Jules Verne: το sci-fi κρυμμένο βιβλίο του μεγάλου συγγραφέα

Το 1989 ο Jean Jules Verne μισθώνει έναν κλειδαρά να ανοίξει ένα παλιό χρηματοκιβώτιο που ανήκει στην οικογένεια του. «Όλοι νόμιζαν πως ήταν άδειο, μα στη φαντασία μου ήταν γεμάτο με πολύτιμους λίθους, χρυσό, πανέμορφα κοσμήματα και παράξενα αντικείμενα που χαρίστηκαν ή συλλέχθηκαν από τον προπάππο μου. Δεν περιείχε, φυσικά, πετράδια ή παράδοξα. Αλλά ανάμεσα σε διάφορα λογοτεχνικά θραύσματα, περιείχε ένα χειρόγραφο ενός ανέκδοτου μυθιστορήματος, γραμμένο το 1863. Το Παρίσι στον εικοστό πρώτο αιώνα».

Το γιατί το βιβλίο του Jules Verne (Jules Gabriel Verne, 1828 -1905) έμεινε στα αζήτητα για τόσα πολλά χρόνια, είναι ένα αίνιγμα με περίπλοκη απάντηση. Το 1863 όταν ο Γάλλος συγγραφέας έστειλε το χειρόγραφο στον εκδότη του, Pierre-Jules Hetzel (1814-1886), αυτός του το επέστρεψε με ένα γράμμα. Του απέρριπτε την έκδοση του έργου με μια κάπως σκληρή κριτική.

«Αγαπητέ μου Βερν, ακόμα κι αν ήσουν προφήτης, αυτή την προφητεία δεν θα την πίστευε κανείς σήμερα», γράφει ξεκινώντας. «Δεν περίμενα την τελειότητα… Επαναλαμβάνω πως ήξερα πως επιχειρείς το ακατόρθωτο… αλλά ήλπιζα σε κάτι καλύτερο».

Συνεχίζοντας, του λέει πως ο μέσος αναγνώστης δεν θα έδειχνε ενδιαφέρον, καθώς δεν θα πίστευε στις τεχνολογικές εξελίξεις που προβλέπει ο Βερν, αλλά και πως «Σε αυτό το έργο, δεν υπάρχει ούτε ένα θέμα που να αναφέρεται στο πραγματικό μέλλον που ήδη έχει δρομολογηθεί, καμία κριτική που δεν έχει ήδη γίνει. Εκπλήσσομαι από εσένα. Χωρίς δομή και άψυχο».

Ο Hetzel δεν τα γράφει αυτά επειδή μισεί τον Verne. Αντιθέτως, προσπαθεί να διαφυλάξει την καριέρα του νεαρού συγγραφέα. Είναι τρομερά έμπειρος εκδότης, και το βιογραφικό του εμπεριέχει συνεργασίες με ονόματα όπως ο George Sand, o Charles Pierre Baudelaire, o Honoré de Balzac και ο Victor Hugo. Ο Verne, μόλις λίγους μήνες πριν εξέδωσε την πρώτη του επιτυχία, το Πέντε εβδομάδες με αερόστατο (στα ελλ. εκδόσεις Μίνωας) κι ο Hetzel θέλει να τον προφυλάξει από ένα έργο που ίσως κατέστρεφε τη φήμη του.

Η Γαλλία εκείνη την εποχή περνούσε τη φάση της 2ης Αυτοκρατορίας, υπό την ηγεσία του δικτάτορα Ναπολέοντα Γ’ (Charles - Louis Napoleon Bonaparte III, 1808 - 1873), ανιψιού του Μεγάλου Ναπολέοντα, ο οποίος είχε επιβάλει αυστηρή λογοκρισία, και είχε ήδη στείλει τον Victor Hugo στην εξορία. Η βιομηχανική παραγωγή αργοσβήνει, ενώ το Παρίσι μεταλλάσσεται στην πόλη με τις μεγάλες λεωφόρους, εις βάρος μιας οικονομίας που καταρρέει. Οι ίδιοι λόγοι που ενέπνευσαν τον Βερν να γράψει το Paris in the Twentieth Century (Το Παρίσι στον 20ό αιώνα), είναι αυτοί που αναγκάζουν τον Hetzel να απορρίψει το βιβλίο.

