Baobhan Sith: το απόλυτο κακό της σκωτσέζικης λαογραφίας

Art source here

Βραχώδεις ακτές που βασανίζονται από άγρια κύματα, ομιχλώδεις κοιλάδες που λυμαίνονται άγρια ζώα και αρπακτικά, κακοτράχαλα βουνά κρυμμένα από πυκνά σύννεφα ομίχλης και υγρασίας που ξυπνάει αρχαίους θρύλους… Κάπως έτσι η Σκωτία αντικατοπτρίζεται στο συνολικό φαντασιακό· αυτή είναι η όψη που παίρνει στη φαντασία του κοινού αυτή η χώρα στην άκρη της Ευρώπης, που για το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας βρισκόταν στις εσχατιές του κόσμου, ένας τόπος μακρινός, μυστηριώδης και δυσπρόσιτος. Τουλάχιστον για τους Ρωμαίους και τους αρχαίους Έλληνες. Αρχαίοι λαοί κατοίκησαν τα μέρη εκείνα, και αρχαίοι λαοί στόλισαν τις κοιλάδες και τις κορυφές με μύθους και ιστορίες. Η κέλτικη και αργότερα η σκωτσέζικη λαογραφία βρίθουν βάναυσων θηρίων που λυμαίνονται τα άγρια τοπία, δαιμονικών πλασμάτων που επιβουλεύονται το καλό των ανθρώπων, και ξεχασμένων σκοτεινών κακών που κρύβονται στα πυκνά δάση του βορρά.

Δεν είναι τυχαίο που για αρκετούς αιώνες, η Ρώμη, η μεγαλύτερη δύναμη του τότε ευρωπαϊκού κόσμου, είχε διαγράψει μια ολόκληρη λεγεώνα της, την Ενάτη, από τα κατάστιχα των ιστορικών της περιόδου και των γραφιάδων του στρατού, πιστεύοντας μάλλον πως κάποιο κακό την είχε ξεκληρίσει, αν και παρέμεινε κρυφό για να μην εκπέσει το γόητρο της αυτοκρατορίας, τουλάχιστον μέχρι να γίνει γνωστό αιώνες αργότερα πως οι άτυχοι λεγεωνάριοι είχαν πιθανόν πέσει σε κάποια θανάσιμη ενέδρα των ιθαγενών Πικτών, τους οποίους όδευαν να σκλαβώσουν… Κάπως έτσι ξεκινάει και η ιστορία των Baobhan Siths (προφέρεται baa’-van shee),· όχι από τις τάξεις του ρωμαϊκού στρατού που βρήκε τη νέμεσή του στους αγριότοπους των Χάιλαντς –και ενέπνευσε την Rosemary Sutcliff να γράψει το λογοτεχνικό έργο με τίτλο The eagle of the ninth, και εν τέλει το Χόλυγουντ να γυρίσει την ταινία The Eagle, με πρωταγωνιστή τον Channing Tatum– αλλά από τα ανεμοδαρμένα βουνά της σκωτσέζικης γης. Της γης όπου είναι καλύτερα να κλειδώσεις την πόρτα, να παραμείνεις στο μονοπάτι, να μην ξεμακρύνεις γιατί λίγο παραπέρα κάτι σκοτεινό ετοιμάζεται να χιμήξει....

Baobhan Siths

Οι Baobhan Siths (με εναλλακτικές μορφές γραφής: Baobhan Sidhe, Bavanshee, Baavan Shee ή The White Woman of The Highlands) χαρακτηρίζονται ως το απόλυτο κακό της κέλτικης και σκωτσέζικης λαογραφίας· πλάσματα που μπορούν να συνδεθούν μονάχα με ό,τι πιο σκοτεινό υπάρχει στον κόσμο. Αποτελούν ένα επικίνδυνο είδος βαμπίρ-πνευμάτων· θηλυκών, μιας και δεν υπάρχει καμία αναφορά για αρσενικό βαμπίρ, παρουσιάζοντας κάποιες ομοιότητες με τις Banshees. Πρόκειται για δόλιες ξεμυαλίστρες που χρησιμοποιούν την επική ομορφιά τους για να αποπλανήσουν νεαρούς άντρες, με στόχο φυσικά να γευτούν το αγνό και γεμάτο ζωή αίμα τους. Σε αρκετά σημεία μοιάζουν επίσης με τα Redcaps, ένα είδος γκόμπλιν της αγγλικής λαογραφίας, αλλά περισσότερο σε νεράιδες, λόγω φυσικής ομορφιάς. Ντύνονται συνήθως στα πράσινα, το χρώμα των νεραϊδών και της αρχαίας μαγείας και προσελκύονται από μοναχικούς οδοιπόρους, νέους που έχουν χαθεί, και κυνηγούς που γυρίζουν από το κυνήγι, προσελκύοντάς τες με το αίμα που λερώνει τα ρούχα τους.

