Dracula, μια ματιά στην ιστορία της έμπνευσης του έργου του Bram Stoker
Art by Aidan Hickey
Δύο άντρες στέκονται έξω από το Lyceum theater στο Covent Garden του Λονδίνου. Ο ένας είναι ο Henry Irving, ηθοποιός και επί πολλά χρόνια καλλιτεχνικός διευθυντής του θεάτρου. Δίπλα του στέκεται ο καλός του φίλος και συνεργάτης Bram Stoker, ένας πενηντάρης Ιρλανδός, που απόψε έχει ραντεβού με το πεπρωμένο.
Η συνάντηση που θα λάβει χώρα σε λίγο, είναι αποκλειστικά για χατίρι του Bram, που παρότι κυκλοφορεί εδώ και χρόνια στους καλύτερους κύκλους της πόλης, παρότι είναι φίλος με τον Hall Caine, γνωρίζει προσωπικά τον James Abbott McNeill Whistler, τον Sir Arthur Conan Doyle και τον Oscar Wilde –αν και οι σχέσεις του με τον τελευταίο είναι κάτι περισσότερο από κακές– παραμένει πάντα ντροπαλός και κλεισμένος στον εαυτό του.
Το 1890, κατά τη διάρκεια των διακοπών του στο Whitby, ο Stoker βρήκε τυχαία ένα βιβλίο με τίτλο An account of Principalities of Wallachia and Moldavia και μια ιδέα άρχισε να σχηματίζεται δειλά στο μυαλό του. Βαθιά επηρεασμένος από τη γοτθική νουβέλα Carmilla του συμπατριώτη του Josheph Sheridan Le Fanu, ο Bram θέλει να γράψει μια ιστορία για τα πλάσματα της νύχτας.
Η ώρα περνά, και λίγο πριν πέσει ο ήλιος ο άνθρωπος που περιμένουν εμφανίζεται μπροστά τους. Μικρόσωμος και γερμένος πάνω σε ένα μπαστούνι, κάτι που έκανε από πολύ μικρός λόγω κινητικών δυσκολιών, ο μεσήλικας κύριος είναι ένας ζωντανός θρύλος της εποχής. Τους συστήνεται σε άψογα αγγλικά με ελάχιστα σπασμένη προφορά, και τους ανακοινώνει πως είναι διαθέσιμος να βοηθήσει με μεγάλη χαρά. Αντί να τους οδηγήσει σε κάποιο ακριβό εστιατόριο όπως νόμισαν στην αρχή, τους τραβά μέσα από την ομίχλη του Λονδίνου κάπου όπου θα μπορούν να πιούν φτηνό βερμούτ.
Το ενδιαφέρον της συζήτησης κινείται γύρω από μια ιστορική φιγούρα του μεσαίωνα, τον Vlad Tepes ΙΙΙ, τον βοεβόδα της Wallachia στη σημερινή Ρουμανία, της οικογένειας Drakul ή Dragu, γνωστό αλλιώς ως Vlad ο παλουκωτής.
Ο Bram έχει ήδη σημειώσει, αν και λανθασμένα, πως Drakul στη τότε γλώσσα της Wallachia σήμαινε διάβολος. Στη πραγματικότητα, η λέξη Drakul σημαίνει δράκος στα Σλάβικα. Θα είναι η μοναδική σημείωση που θα συνδέσει απ’ ευθείας τον Vlad με το έργο του Stoker . Ο ξένος βιάζεται να τον διορθώσει λέγοντας του πως, ή άλλη εκδοχή του ονόματος του σημαίνει “ο αγαπητός”. Ο Vlad δεν φαίνεται να είχε ποτέ του τέτοιο προσωνύμιο. Του λέει επίσης, πως παρά τη γνωστή σε όλους σκληρότητα του Vlad, ο μύθος που τον συνδέει με τα βαμπίρ, η κατανάλωση αίματος, αποτελεί προπαγάνδα των πολύπλοκων πολιτικών του 15ου αιώνα, και η πηγή του είναι ένα ποίημα με τίτλο “Von ainem wutric der heis Tracle waida von der Walachoei”- “Περί ενός παράφρονα/κακούργου, γνωστού ως Δράκουλα της Βλαχίας”, του μεσαιωνικού ποιητή Michel Beheim, θεωρητικά βασισμένο σε αφηγήσεις του μοναχού Jacob, που διαβάστηκε στον Αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Frederick III. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να αμφιβάλλουν για όσα τους λέει ο ξένος, που κατά σύμπτωση ακούει στο όνομα Armimius (Ármin) Vámbéry, αν είναι επίσης γνωστός ως Hermann Bamberger, Armin Bamberger ή ακόμα και ως Wamberger.