Ωστόσο, ο Hetzel έκανε λάθος σε ένα πράγμα. Οι προβλέψεις του Verne για το μέλλον είναι τρομερά ακριβείς, τουλάχιστον στον τεχνολογικό τομέα. Ακολουθώντας τον ήρωα του βιβλίου, τον δεκαεξάχρονο Michael Dufrenoy σε ένα φανταστικό, αλλά και δυστοπικό 1960, βλέπουμε την ανάπτυξη των προαστίων, τη χρήση των ανελκυστήρων σε όλα τα κτίρια της πόλης, τη χρήση υγραεριοκίνητων αυτοκινήτων καθώς και την εξάπλωση των πρατηρίων καυσίμων, την ηλεκτρική φωταγώγηση των αστικών κέντρων, τα μαγνητικά τρένα, ακόμα και μηχανών που θυμίζουν το fax, καθώς και τη χρήση ενός δικτύου μεταφοράς πληροφοριών που μοιάζει με το internet. Μαζί με αυτά, δυστυχώς, υπάρχει και η ηλεκτρική καρέκλα. Μαζί με αυτά, δυστυχώς, υπάρχουν και βόμβες που είναι τρομερά επικίνδυνες για όλο τον ανθρώπινο πληθυσμό…

Ο Verne, όμως, κάνει και προβλέψεις για την κοινωνία. Στο εναλλακτικό Παρίσι του 1960, ο κόσμος έχει χάσει το ενδιαφέρον και το πάθος του για την τέχνη. Τα βιβλία αποτελούν πλέον ένα μικρό τμήμα στο βιβλιοπωλεία, που στα ράφια τους πια κυριαρχούν τα προϊόντα τεχνολογίας. Ο κόσμος ακούει μόνο ένα είδος ηλεκτρικής μουσικής που παράγεται και πωλείται μαζικά, και δεν μπορεί να αναγνωρίσει τα έργα των ζωγράφων. Μια κοινωνία που δεν δέχεται τα ερεθίσματα της τέχνης, δεν μπορεί να παράγει τέχνη. Έτσι, άνθρωποι όπως ο Michael, ο δεκαεξάχρονος ποιητής, δεν μπορούν να μη νιώθουν παρείσακτοι. Το μοναδικό πράγμα που γιορτάζει ο Verne στο μέλλον, είναι η χειραφέτηση της γυναίκας, ακόμα κι αυτό όμως δεν είναι αρεστή ιδέα στην κοινωνία της δικής του εποχής.

Το χειρόγραφο μπαίνει στο χρονοντούλαπο, και μένει εκεί για εκατόν είκοσι έξι χρόνια. Όταν το 1994, κι αφού έχει διαπιστωθεί η γνησιότητά του, εκδίδεται για πρώτη φορά, ο κόσμος τρέχει για να διαβάσει το χαμένο βιβλίο. Οι κριτικές είναι μικτές. Κάποιοι θα απογοητευτούν, περιμένοντας μια ευχάριστη ιστορία σαν αυτές που διάβασαν όταν ήταν παιδιά. Άλλοι θα συγκρίνουν το έργο με αυτά του Aldous Huxley και του George Orwell και θα πουν πως ήταν αδύναμο σε νόημα. Δεν είναι λίγοι, όμως, αυτοί που εκπλήσσονται για ακόμα μια φορά με τη διορατικότητα του Verne, προβληματίζονται, και λένε πως διασώθηκε ένα πραγματικό αριστούργημα.

Βαθιά ανθρωπιστής, υπέρ των κοινωνικής, φυλετικής και εθνικής ισότητας, λάτρης κάθε τέχνης και με άσβεστη αγάπη για τα μαθηματικά, τη φυσική και τη μάθηση γενικότερα, ο Jules Verne καταφέρνει να είναι πάντα επίκαιρος όσο λίγοι συγγραφείς. Για όσους θέλουν να βρεθούν μέσα στη μαγεία της πένας του, το βιβλίο Το Παρίσι στον 20ό αιώνα κυκλοφορεί στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Ωκεανίδα.

Καλή ανάγνωση!

Πηγές

Wikipedia.com

Openculture.com

Encyclopedia Britannica (britannika.com)

New York Times: The new Jules Verne, like “1984” but older by Richard Bernstein

Andres Vaccari: Paris in the Twentieth Century (andresvaccari.net)

Introduction to Paris in the Twentieth Century by Eugen Weber

Το Παρίσι στον 20ό αιώνα (εκδόσεις Ωκεανίδα)