Αυτή η περιγραφή διαφέρει πολύ από την κλασική θεώρηση των βαμπίρ με τη μορφή που τους προσέδωσε πάνω από έναν αιώνα πριν ο Bram Stoker. Οι Baobhan Siths, δεν έχουν κοφτερούς κυνόδοντες που ξεσκίζουν λαιμούς αθώων θυμάτων, δεν μεταμορφώνονται σε νυχτερίδες, ούτε κρύβονται σε ζοφερούς πύργους στα Καρπάθια όρη, αναμένοντας τον επόμενο επισκέπτη που θα χρησιμοποιήσουν σαν γεύμα τους. Αντίθετα, σύμφωνα με τον σκωτσέζο λαογράφο Donald Alexander Mackenzie, χρησιμοποιούν τα μακριά νύχια τους για να ξεσκίσουν το θύμα, με ιδιαίτερη εκτίμηση στο λαιμό του, πάντα όμως αφού πρώτα έχουν ζητήσει την άδειά του για έναν αισθησιακό χορό στο φως του φεγγαριού. Σε κάποιες πηγές αναφέρεται πως αντί για πόδια διαθέτουν οπλές, τις οποίες κρατούν κρυμμένες για να μην γίνονται αντιληπτές από τα θύματά τους, ενώ αναφέρεται επίσης πως έχουν τη δυνατότητα να αλλάζουν μορφή, αλλά αντί για αιμοβόρες νυχτερίδες, μεταμορφώνονται σε άγριους λύκους. Κυνηγούν συνήθως το βράδυ, αφότου ο ήλιος έχει χαθεί στη δύση, ενώ τη μέρα παραμένουν κρυμμένες σε κάποιο σκοτεινό σημείο, κάποια σπηλιά, στην κουφάλα ενός δέντρου, ή σε κάποιο φέρετρο, κάτι που σίγουρα θα είχε κατά νου ο Bram Stoker όταν έγραψε τις πρώτες αράδες στο χαρτί του. Κάποια άγνωστη ικανότητα τηλεπάθειας τις προικίζει με την δυνατότητα να μιλάνε οποιαδήποτε γλώσσα κι αν χρησιμοποιεί το θύμα τους. Σιχαίνονται τα άλογα, ενώ ο μόνος τρόπος για να αφαιρέσεις τη ζωή τους, είναι με απλό σίδερο. Ίσως γι’ αυτό το λόγο απεχθάνονται τα άλογα, λόγω των σιδερένιων οπλών τους. Προτιμάνε όπως είπαμε άντρες, όμως αν μία γυναίκα πέσει θύμα τους, τότε μεταμορφώνεται σε μία από αυτές.

Συνήθως δρούνε μαζί σε ομάδες, άγριες αγέλες από τις οποίες κανένας ποτέ δεν ξέφυγε ζωντανός για να διηγηθεί την ιστορία του… ή σχεδόν κανένας, αφού η επόμενη ιστορία ταξιδεύει στο χρόνο και φτάνει στο σήμερα μέσα από τα στόμα ενός άντρα που ξέφυγε από τα κοφτερά τους νύχια και την ασίγαστη και άσβεστη δίψα τους…

Η ιστορία των 4 κυνηγών

Κάποτε λοιπόν, πριν από πολλά χρόνια, μία παρέα νεαρών κυνηγών, έχοντας ολοκληρώσει μια μέρα κυνηγιού με αρκετά θηράματα που θα τάιζαν τις οικογένειές τους για καιρό, σταμάτησαν σε ένα έρημο κυνηγετικό καταφύγιο για να περάσουν τη νύχτα. Το χωριό τους απείχε χιλιόμετρα ακόμα, και η νύχτα έφτανε γοργά. Οι άντρες άναψαν φωτιά, και άρχισαν να κουβεντιάζουν για τη μέρα που έφυγε, ψήνοντας μερικά κομμάτια φρέσκου κρέατος, γελώντας και πίνοντας από τα δερμάτινα φλασκιά τους. Όταν το αλκοόλ άρχισε να στερεύει, έχοντας εκπληρώσει το σκοπό του, οι κουβέντες άρχισαν να τελειώνουν, και μια άλλη επιθυμία ήρθε στο μυαλό τους. Ένας από αυτούς είπε δυνατά αυτά που σκέφτονταν όλοι τους. Πόσο θα ήθελαν να είχαν κοντά τους τις γυναίκες τους... Την ίδια στιγμή που ολοκλήρωνε το λόγο του, ένα χτύπημα ακούστηκε στην πόρτα της καλύβας.