O Vámbéry γεννήθηκε το 1832 στο Szentgyorgy της Ουγγαρίας (σήμερα Svaty της Σλοβακίας). Ήταν γιος μιας φτωχής εβραϊκής οικογένειας, και χρειάστηκε να πιάσει δουλειά από πολύ μικρός για να βοηθήσει με τα έξοδα του σπιτιού. Τίποτα όμως δεν θα τον κρατούσε μακριά από τη μάθηση, και ιδιαίτερα από τις ξένες γλώσσες στις οποίες είχε μοναδικό ταλέντο. Στα δεκαέξι του χρόνια μιλούσε κι έγραφε άπταιστα Ουγγρικά, Λατινικά, Γαλλικά, Γερμανικά, και παράλληλα μελετούσε Αγγλικά, Ρώσικα, Σέρβικα και άλλες Σλαβικές γλώσσες, καθώς και τις Σκανδιναβικές διαλέκτους. Το ταλέντο του δεν μένει απαρατήρητο, κι έτσι καταφέρνει να σπουδάσει στη Βιέννη, στη Βουδαπέστη και στο Kecskemet.
Μετοικεί στη Κωνσταντινούπολη, όπου γρήγορα γίνεται γραμματέας και σύμβουλος του Fuat – Pasha, και το 1858 εκδίδει ένα γερμανοτουρκικό λεξικό, παρότι καμία από τις δύο γλώσσες δεν είναι η μητρική του. Την ίδια χρονιά γίνεται μέλος της Ουγγρικής ακαδημίας επιστημών.
Art by Willy Pogany
Τα ταξίδια του Arminious όμως, έχουν μόλις αρχίσει. Το 1861 επιστρέφει στη Βουδαπέστη, πριν τελειώσει όμως η χρονιά κάνει κάτι εντελώς παράδοξο για έναν ακαδημαϊκό του κύρους του. Μεταμφιέζεται σε Σουνίτη δερβίση, και με το ψευδώνυμο Reshit Efenti θα κάνει μια απίστευτη διαδρομή γυρίζοντας σχεδόν όλη τη Μέση Ανατολή. Για τρία χρόνια κρατάει κρυφά σημειώσεις και μαθαίνει τοπικές διαλέκτους. Οι αριθμός των γλωσσών που μιλάει πλέον είναι δύσκολο να υπολογιστεί, καθώς η μία αλληλεπικαλύπτει και συγχέεται με την άλλη. Ένας χονδρικός υπολογισμός τις αριθμεί στις τριάντα δύο. Όταν ένας τοπικός ηγεμόνας υποψιάζεται πως Reshit Efenti δεν είναι στη πραγματικότητα αυτός που δηλώνει, αρκεί μια συνάντηση μισής ώρας για να αφεθεί ο υποτιθέμενος Reshit ελεύθερος, με τις καλύτερες ευχές, καθώς και με μικρά δώρα. Ο Vámbéry αντιλαμβάνεται όμως, πως δεΝ θα είναι για πολύ ασφαλής. Όταν το 1964 εγκαταλείπει τη Μέση Ανατολή πηγαίνει στο Λονδίνο, όπου έναν χρόνο αργότερα θα εκδώσει το Travels in Central Asia. Σύντομα το βιβλίο του θα συνεπάρει τον κόσμο, κι αυτός θα γίνει δεκτός από την υψηλή αγγλική κοινωνία.
