Βιβλιοπαρουσίαση: Ο Αναρχικός των Δύο Κόσμων της Ursula K. Le Guin
Το αριστούργημα επιστημονικής φαντασία της Ursula K. Le Guin, επίκαιρο όσο ποτέ.
Ο Αναρχικός των Δύο Κόσμων είναι από τα καλύτερα και πιο διαχρονικά έργα της κορυφαίας Ursula K. Le Guin, γραμμένο το 1974. Ένα ουτοπικό μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας που τοποθετείται στον ίδιο φανταστικό κόσμο που διαδραματίζεται και το The Left Hand of Darkness (Το αριστερό χέρι του Σκότους), καθώς και οι υπόλοιπες ιστορίες του Κύκλου του Hainish (the Hainish Cycle).
Το βιβλίο κέρδισε το βραβείο Nebula, 1974 καλύτερου μυθιστορήματος, τα βραβεία Hugo και Locus, 1975 και προτάθηκε για το βραβείο John W. Campbell Memorial το 1975. Εξερευνώντας ποικίλα θέματα όπως, μεταξύ άλλων, τη έννοια του αναρχισμού, τις εναλλακτικές κοινωνικές δομές, τον καπιταλισμό, τον φεμινισμό, την ιδιωτικότητα, τις κολλεκτίβες και την πνευματικότητα του όντος, έχει αναγνωριστεί ως ένα από τα πιο σημαντικά έργα όλων των εποχών, και εν έτη 2018 εξακολουθεί να είναι τόσο επίκαιρο και καυστικό, όσο και την εποχή που πρωτοκυκλοφόρησε.
Η δομή του βιβλίου εναλλάσσεται αφηγηματικά μεταξύ παρόντος και παρελθόντος, καθώς και χωροταξικά μεταξύ των δύο πλανητών στους οποίους διαδραματίζεται η ιστορία του πρωταγωνιστή Shevek, ενός θεωρητικού φυσικού που προσπαθεί να αναπτύξει μια Γενική Θεωρία του Χρόνου. Ο Shevek γεννήθηκε στον πλανήτη Anarres, ο οποίος θεωρείται δορυφόρος του μεγαλύτερου γειτονικού πλανήτη Urras. Στον Anarres επικρατεί ένα καθεστώς αναρχο-σοσιαλισμού, που σχηματίστηκε όταν οι πρώτοι άποικοι κατέφτασαν σε αυτόν από τον Urras κάπου διακόσια χρόνια πριν τα γεγονότα του βιβλίου, ως “αυτοεξόριστοι επαναστάτες”. Για να αποφύγουν μια πολιτική επανάσταση παγκόσμιας κλίμακας εμπνευσμένης από τα γραπτά μιας οραματίστριας φιλοσόφου ονόματι Odo, τα μεγαλύτερα έθνη του Urras έδωσαν το δικαίωμα σε αυτούς τους πρώτους αποίκους και τους απογόνους τους να παραμείνουν στον Anarres, μαζί με τη διαβεβαίωση πως δεν θα εμπλακούν στην κοινωνία τους και ότι δεν θα υπάρξουν εχθροπραξίες απέναντί τους, με αντάλλαγμα τον ορυκτό πλούτο που βρίσκεται στα σπλάχνα του Anarres, ως και το μόνο ουσιώδες εξαγώγιμο προϊόν του κατά τα άλλα άγονου και έρημου πλανήτη.
Οι δύο πλανήτες έχουν μια πολύ αμφιταλαντευόμενη σχέση. Οι κάτοικοι του Anarres θεωρούν τους εαυτούς τους ελεύθερους και ανεξάρτητους, μοιράζονται μεταξύ τους τα λιγοστά αγαθά που κατασκευάζουν ή παράγουν στις κοινωνίες τους, τα παιδιά ανατρέφονται από όλους τους πολίτες της κοινωνίας στην οποία ανήκουν. Οι στενές οικογενειακές σχέσεις αποδοκιμάζονται ως εγωιστικές και στενόμυαλες, καθώς και η κατοχή αγαθών ή πραγμάτων που δεν είναι απολύτως απαραίτητα για την επιβίωση του ατόμου σε μια ολιγαρκή κοινωνία που μοιράζεται τα πάντα. Το κάθε άτομο σε μια τέτοια κοινωνία οφείλει να παρέχει τις γνώσεις του, τον χρόνο του και την ενέργειά του για να μπορεί να λειτουργεί όλη η κοινωνία εύρυθμα. Φυσικά, ο καθένας έχει το δικαίωμα να ασχοληθεί με ό,τι θέλει, όπου υπάρχει διαθέσιμη θέση και ανάγκη στον πλανήτη και για όσο διάστημα το επιθυμεί ή είναι απαραίτητο. Οι δυναμικές μεταξύ των φύλων είναι ισάξιες και οι σχέσεις κάθε τύπου επιτρέπονται, εφόσον συνάπτονται μεταξύ συναινούντων ενηλίκων, ασχέτως φύλου ή σεξουαλικής προτίμησης. Η βία αποδοκιμάζεται σε μέγιστο βαθμό και οι λιγοστοί τυχόν εγκληματίες εξοστρακίζονται στην ερημιά, αφημένοι να επιβιώσουν μόνοι τους χωρίς βοήθεια.
