Grendel, του John Gardner: μια φιλοσοφική παραλλαγή του έπους του Beowulf

To Grendel, είναι ένα λογοτεχνικό διαμαντάκι γραμμένο το 1971 και πρόκειται για μια παραλλαγή του έπους του Beowulf, αλλά από την οπτική γωνία του τέρατος Grendel. Πολλοί πιθανόν να μην το γνωρίζουν, μιας και βρισκόταν επί χρόνια εκτός παραγωγής σε Ηνωμένο Βασίλειο και Η.Π.Α. και σε πολλές περιοχές της Αμερικής, μάλιστα, βρισκόταν στις λίστες με τα “απαγορευμένα” βιβλία, παρόλο που πολλοί καθηγητές γυμνασίων το χρησιμοποιούν μέχρι και σήμερα ως συνοδευτικό υλικό για τη μελέτη του έπους Beowulf. Μετά από πρωτοβουλία του Medford Lakes (συγγραφέα και παλιού μαθητή του Gardner) σε συνεργασία με τον China Miéville, το βιβλίο μπόρεσε να τυπωθεί ξανά το 2003 υπό την αιγίδα της Gollancz UK, ως μέρος της γνωστής σειράς τους, Fantasy Masterworks.

Η ιστορία του Grendel

Σίγουρα θα πιστεύετε πως πρόκειται για μια ιστορία τόσο επική και ηρωική, όσο το ίδιο το έπος του Beowulf, μιας και μιλάμε για παραλλαγή. Τίποτε όμως δεν θα μπορούσε να είναι πιο μακριά από την αλήθεια. Το βιβλίο αυτό περιγράφει τα γεγονότα στη χώρα του βασιλιά Hrothgar, πολλά χρόνια πριν τον επισκεφτεί ο Beowulf με τους συντρόφους του, μέχρι και την αποφράδα μέρα της αναμέτρησης του ήρωα με το τέρας που πρωταγωνιστεί στο παρόν βιβλίο. Όλη η αφήγηση είναι δοσμένη από τη μοναδική οπτική γωνιά του τέρατος Grendel, το οποίο ανακαλύπτει στην αρχή του βιβλίου την έξοδο της σπηλιάς όπου ζούσε για απροσδιόριστο καιρό μαζί με την γκροτέσκα μητέρα του, βγαίνει στον έξω κόσμο και σιγά-σιγά γίνεται παρατηρητής αυτού, αλλά και της ανόδου στην δόξα και την ευημερία του Hrothgar και του βασιλείου του, περιγράφοντας τις εμπειρίες του, τις απορίες του, τα πάθη του, την εμμονή, αλλά και το μένος του για αυτό το απαράμιλλα αντιφατικό πλάσμα που λέγεται Άνθρωπος.

Πρόκειται, αν θέλετε, για έναν υπαρξιακό μονόλογο, έναν εσωτερικευμένο Κύκλο του Ήρωα όπως τον προσδίδει ο Campbell, ένα πολυεπίπεδο ταξίδι αναζήτησης, και είναι όλο επικεντρωμένο στο ίδιο το τέρας του Gardner, που παρουσιάζεται ως τόσο σκεπτόμενο, όσο και οι άνθρωποι που παρατηρεί. Ο Grendel, από την πρώτη στιγμή που ανέρχεται από την κρυψώνα του, ψάχνει να βρει τον εαυτό του, τη θέση του στον κόσμο, την αποκόλληση από τη μήτρα, το νόημα της ύπαρξης. Ως άλλος έφηβος, αναρωτιέται για τα πάντα, φάσκει και αντιφάσκει, έχει έντονες εσωτερικές μεταπτώσεις, επιθυμίες, πάθη, εμμονές. Και τα ζει όλα στο ζενίθ.

Ο Gardner μας δείχνει αυτό το ταξίδι του τέρατός του με έναν συμβολικό, πολύ ενδιαφέροντα τρόπο. Κάθε κεφάλαιο αντιστοιχεί σημειολογικά σε καθένα από τα δώδεκα ζώδια του ζωδιακού κύκλου, αν και στην πρόζα αυτό είναι έξυπνα συγκαλυμμένο, χωρίς ευθείες αναφορές, αλλά περισσότερο με μια ποιητική ματιά πάνω στα αρχέτυπα και τη σημασία τους. Ο Grendel είναι σαν να περνά από όλα τα σημεία του κύκλου, αφομοιώνοντας ή και απορρίπτοντας, καμιά φορά, τις διδαχές από τις “δοκιμασίες” που του επιφυλάσσει το κάθε αρχέτυπο με απόγνωση, σχεδόν, αλλά και με ζήλο εμμονικό, χωρίς ντροπή και συστολές. Είναι ο παρατηρητής του Ανθρώπου, που βλέπει ξεκάθαρα τον παραλογισμό των αντιθέσεων που τον προσδιορίζουν, αλλά που παρ’ όλ’ αυτά σαγηνεύεται από το ξόρκι της έμπνευσης, της ποίησης, της δημιουργίας που ανακαλύπτει όταν ακούει τον Ποιητή -τον Shaper- να τραγουδά για πρώτη φορά. Και, αναγνωρίζοντας τον εαυτό του ως συγγενή των ανθρώπων, αφού μοιράζονται την ίδια λαλιά, αλλά και ενίοτε τις ίδιες συγκινήσεις, δημιουργεί έναν τέλειο φιλοσοφικό καθρέφτη προς παρατήρηση και του ίδιου του τού εαυτού. (μουσικά, θα παραλλήλιζα τον Grendel ως μια μίξη των Depeche Μode στα 1980's, μαζί με τους Tiger Lillies· ως καλλιτεχνική οντότητα, θα τον εξομοίωνα με τους Προ-ραφαηλίτες -τουλάχιστον, όσον αφορά την προσωπική ματιά της γραφούσης).

