Attack on anime: Shinigami: Οι ιαπωνικοί θεοί του θανάτου στα άνιμε

Art by Oscar Camacho

Το Will O’ Wisps επέστρεψε ανανεωμένο μετά το καλοκαιρινό hiatus του. Πλέον θα υπάρχουν στήλες, στις οποίες θα εμβαθύνουμε στους τομείς του fantasy. Η δική μου θα είναι ένα ασφαλές καταφύγιο για όλους τους Έλληνες weebs, που έχουν βαρεθεί να ακούνε το γνωστό «τα άνιμε είναι για παιδιά». Καλώς ήλθατε λοιπόν στο Attack on Anime! Καθίστε αναπαυτικά, πιάστε το τσάι σας κι ελάτε να μιλήσουμε για τους αγαπημένους μας 2D χαρακτήρες.

Εφόσον διανύουμε το μήνα του Halloween, σκέφτηκα να εγκαινιάσουμε αυτή τη στήλη με ένα σκοτεινό θέμα: τα Shinigami. Όλοι θυμόμαστε τον παιχνιδιάρη Ryuk και το τετράδιο θανάτου που έριξε στη Γη προκαλόντας χάος. Ο Ryuk δεν ήταν παρά ένας θεός θανάτου, ένα shinigami που δε θα ήταν υπερβολή να πούμε πως έκανε ακόμα πιο δημοφιλές το είδος του. Ποια είναι όμως η προέλευση αυτών των πλασμάτων;

Τη λέξη shinigami συνθέτουν οι shi, που σημαίνει θάνατος και kami που σημαίνει θεός. Ωστόσο αυτά τα πλάσματα δεν απαντώνται από νωρίς στην ιαπωνική λαογραφία. Μέχρι τον 18ο αιώνα οι θρησκείες της Κεντρικής και Ανατολικής Ασίας είχαν από έναν εκπρόσωπο θανάτου. Για παράδειγμα, ο σιντοϊσμός αναφέρει την Izanami. Ο ινδουισμός κάνει λόγο για τον βασιλιά του Κάτω Κόσμου, τον Yama, ενώ στο βουδισμό υπάρχει ο μύθος της Mrtyu, μιας ακόμα θεάς θανάτου. Όσον αφορά συγκεκριμένα την ιαπωνική λαογραφία, αυτή περιλαμβάνει θεότητες για τα πάντα, από σημαντικές στιγμές της ανθρώπινης ζωής μέχρι και τα στοιχεία της φύσης. Εκατοντάδες kami απαρτίζουν την πλούσια μυθολογία της και είναι επόμενο να υπάρχουν πνεύματα και πλάσματα που ταυτίζονται με το θάνατο.

Κατά τη νεότερη εποχή όμως, κι όταν η Δύση με τη δική της λαογραφία εισήλθε στην Άπω Ανατολή, γεννήθηκε ένα νέο πλάσμα. Ο θρύλος του Grim Reaper, του Χάροντα, εκείνης της τρομακτικής προσωποποίησης του θανάτου ενώθηκε με τις ιαπωνικές αντιλήψεις και προέκυψαν τα shinigami. Ωστόσο, δεν ταυτίζονται απόλυτα με τη δυτική οπτική του Χάροντα. Τα shinigami δεν παρουσιάζονταν με την ίδια αποκρουστική όψη. Πιστευόταν πως δρούσαν σε δυάδες, ενώ απλώς φρόντιζαν για τη φυσική εξέλιξη των πραγμάτων, κάτι που περιλαμβάνει και το θάνατο. Δεν ήταν οι αιματηροί θεριστές, αλλά επόπτες θανάτου.