Η βοήθεια του Arminious Vámbéry απογειώνει το ηθικό του Bram, που στρώνεται στη δουλειά. Θα συναντηθούν αρκετές φορές μέσα στα επόμενα χρόνια, μέχρι το 1897 όπου εκδίδεται το πιο διάσημο έργο του Stoker, το Dracula, ένα βιβλίο τρόμου και φαντασίας με φανερές επιρροές γοτθικού ρομαντισμού. Αν και ο ίδιος θα πει πως ο χαρακτήρας του Dr. Van Helsing είναι εμπνευσμένος από τον Dr. Hesselus του Josheph Sheridan Le Fanu, ή ακόμα και από τον ίδιο τον Sheridan Le Fanu, δεν είναι λίγοι οι μελετητές που θεωρούν τον Armimius Vámbéry την κύρια πηγή έμπνευσης για τον χαρακτήρα του Ολλανδού γιατρού. Μέσα στο ίδιο το έργο πάντως, στα κεφάλαια 18 και 23, o Van Hellsing αναφέρεται σε κάποιον ως “ο φίλος μου Arminious του πανεπιστημίου της Βουδαπέστης”. Ο Henry Irving με τη σειρά του, είναι η βάση πάνω στην οποία γράφτηκε ο χαρακτήρας του κόμη Δράκουλα κατά την πλειονότητα των μελετητών, ενώ θα είναι ο πρώτος ηθοποιός που θα χρηστεί ιππότης το 1895. Όσον αφορά τη πλοκή της ιστορίας, ο Stoker θα πει πως την είδε σε ένα όνειρο.
Πώς τελειώνει όμως η ιστορία του Vámbéry; Παρότι φαινομενικά ο Ούγγρος τουρκολόγος ηρέμησε και εγκαταστάθηκε στην Αγγλία, το όνομα του περνά για άλλες δυο φορές στα ιστορικά δρώμενα. Μια το 1902 όταν προς έκπληξη όλων, ο βασιλιάς της Αγγλίας Edward VII τον διορίζει επίτιμο διοικητή του Royal Victorian Order, όπου μπαίνουν μόνο όσοι έχουν προσφέρει προσωπικές υπηρεσίες στη βασιλική οικογένεια. Ο γρίφος γύρω από αυτή την απόφαση του Edward VII λύνεται το 2005, όταν μετά τη δημοσιοποίηση αρχείων του Foreign Office, αποκαλύφθηκε πως ο Vámbéry εργαζόταν ως κατάσκοπος για την εν λόγο υπηρεσία, σε μια προσπάθεια να μπει φρένο στην επιρροή της τσαρικής Ρωσίας στη Μέση ανατολή, με σκοπό την προάσπιση των Αγγλικών συμφερόντων στην Ινδική χερσόνησο.
Υπάρχουν ακόμα πολλά πράγματα να ειπωθούν για το Dracula, όπως άλλωστε και για κάθε έργο τέχνης. Αυτό που συνιστώ, είναι να το διαβάσετε. Στην αρχή θα σας φανεί περίεργος ο τρόπος γραφής –ολόκληρο το έργο είναι γραμμένο σαν αποσπάσματα ημερολογίων– μόλις όμως συντονιστείτε, θα καταλάβετε γιατί χρειάστηκε τόση έμπνευση για να γραφτεί, αλλά και γιατί επηρέασε τόσο πολύ τον χώρο του τρόμου και του φανταστικού. Αρκεί μόνο να αφήσετε τον εαυτό σας να ακολουθήσει τον Bram Stoker από την ομιχλώδη Αγγλία, ως τα χιονισμένα Καρπάθια.
Πηγές
Isidore Singer, Louis H. Gray, http://www.jewishencyclopedia.com
Arminius Vambery, The life and adventures of Arminius Vambery
wikipedia.org
Σχετικά άρθρα
Dracula – Ο απέθαντος θρύλος του Bram Stoker
Ο Σταύρος Μαμούτος Καλαϊτζής γεννήθηκε το 1986 στη Θεσσαλονίκη, και μεγάλωσε στον Εύοσμο. Έδειξε από μικρός την αγάπη του προς τα βιβλία και ιδιαίτερα στα μυθιστορήματα. Τον κέντριζε η πολιτική, η ιστορία και η μυθολογία, πάντα μέσα από ένα πρίσμα σκεπτικισμού.
Φοίτησε στη Βιομηχανική Πληροφορική στα Τ.Ε.Ι. Καβάλας. Οι διάφορες εμπειρίες τον ακολουθούσαν τα βράδια στον ύπνο του, μετατοπισμένες χρονικά και τοπικά. Παραλλαγμένες από το υποσυνείδητο, έμεναν στο μυαλό του για να τον τυραννήσουν.
Επιστρέφοντας στη Θεσσαλονίκη εν μέσω οικονομικής κρίσης, και παράλληλα με την εταιρία διακόσμησης ρούχων της οικογενείας του, αποφάσισε να ασχοληθεί με τη λογοτεχνία. Τα βράδια, αντί να φοβάται τους εφιάλτες, τους καλοδέχεται, κάθεται μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή, και τους κάνει βιβλία.