Τα πράγματα στον Urras είναι πολύ διαφορετικά. Επικρατεί η πατριαρχική πλουτοκρατία και ο καπιταλισμός, ο πουριτανισμός, ο μισογυνισμός, ο καθωσπρεπισμός και το φαίνεσθε, υπάρχει μεγάλη απόσταση μεταξύ των κοινωνικών στρωμάτων και τα υλικά αγαθά θεωρούνται απόδειξη γοήτρου και κοινωνικής θέσης. Πέρα από τον κλειστό κύκλο μερικών πολιτειών που κατέχουν υπέρμετρο πλούτο, ο υπόλοιπος κόσμος βρίσκεται στα πρόθυρα της εξαθλίωσης, ο φυσικός πλούτος εκλείπει (εξ ου και η χρησιμότητα του εισαγόμενου ορυκτού πλούτου από τον Anarres), δεν υπάρχει απαραίτητα μόρφωση, όλοι είναι βουτηγμένοι στον θυμό, την απόγνωση, το έγκλημα. Οι μάζες τρέφονται με τα ψέματα που τους πουλάνε οι φυλλάδες και το πολιτικό γίγνεσθαι, ενώ επικρατεί αδικία, ανισότητα και βία.
Μέσα σε αυτό το ακραίο και φαινομενικά ξεκάθαρο δίπολο, εκτυλίσσεται η ιστορία του πρωταγωνιστή μας, του Shevek. Πρόκειται για έναν λαμπρό θεωρητικό επιστήμονα, έναν άνθρωπο με βαθιές φιλοσοφικές και ηθικές ανησυχίες, έναν Μαθητή που αμφιταλαντεύεται καθ’ όλη τη διάρκεια του βιβλίου μεταξύ της σχέσης εαυτού και κοινωνίας, επιθυμίας και καθήκοντος, προσωπικότητας και πνευματικότητας. Το αντικείμενο μελέτης του Shevek, η ανάπτυξη μιας Γενικής Θεωρίας του Χρόνου, ξεκινάει ως μια εσωτερική ανάγκη έκφρασης και δημιουργίας, και μέσα από την “πάλη” αυτού του ανθρώπου με τον εαυτό του και τον κόσμο, ξεδιπλώνεται μέσα από την πλοκή του βιβλίου σε ελπίδα, εκδηλώνεται ως κατάρα και εμμονή, απορρίπτεται ως εγωιστική προσπάθεια, παραμένει για χρόνια στον πάγο ως πολυτέλεια σε καιρό ανάγκης για επιβίωση, πολεμείται από ζήλεια και σύνδρομα κατωτερότητας υποδεέστερων μυαλών, προσπαθεί να εμπλουτιστεί μέσω αντιθέσεων και βιωμάτων. Κινδυνεύει να γίνει εκμεταλλεύσιμο είδος για δυνάμεις που αποζητούν μόνο την εξουσία και το προσωπικό συμφέρον, μέχρι να απελευθερωθεί την ύστατη στιγμή σε μια έκλαμψη διαύγειας και να μεταμορφωθεί αβίαστα σε κάτι ανώτερο. Εδώ, η σχέση δημιουργού και δημιουργήματος δεν είναι ταυτόσημη, αλλά αλληλοσυμπληρούμενη και ανοδική.