Απόδειξη αυτού είναι μια από τις πιο γνωστές ιστορίες που έχει φτάσει στη σύγχρονη εποχή, χάρη στην προφορική παράδοση. Ήταν κάποτε, λοιπόν, ένας άντρας τόσο απογοητευμένος με τη ζωή του, που αποφάσισε να της δώσει ένα τέλος. Εφόσον όμως δεν ήταν η ώρα του να πεθάνει, το shinigami που ήταν υπεύθυνο γι’ αυτόν τον απέτρεψε. Το κερί της ζωής του, όπως του εξήγησε, δεν είχε καεί τελείως, οπότε δεν μπορούσε να αυτοκτονήσει. Για να αποτρέψει μελλοντικές απόπειρες τού έμαθε τον τρόπο να βγάλει χρήματα και να ζήσει πιο άνετα. Θα προσποιούταν το γιατρό και κάθε φορά που θα επισκεπτόταν έναν ασθενή σε άσχημη κατάσταση, θα απήγγειλε ένα ξόρκι με το οποίο θα εξόριζε το shinigami που είχε έρθει από τον Κάτω Κόσμο για να τον παραλάβει. Το ξόρκι του όμως θα ήταν επιτυχές μόνο αν το πλάσμα καθόταν οπουδήποτε αλλού πέρα από το προσκεφάλι του αρρώστου.

Μία μέρα, έχοντας πια αποκτήσει φήμη και πλούτο, ο άνδρας κλήθηκε στο σπίτι ενός ετοιμοθάνατου. Το shinigami του είχε πάρει θέση στο προσκέφαλο, άρα δεν υπήρχε γιατρειά. Εντούτοις, τα παρακάλια των συγγενών και κυρίως η απληστία του τον οδήγησαν σε μια μοιραία πράξη. Όταν το shinigami αποκοιμήθηκε, άλλαξε τη θέση του κρεβατιού, ώστε το πλάσμα να κάθεται στην κάτω μεριά του κρεβατιού. Έτσι, μπόρεσε να απαγγείλει το ξόρκι και να το εξορίσει.

Το shinigami θύμωσε μαζί του γιατί αναστάτωσε την ισορροπία του σύμπαντος, επέστρεψε λοιπόν ξανά στη Γη και αφού ανταπέδωσε την κοροϊδία, τον οδήγησε σε ένα δωμάτιο γεμάτο κεριά. Τότε ο άντρας είδε πως το κερί της ζωής του είχε σχεδόν καεί και σύντομα θα πέθαινε. Αυτή ήταν η τιμωρία για την απληστία του. Προσπάθησε όπως όπως να γλιτώσει, στο τέλος όμως το κερί έλιωσε και η ισορροπία αποκαταστάθηκε.

Art by https://www.deviantart.com/vermeillerose

Η φήμη των πλασμάτων αυτών δεν έσβησε με την πάροδο του χρόνου. Αντίθετα, αυξήθηκε χάρη στη συμμετοχή τους στην pop κουλτούρα. Βέβαια, τα χαρακτηριστικά που τους αποδίδονται διαφέρουν από το θρύλο ή από παραγωγή σε παραγωγή, ανάλογα με τις επιθυμίες των δημιουργών. Παρ’ όλα αυτά, παραμένουν ένα αγαπημένο θέμα στα manga και άνιμε με όλη την ποικιλομορφία τους.

Όπως ήδη αναφέρθηκε, το πιο γνωστό shinigami σε άνιμε –και γενικά στη σύγχρονη εποχή– είναι ο Ryuk από το Death Note (2006-2007). Το σύμπαν της συγκεκριμένης παραγωγής αποτελείται από πολλούς ακόμα θεούς θανάτου, όπως ο Rem. Το βασικό χαρακτηριστικό τους είναι το διαβόητο τετράδιό τους στο οποίο όταν γράφουν το όνομα ενός ανθρώπου εκείνος πεθαίνει. Εμφανισιακά είναι αρκετά φρικιαστικοί, θυμίζοντας τον αποκρουστικό Χάροντα. Η προσωπικότητά τους όμως δεν είναι το ίδιο τρομακτική, πράγμα που δεν μπορούμε να πούμε για τον πρωταγωνιστή, Light Yagami.

Πληθώρα shinigami συναντάμε και στο σύμπαν του Bleach (2004-2012). Στο συγκεκριμένο άνιμε έχουν πιο ηρωικό χαρακτήρα, καθώς αντιμάχονται hollows, κακά πνεύματα που σκοτώνουν ανθρώπους, πολύ πριν την προκαθορισμένη ώρα θανάτου τους. Ο πρωταγωνιστής, ο Ichigo Kurosaki, είναι ένας απλός θνητός μέχρι που μία shinigami, η Rukia, του μεταφέρει τις δυνάμεις της μετά από ένα σοβαρό τραυματισμό. Ο Ichigo γίνεται μέλος της ομάδας των υπερφυσικών στρατιωτών που μάχονται εναντίον των hollows, ενώ παράλληλα φροντίζουν για το φυσιολογικό θάνατο των θνητών.

