιστοι σύζυγοι ή άντρες που δεν έχουν ακόμα παντρευτεί. Ιστορίες για τη Γυναίκα-Ελάφι είναι διαδεδομένες στις φυλές των Sioux, Cherokee, Omaha-Ponca και πολλών άλλων. Ο θρύλος αυτός θυμίζει τις Σειρήνες, καθώς και τις δικές μας Ανασκελάδες, καθώς σε κάποιες παραλλαγές η Γυναίκα-Ελάφι ξεγελάει το θύμα της φέροντας ανθρώπινη μορφή κρύβοντας τις οπλές της. Παρόμοιος θρύλος υπάρχει και στη Φινλανδία, όπου μια καταραμένη γυναίκα απέκτησε μόνιμα τη μορφή ενός ταράνδου και καλεί τους άνδρες να την ακολουθήσουν στον ήλιο του μεσονυχτίου. Η ιστορία αυτή μας θυμίζει τη Βασίλισσα του Χιονιού, από το παραμύθι The Snow Queen του Hans Christian Andersen, η οποία επηρέασε φανερά τον C.S. Lewis στη σειρά βιβλίων «The Chronicles of Narnia». Αντίθετα, για τους Inuit που ζούνε στους πάγους, ο τάρανδος παίζει ρόλο στη δημιουργία του κόσμου, όπως η Μητέρα Caribou, μια αρχαία θεότητα γιγαντιαίων διαστάσεων. Σε παραδόσεις του Μεξικού, της Ινδίας, της Κίνας και της Ιαπωνίας, το ελάφι είναι αγγελιοφόρος των θεών και φορέας φωτός.

Επιστρέφοντας στην ελληνική μυθολογία και στο περιστατικό του Ακταίονα, αξίζει να αναφέρουμε το έθιμο του “Ελαφοβασιλιά”. Ο Robert Graves μας λέει ότι στο όρος Λύκιο της Αρκαδίας υπήρχε μια τελετή αντίστοιχη με εκείνες του Διονύσου, που περιελάμβανε το να ντύνουν έναν άντρα με γούνα και κέρατα ελαφιού σε ανάμνηση της μεταμόρφωσης του Ακταίονα. Η τελετή αυτή διαδόθηκε στη Σικελία και αργότερα στη Βρετανική Νήσο, ενώ αργότερα έδωσε τη θέση της στην Πρωτομαγιάτικη γιορτή των ελαφιών, όπου οι άνθρωποι φορούσαν αντίστοιχες μάσκες. Σύμφωνα με τον Graves, ο Ελαφοβασιλιάς συμβόλιζε τον απατημένο σύζυγο, για αυτό και παρέμεινε μέχρι σήμερα η έννοια “κερατάς” για τους άντρες που δεν έχουν πιστό ταίρι. Συμβολική επίσης είναι και η φράση “του φόρεσε τα κέρατα” που παραπέμπει στη Γυναίκα-Άρτεμη που μεταμόρφωσε τον Άντρα-Ακταίονα σε ελάφι.

*Art by https://eriopsis.deviantart.com/*

Τέλος, αξίζει να αναφέρουμε τον θρύλο του Άι Βασίλη ή πιο σωστά, του Αγίου Νικολάου (Santa Claus). Είναι παγκοσμίως γνωστό ότι το βράδυ της Παραμονής των Χριστουγέννων ή της Πρωτοχρονιάς, ο Άγιος έρχεται για να μοιράσει δώρα με το έλκηθρό του, που το σέρνουν δώδεκα ιπτάμενοι τάρανδοι. Αν και η παράδοση αυτή έχει τις ρίζες της σε παγανιστικές δοξασίες όπου κερασφόρα ζώα (τράγοι ή κατσίκες) έσερναν το άρμα του θεού Thor, οι τάρανδοι των Χριστουγέννων έγιναν διάσημοι μετά το ποίημα του Clement C. Moore, «A Visit from St. Nicholas». Στο ποίημα αυτό του 1823, ο Άγιος καταφθάνει στη σκεπή του αφηγητή και κατεβαίνει από την καμινάδα για να του αφήσει το δώρο του. Έπειτα ανεβαίνει και πάλι για να συνεχίσει το νυχτερινό ταξίδι του, φωνάζοντας τους ταράνδους με τα ονόματα τους (Dasher, Dancer, Prancer, Vixen, Comet, Cupid, Donner, Blitzen). Ο Moore ισχυρίστηκε ότι είχε διαβάσει ένα παραμύθι από τη Φινλανδία, που μιλούσε για να οχτώ ελάφια που πετούσαν και έσερναν ένα έλκηθρο. Έναν αιώνα αργότερα, το 1939 ο συγγραφέας Robert L.May πρόσθεσε με τις ιστορίες του τον ένατο τάρανδο, τον γνωστό σε όλους μας Rudolph με την κόκκινη μύτη.

Πηγές:

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Deer_in_mythology

https://ztevetevans.wordpress.com/2014/04/26/mythical-beasts-the-white-stag/ https://randomdescent.wordpress.com/2017/02/07/deer-in-mythology/

Βιβλιογραφία:

Graves Robert, Η Λευκή Θεά, εκδόσεις Κάκτος, 1998

Kun, Nikolaj Albertovich, Μύθοι και Θρύλοι της Αρχαίας Ελλάδας, εκδόσεις Λειψία, 1989

Tolkien J.R.R., Χόμπιτ, εκδόσεις Κέδρος, 2001

Lewis C.S., Νάρνια –Το Λιοντάρι, η Μάγισσα και η Ντουλάπα, εκδόσεις Κέδρος, 1999

Hickman T. & Weis M., Δράκοι στο Φθινοπωρινό Δειλινό, εκδόσεις Anubis, 2003

Stilton Geronimo, Ταξίδι στο Βασίλειο της Φαντασίας 3, εκδόσεις Κέδρος, 2014

Cover art by https://rajewel.deviantart.com/