Κάποια στιγμή, το τέρας συναντάει τον δράκο που μελλοντικά θα πέσει από το χέρι του Beowulf, και αυτός είναι που προσπαθεί να του εξηγήσει τι σημαίνει να γνωρίζεις τον Χρόνο και το Αιτιατό. Του εξηγεί πως ο ίδιος ο Grendel, όντας ένα τέρας που το φοβούνται, που θα μπορούσε να τους τρομοκρατεί μόνο και μόνο για να σπάει πλάκα, αποτελεί το ένστικτο που ωθεί την ανθρωπότητα στην πρόοδο, στο μεγαλείο, στη θέωση. Οι άνθρωποι με τη σειρά τους αναγνωρίζουν ενδόμυχα τη συγγένεια που έχουν με το τέρας, και κάνουν το παν για να απελευθερωθούν από αυτό.

Το τέρας αντιτίθεται συνεχώς στις πτυχές του ίδιου του τού εαυτού, τον οποίο ανακαλύπτει λίγο-λίγο μέσω της σύγκρουσης με τον έξω κόσμο και τις επιπτώσεις στον ψυχισμό του. Μια θέλει τον θάνατο, μια την εξιλέωση, την κατανόηση, το νόημα όλης αυτής της ύπαρξης. Ψάχνει την αλήθεια και την ισορροπία με τρόπο νιχιλιστικό, κυνικό, αλλά και μανιώδη, απελπισμένο, οργισμένο. Πάντα οργισμένο, λες και κάποιος προσπαθεί να τον κοροϊδέψει με το πιο απλό και πασιφανές τρικ του κόσμου, αυτό που φαντάζει αυτονόητο σε όλη την υπόλοιπη ύπαρξη που εκτοπίζεται από την ύπαρξή του, εκτός από τον ίδιο, αφού βλέπει πως είναι πάντα μόνος. Αμφισβητεί θεούς, χλευάζει τους ανθρώπους και την πίστη τους στα είδωλα, και αυτό ωθεί κάποιους στο να πιστεύουν περισσότερο, πιο βαθιά, πιο αληθινά. Παράλληλα όμως, ψάχνει και ο ίδιος το δικό του νόημα ύπαρξης, αυτό το αιώνιο “γιατί”.

Και, τελικά, φαίνεται να το βρίσκει όταν στο τέλος του βιβλίου φτάνει ο Beowulf στο βασίλειο του Hrothgar. Ο Grendel τον παρατηρεί και αυτόν, όπως παρατηρεί και όλους τους υπόλοιπους, και καταλαβαίνει ότι αυτός είναι το πεπρωμένο του, αυτός που θα τον απελευθερώσει από όλα τα ερωτήματα της ύπαρξης. Ανυπομονεί για την αναμέτρηση που θα φέρει την επανάσταση -την αλλαγή- στην ύπαρξή του, αλλά φοβάται κιόλας, γιατί καταλαβαίνει ότι ο ξανθός Γκίτης έχει κάτι από τη θωριά του δράκου μέσα του. Κάτι που τον κάνει ξεχωριστό. Κάτι που τον κάνει παράφρονα. Και μέσα στην έξαψη αυτής της τελικής αναμέτρησης, ενώ ο Grendel γνωρίζει ήδη ότι χάνει, αποφασίζει να αρνηθεί το γεγονός, να περισώσει ό,τι μπορεί από τα κομμάτια του εαυτού του. Ίσως ως τελική αντίσταση απέναντι στο πεπρωμένο που προσπαθούσε να του εξηγήσει ο δράκος κάποτε, παραποιεί την πτώση του ως κάτι πιο εύπεπτο, πιο ποιητικό, αν θέλετε: ένα ατύχημα. Ο Grendel είχε ένα ατύχημα, όπως άλλωστε ξεκίνησε και όλη η ύπαρξη, ως ένα ατύχημα και τίποτε παραπάνω. Με περιφρόνηση, παραίτηση, ίσως και ελπίδα, το ίδιο εύχεται να πάθουμε κι εμείς, κλείνοντας τον κύκλο του ταξιδιού αυτού.