Ουσιαστικά, μέσα από την πορεία του ίδιου του πρωταγωνιστή, τις σχέσεις και τις εμπειρίες που αποκτά τόσο στον Anarres απ’ όπου ξεκινά τη μελέτη του, όσο και στον Urras όπου αναπόφευκτα θα ταξιδέψει για να μπορέσει να απελευθερωθεί από το φαινομενικό πνευματικό τέλμα που του προσφέρει η στείρα σε ουσιώδη επικοινωνία, εντάσεις, αντιθέσεις και πάθη ζωή στον Anarres, μαθαίνουμε πως το Ον, για να μπορέσει να είναι λειτουργικό και δημιουργικό σε όλα τα επίπεδα, χρειάζεται να βρίσκεται τόσο σε εσωτερική, όσο και σε εξωτερική ισορροπία. Η οποία, όμως, πρέπει να περάσει πρώτα από την αντίθεση, τη διαμάχη και τη μετουσίωση για να επιτευχθεί. Ο Shevek ανακαλύπτει ότι όσο μαθαίνει διαφορετικές πτυχές του εαυτού του, όσο ανακαλύπτει κρυμμένα βάθη εσωτερικής αντοχής, δύναμης, ευαισθησίας και διαύγειας, τόσο αντιλαμβάνεται πως ο Χρόνος δεν σχετίζεται μόνο με μαθηματικές φόρμουλες, αλλά και με φιλοσοφικές και ηθικές αξίες. Και φυσικά, φλερτάρει καθ’ όλη τη διάρκεια του βιβλίου με την έννοια του θανάτου, τόσο σε προσωπικό, όσο και σε φιλοσοφικό επίπεδο.
Κάποια ηθική τοποθέτηση για τη γραφούσα δεν υπάρχει ξεκάθαρα στο συγκεκριμένο βιβλίο, παρόλο που πολλοί ίσως διαφωνήσουν. Η “φωνή” της δημιουργού παραμένει αποστασιοποιημένη αν και τρανταχτή, ως είθισται για τη Le Guin, παραθέτοντας αντιθετικές σκεπτομορφές και αξίες στον αναγνώστη προς εσωτερικό διάλογο και εξερεύνηση με τόση μαεστρία, τόση διαύγεια, διεισδυτικότητα, ένταση και καυστικότητα, που τουλάχιστον για μένα, ήταν αδύνατο να αγνοήσω.
Το συγκεκριμένο έργο είναι μια ωδή για το μονοπάτι του Αναζητητή, αυτού που ψάχνει διακαώς να βρει τον δρόμο για να επιστρέψει στο Σπίτι του και προτείνεται ανεπιφύλακτα και με δέος.
Πηγές
https://www.tor.com/2011/12/07/reaching-out-ursula-k-le-guins-the-dispossessed/
https://en.wikipedia.org/wiki/The_Dispossessed
https://www.youtube.com/watch?v=ebb6V-4c0Xw
Το βιβλίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Parsec:
Η Γιώτα Τσιμπαλίδη σπούδασε Εφαρμοσμένες Τέχνες στο ΤΕΙ Αθηνών και Κόμιξ στη σχολή Ορνεράκη. Ασχολείται με την γραφιστική και το design, την εικονογράφηση, τα κόμικς, τη φωτογραφία, τα παιχνίδια ρόλων και την οπτική τέχνη γενικά όπου τη βρίσκει εύκαιρη. 'Εχει συνεργαστεί με διάφορους εκδοτικούς οίκους όσον αφορά την εικονογράφηση και σχεδιασμό βιβλίων και μικρά κομιξάκια της θα βρείτε στα fanzines “Zine of Synergy 1-3”, και στην συλλογή “Εν Αιθρία,” 2016.
Τελευταία, το έχει ρίξει στην μελέτη και πρακτική εφαρμογή της φιλοσοφίας του ευ ζην, στις εναλλακτικές θεραπείες κ στην διεύρυνση του νου και κυρίως της καρδιάς. Αρέσκεται στο να διαβάζει πολύ, να χαϊδεύει (και να σχεδιάζει) γατιά, να geek-ιάζει με Netflix και RPGs και να σκέφτεται συχνά-πυκνά ότι «και πολύ το άργησαν το VR, ρε παιδιά”.
Ευελπιστεί να αλλάξει τον κόσμο με την δύναμη της αγάπης, του κάλλους και της επικοινωνίας σε ό,τι επίπεδο αυτό είναι εφικτό.
Δουλειά της θα βρείτε στους παρακάτω συνδέσμους:
Website: animafelis.deviantart.com
Website: www.facebook.com/ANIMAfelis