Στο Soul Eater (2008 – 2009) έχουμε μια ιδιαίτερη απεικόνιση των shinigami. Σε έναν τελείως φανταστικό κόσμο, υπάρχει η ακαδημία Shinigami Weapon Meister, όπου κάθε μαθητής εκπαιδεύεται να σκοτώνει ανθρώπους, οι ψυχές των οποίων έχουν διαφθαρεί. Ως βοήθεια έχουν ανθρωποειδή shapeshifters οι οποίοι μεταμορφώνονται σε όπλα κατά τη διάρκεια της μάχης και ρουφάνε αυτές τις ψυχές. Θυμίζει αρκετά την περίπτωση του Χάροντα, διατηρώντας όμως την αγνή και ηρωική υπόσταση των ιαπωνικών shinigami.

Από το αγαπημένο και τεράστιο σύμπαν του Naruto δε θα μπορούσαν φυσικά να λείψουν οι θεοί θανάτου. Ένα shinigami βοήθησε τον hokage Minato Namikaze να παγιδεύσει ένα μέρος του δαιμονικού πνεύματος της αλεπούς με τις εννιά ουρές στον νεογέννητο Naruto. Η Momo, μια νέα shinigami, μας κρατάει συντροφιά σε μερικά επεισόδια, καθώς τη βλέπουμε να προσαρμόζεται στο νέο της επάγγελμα. Είναι η πιο γλυκιά όψη αυτού του μύθου. Το ίδιο ισχύει και για τη Botan από το Yu Yu Hakusho (1992 – 1994), η οποία καταφέρνει να δώσει παράταση ζωής στον θνητό Yusuke Urameshi.

Κατά γενική ομολογία βλέπουμε πως στο νου των σύγχρονων Ιαπώνων τα shinigami μπορούν να κάνουν τα πάντα. Διατηρούν τις δυτικές τους ρίζες ως προς την εμφάνισή τους, όπως στο Death Note, και πολλές φορές ταυτίζονται με δαίμονες με τους οποίους μπορεί κάποιος θνητός να έρθει σε συμφωνία, όπως στο Black Butler (2008 - 2010). Έχουν ισχνή όψη, όπως στο Naruto ή μοιάζουν με κανονικούς ανθρώπους, όπως η Rory στο GATE (2015 – 2016). Η δράση τους έχει σασπένς και είναι σχεδόν αξιοζήλευτη, όπως συμβαίνει στο Death Parade (2015) ή θα μπορούσαμε να ταυτιστούμε μαζί τους, καθώς τους παρουσιάζουν σαν απλούς επαγγελματίες, όπως στο Descendants of Darkness (2000). Είναι λες και οι μύθοι γράφονται ξανά και ξανά με τη δημιουργία ενός νέου manga και κατ’ επέκταση άνιμε.

Όταν λοιπόν οι παλαιότεροι αδυνατούσαν να δώσουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά στα shinigami με τη δικαιολογία ότι δεν είχαν συναντήσει ποτέ κάποιο, έκαναν στην πραγματικότητα ένα πολύτιμο δώρο στις επόμενες γενιές. Επέτρεψαν στη φαντασία τους να καλπάσει. Έτσι, τα δροσερά βράδια του Οκτώβρη, ένας otaku μπορεί να καθίσει μπροστά στην τηλεόραση και να διαλέξει έναν θεό θανάτου από όσους υπάρχουν στον κόσμο των άνιμε. Υπάρχουν αμέτρητοι, για όλα τα γούστα και διαθέσεις.

Καλές προβολές!

Βιβλιογραφία και Διαδικτυακές Πηγές

"Shinigami – Japanese God of Death". Mythology.net. https://mythology.net/japanese/japanese-gods/shinigami/, Accessed 25/9/2021

"Shinigami: The Grim Reaper and Japanese God of Death in Japanese Folklore". Ancient Origins. https://www.ancient-origins.net/myths-legends/shinigami-grim-reaper-japanese-folklore-006072, Accessed 25/9/2021