Ο συγγραφέας John Gardner

Ο John (Champlin) Gardner γεννήθηκε στις 21 Ιουλίου του 1933 στη Batavia, μια επαρχιακή πόλη κοντά στο Rochester, στην πολιτεία της Νέας Υόρκης. Ο πατέρας του ήταν γεωργός και η μητέρα του δασκάλα. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο DePauw (1951) κι έπειτα στο Πανεπιστήμιο Washington του St. Louis (1955) απ’ όπου και πήρε πτυχίο, ενώ έλαβε διδακτορικό στην κλασική και μεσαιωνική λογοτεχνία από το Πανεπιστήμιο της Iowa το 1958. Από τότε δίδαξε σε διάφορα πανεπιστήμια και από το 1978 μέχρι και τον θάνατό του σε ατύχημα με μοτοσυκλέτα τον Σεπτέμβριο του 1982, ήταν ο επικεφαλής του τμήματος δημιουργικής γραφής στο κρατικό πανεπιστήμιο Binghampton της Νέας Υόρκης. Πέρα από το Grendel, έγραψε και διάφορα άλλα μυθιστορήματα, όπως τα: The King's Indian, The Wreckage of Agathon, The Sunlight Dialogues, Freddy's Book και Micklesson's Ghosts, είχε εκδώσει διάφορες εκδοχές μεσαιωνικής ποίησης μεταφρασμένες στη σύγχρονη αγγλική γλώσσα, παιδικά βιβλία, ακαδημαϊκές εργασίες πάνω στη μεσαιωνική λογοτεχνία και δεκάδες δοκίμια πάνω στο θέμα της συγγραφής, ενώ για αρκετά χρόνια ήταν και ο editor του περιοδικού MSS.

Ήταν ένας άνθρωπος με μεγάλη όρεξη για διάβασμα, έχοντας ποικίλες λογοτεχνικές επιρροές που έπιαναν από Ανατολή ως Δύση σε διάφορα λογοτεχνικά ρεύματα, με εμμονή στη λεπτομέρεια και στη χρήση του λόγου για να πει ακριβώς αυτό που θέλει. Ήταν κάπως ρομαντικός, κάπως κυνικός, με ένα μόνιμο “γιατί” μέσα στο κεφάλι του. Είχε έντονες μεταπτώσεις δραστηριότητας στη ζωή του και πάντα έψαχνε να καταλάβει τον κόσμο λίγο καλύτερα απ’ ό,τι προσέφεραν τα δεδομένα της εποχής του. Το Grendel είναι ίσως το βιβλίο που προσδίδει τον ψυχισμό του καλύτερα από οποιοδήποτε άλλο έργο του.

*Το βιβλίο δεν κυκλοφορεί αυτήν τη στιγμή στα ελληνικά, αλλά μπορείτε να το βρείτε στα αγγλικά στον παρακάτω σύνδεσμο:

https://www.amazon.com/Grendel-John-Gardner/dp/0679723110

Άλλοι σχετικοί σύνδεσμοι:

https://en.wikipedia.org/wiki/John_Gardner_(American_writer)

https://en.wikipedia.org/wiki/Grendel_Grendel_Grendel

https://www.facebook.com/grendel.music

https://en.wikipedia.org/wiki/Grendel_(comics)

https://en.wikipedia.org/wiki/Grendel_(film)

Η Γιώτα Τσιμπαλίδη σπούδασε Εφαρμοσμένες Τέχνες στο ΤΕΙ Αθηνών και Κόμιξ στη σχολή Ορνεράκη. Ασχολείται με την γραφιστική και το design, την εικονογράφηση, τα κόμικς, τη φωτογραφία, τα παιχνίδια ρόλων και την οπτική τέχνη γενικά όπου τη βρίσκει εύκαιρη. 'Εχει συνεργαστεί με διάφορους εκδοτικούς οίκους όσον αφορά την εικονογράφηση και σχεδιασμό βιβλίων και μικρά κομιξάκια της θα βρείτε στα fanzines “Zine of Synergy 1-3”, και στην συλλογή “Εν Αιθρία,” 2016.

Τελευταία, το έχει ρίξει στην μελέτη και πρακτική εφαρμογή της φιλοσοφίας του ευ ζην, στις εναλλακτικές θεραπείες κ στην διεύρυνση του νου και κυρίως της καρδιάς. Αρέσκεται στο να διαβάζει πολύ, να χαϊδεύει (και να σχεδιάζει) γατιά, να geek-ιάζει με Netflix και RPGs και να σκέφτεται συχνά-πυκνά ότι «και πολύ το άργησαν το VR, ρε παιδιά”.

Ευελπιστεί να αλλάξει τον κόσμο με την δύναμη της αγάπης, του κάλλους και της επικοινωνίας σε ό,τι επίπεδο αυτό είναι εφικτό.

Δουλειά της θα βρείτε στους παρακάτω συνδέσμους:

Website: animafelis.deviantart.com

Website: www.facebook.com/ANIMAfelis

Δουλειά της θα βρείτε στους παρακάτω συνδέσμους:

Website: animafelis.deviantart.com

Website: www.facebook.com/ANIMAfelis