Ο νεαρός άνοιξε την πόρτα, και κοίταξε δύσπιστα τις τέσσερις νεαρές γυναίκες που στέκονταν στο κατώφλι, αναζητώντας καταφύγιο για τη νύχτα, έχοντας χαθεί μακριά από τα σπίτια τους. Οι άντρες καλωσόρισαν τις γυναίκες προσκαλώντας τες να καθίσουν κοντά στη φωτιά για να ζεσταθούν, να ξεκουραστούν και να φάνε, ευχαριστώντας σιωπηλά τη μοίρα που τις είχε φέρει στην πόρτα τους. Η ώρα πέρασε γρήγορα, και σύντομα οι γυναίκες, εξέφρασαν την επιθυμία τους να χορέψουν. Τέσσερις άντρες και τέσσερις γυναίκες, όλοι υπό την επήρεια αλκοόλ· σύντομα τα τέσσερα ζευγάρια είχαν πάρει θέση γύρω από τη φωτιά, χορεύοντας και διασκεδάζοντας.

Ήταν κάποια στιγμή πάνω στον χορό, που οι κινήσεις σταδιακά ατόνησαν και σταμάτησαν, και καθώς οι άντρες κοίταζαν χωρίς να καταλαβαίνουν, κοφτερά νύχια γλίστρησαν κάτω από τους γυναικείους μανδύες σαν καλοακονισμένες λεπίδες, ανέβηκαν γρήγορα ψηλά και τρεις γρήγορες κινήσεις έκοψαν ισάριθμους λαιμούς. Ο τέταρτος άντρας για κάποιο λόγο κατάφερε να απομακρυνθεί προς την πόρτα, κοιτάζοντας την τρομακτική σφαγή και το φρικαλέο φαγοπότι που θέριευε μπροστά του.

Ο νεαρός, με γουρλωμένα μάτια και καρδιά που χτυπούσε σε έναν πρωτόγνωρο ρυθμό, άνοιξε την πόρτα και με όση δύναμη του έδιναν τα πόδια του έτρεξε προς τα άλογα που ήταν στο στάβλο. Όλη την υπόλοιπη νύχτα άκουγε τις γυναίκες τριγύρω, αδυνατώντας να ανέβει στη σέλα και να ξεφύγει. Τότε ήταν που συνειδητοποίησε πως οι γυναίκες βαμπίρ σιχαίνονταν τα άλογα και δεν τα πλησίαζαν. Αποκαμωμένος, περίμενε το ξημέρωμα, και όταν οι πρώτες ακτίνες ξεγλίστρησαν στην ανατολή, σηκώθηκε, βγήκε διστακτικά από το στάβλο, κοιτάζοντας συνέχεια τριγύρω και πίσω του, και προχώρησε προς την καλύβα. Είδε τρία πτώματα, με το αίμα να έχει στραγγίσει από μέσα τους, πελιδνά πρόσωπα που δεν κοίταζαν τον ίδιο αλλά ο ίδιος ο θάνατος αγνάντευε από μέσα τους. Τριγύρω στέκονταν βουβοί μάρτυρες τα απομεινάρια μιας αποτρόπαιας σκηνής. Μονάχα θάνατος και ξεραμένο αίμα. Αυτή ήταν η ιστορία την οποία μετέφερε αργότερα στους υπόλοιπους χωρικούς και έγινε ευρύτερα γνωστή.

Στοιχεία της παραπάνω ιστορίας, είναι χαρακτηριστικά αντίστοιχων θρύλων. Η ευχή που λέγεται δυνατά χωρίς να ακολουθείται από μια έκκληση στον Θεό για προστασία, η πρόσκληση σε χορό και η γενικότερη χροιά αισθησιασμού γύρω από την αποπλάνηση, όλα είναι στοιχεία που παίζουν με τις αισθήσεις, παντρεύοντας τον θάνατο με τον έρωτα, την δίψα για αίμα με το ερωτικό κάλεσμα.

Baobhan Sith, Artist: Brynn Elizabeth

Οι Baobhan Siths, διαχρονικά βαμπίρ και ψυχολογία

Η τακτική πόση αίματος των βαμπίρ για τη θρέψη τους, έχει μελετηθεί από ψυχολόγους, αντιστοιχώντας την στη θεωρία σχετικά με τη μοιραία συμβίωση δύο ανθρώπων, ο ένας εκ των οποίων τρέφεται παρασιτικά από τον άλλο, σε ψυχολογικό επίπεδο φυσικά, αλλά με εξίσου νοσηρά αποτελέσματα. Στον κόσμο του Freud, οι βρικόλακες λειτουργούν ως προβολές καταπιεσμένων σεξουαλικών επιθυμιών και φόβων, μεταφρασμένες ως συναισθήματα ενοχής. Αντίθετα, ο Jung παρατηρεί στους βρικόλακες αρχέγονα ένστικτα επιβίωσης, ανθρώπινα και αιώνια, με την αλλαγή μορφών να εξαπατά την καθορισμένη μορφή των φύλων και των στερεοτύπων, μια μεταστροφή που συνδέεται με τον Λόκι των Σκανδιναβών, τον Σατανά του Χριστιανισμού και το Wendigo των ιθαγενών της βόρειας Αμερικής.

Την αρχή για τις ιστορίες με βαμπίρ έκαναν διάφοροι λαοί με τους Σουμέριους να μιλάνε πρώτοι για τα edimnu, μορφές που στράγγιζαν τη ζωή των ανθρώπων. Σε όλες, κοινό στοιχείο αποτελεί η λογική του ανθρώπου που απομακρύνεται από το μονοπάτι, είτε κυριολεκτικά είτε μεταφορικά, ως άνθρωπος που ξεφεύγει από τα πρότυπα της εκάστοτε εποχής. Για τους Βαβυλώνιους, τους Κινέζους, τους Αρχαίους Έλληνες, τους Αιγύπτιους και, πιο πρόσφατα, για τον μεσαιωνικό χριστιανισμό, βαμπίρ ήταν ο άνθρωπος που είτε οι πρακτικές του ήταν ανίερες, είτε ξέφευγαν κατά πολύ από τα στενά πλαίσια της κοινωνίας για το φυσιολογικό και αποδεκτό, πίσω από τα οποία τίποτα ηθικό δεν μπορούσε να υπάρχει. Σκιώδεις χαρακτήρες, αιρετικοί, παραστρατημένοι, βαμπίρ· λέξεις που εκ πρώτης όψεως περιγράφουν κάτι ολότελα διαφορετικό, υπό αυτό το πρίσμα ταυτίζονται σαν έννοιες και αλληλοσυμπληρώνονται. Είναι παραδείγματα από το συλλογικό ασυνείδητο του Jung.

Στη λογοτεχνία

Οι Baobhan Siths εμφανίζονται σε αρκετά μυθιστορήματα, όπως στα The Age of Misrule, The Dark Age, και Kingdom of the Serpent του Mark Chadbourn, στο The Magician: The Secrets of the Immortal Nicholas Flamel του Michael Scott, στις νουβέλες με θέμα τα βαμπίρ της Cornelia Amiri, στο Faerie Tale του Raymond E. Feist, με τη μορφή της Desdemona στην urban fantasy σειρά βιβλίων Caledonia της Amy Hoff και αρκετά ακόμα.

Θηλυκοί βρικόλακες, λαίμαργες νεράιδες, φρικαλέα πλάσματα της νύχτας· κάποια από αυτά ή και τα τρία μαζί, οι Baobhan Siths είναι εδώ για να στοιχειώνουν τις αφέγγαρες νύχτες μας, να ακολουθούν τα νυχτερινά βήματά μας, να καιροφυλακτούν για την ώρα που θα απομακρυνθούμε από το προφυλαγμένο μονοπάτι, από τα φώτα των πόλεων, την ασφάλεια και θαλπωρή των σφαλισμένων σπιτιών μας, την τετράγωνη λογική που διέπει τον κόσμο μας. Ένα μονάχα βήμα παραπέρα, και στο σκοτάδι μπορεί να κρύβεται μια σκιά, με κοφτερά νύχια, με δόλια σχέδια στο ύπουλο μυαλό της, με μια δίψα να κλωθογυρίζει στα ανίερα σωθικά της, σίγουρα πάντα με το θάνατο να σέρνεται μοχθηρός και αδυσώπητος ξοπίσω της…

Πηγές

Ashley Cowie, Sumerian Vampires Inspired Tales of Bloodsucking Baobhan Sith, Satan, and Dracula, Ancient Origins, https://www.ancient-origins.net/unexplained-phenomena/sumerian-vampires-0010716, Πρόσβαση 12/8/2020.

Baobhan Sith, Mythology Wikia, https://mythology.wikia.org/wiki/Baobhan_sith, Πρόσβαση 12/8/2020.

Baobhan Sith, Villains Fandom, https://villains.fandom.com/wiki/Baobhan_Siths, Πρόσβαση 12/8/2020.

The tale of Scottish banshees: Baobhan Sith, The Scotsman, https://www.scotsman.com/whats-on/arts-and-entertainment/tale-scottish-banshees-baobhan-sith-1479692, Πρόσβαση 12/8/2020.

Amanda Moffet, The Baobhan Sith – The Scottish Vampire, Scotclans, https://www.scotclans.com/the-baobhan-sith-the-scottish-vampire/, Πρόσβαση 12/8/2020.

Baobhan sith, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Baobhan_sith, Πρόσβαση 12/8/2020.