Η ζωή και το έργο του Sir Terry Pratchett
«Το πρόβλημα με το να είσαι ανοιχτόμυαλος, είναι φυσικά ότι οι άνθρωποι θα έρχονται και θα προσπαθούν να βάλουν πράγματα μέσα».
Sir Terry Pratchett
Terry Pratchett Portrait by Paul Kidby
Ο Sir Terry Pratchett (1948-2015), στον οποίο αναφερθήκαμε συνοπτικά και στην ανάλυση του βιβλίου του με τον Neil Gaiman, είναι ένας από τους μεγαλύτερους βρετανούς συγγραφείς στην ιστορία του φανταστικού. Ας μιλήσουμε, όμως, αρχικά για τα πρώτα χρόνια της ζωής αυτού του τόσο σημαντικού δημιουργού.
Ο Sir Terence David John Pratchett, γεννήθηκε τον Απρίλιο του 1948 στο Beaconsfield, Buckinghamshire της Αγγλίας και ήταν το μοναχοπαίδι του David και της Eileen Pratchett. Πριν η ιδέα της δημιουργικότητας και της συγγραφής τον καταλάβει, ο νεαρός Terry επιθυμούσε να γίνει αστρονόμος, κατέχοντας μάλιστα και ένα τηλεσκόπιο. Δυστυχώς, αυτό του το όνειρο δεν εκπληρώθηκε ποτέ, καθώς ο Pratchett δεν είχε τις απαραίτητες μαθηματικές ικανότητες για να το ακολουθήσει. Έτσι, αποφάσισε να γίνει δημοσιογράφος, αφήνοντας το σχολείο στην ηλικία των 17 και έχοντας ήδη κατορθώσει να εκδώσει το πρώτο του έργο The Hades Business -πρώτα στη μαθητική εφημερίδα και μετά- σε κανονική έκδοση, στην ηλικία των 13 και 15 αντίστοιχα. Η πρώτη ονομασία του βιβλίου βέβαια ήταν Business Rivals, αν και αυτό άλλαξε στην εμπορική έκδοση, από την οποία ο Terry πήρε ως αμοιβή 14 λίρες που χρησιμοποίησε για να αγοράσει την πρώτη του γραφομηχανή. Σε αυτό το διάστημα, είχε βρει μία νέα πηγή ενδιαφέροντος στην επιστημονική φαντασία και μάλιστα είχε παραστεί σε αρκετά συνέδρια παρόμοιας θεματολογίας, μια απασχόληση όμως που διακόπηκε με την έναρξη της επαγγελματικής του καριέρας.
Το άνοιγμα, όμως, της συγγραφικής του εργασίας έγινε όταν το 1968, όντας δημοσιογράφος, πήρε συνέντευξη από τον Peter Bander van Duren, της μικρής εκδοτικής εταιρίας Colin Smythe Ltd. Σε αυτήν τη συνάντηση αναφέρθηκε σε ένα χειρόγραφο του με τον τίτλο The Carpet People. Ο Peter έδωσε το αντίτυπο στον συνεργάτη του Colin και έτσι ξεκίνησε η αρχή μιας όμορφης φιλίας, καθώς ο Colin έγινε ο πρώτος εκδότης και αργότερα ατζέντης του Pratchett. To The Carpet People, εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο το 1971. Μετά από αυτό, ακολούθησαν το The Dark Side of the Sun το 1976 και το Strata το 1981. Το πρώτο του διήγημα για τον Discworld (Colour of Magic), εκδόθηκε το 1983 και έγινε πιο γνωστό όταν η εκπομπή του BBC, Woman’s Hour, το μετέδωσε σε μία σειρά έξι κομματιών, ακολουθούμενο αργότερα από το Equal Rites, επίσης του ιδίου. Εδώ αξίζει να σημειώσουμε ότι στο συγκεκριμένο βιβλίο, που ήταν και το τρίτο της σειράς, υπήρχαν ιδέες για τον φεμινισμό και ήταν ένα από το πιο αγαπητά βιβλία που είχαν μεταδώσει.
Art by Alfonso Pardo Martínez
Βέβαια, πέρασαν αρκετά χρόνια από τότε και μέχρι ο Terry να μπορέσει να εγκαταλείψει την πρωινή του εργασία, για να ασχοληθεί αποκλειστικά με τη συγγραφή, κάτι που έγινε το 1987 και από τότε η δημοτικότητά του ξεκίνησε να αυξάνεται διαρκώς. Με μέσο όρο 2 βιβλία τον χρόνο, ο Pratchett κατόρθωσε να ανακηρυχθεί με βάση τους Times, ως ο πιο δημοφιλής και επικερδής συγγραφέας το 1996. Σύμφωνα δε με το Bookseller’s Pocket Yearbook του 2005, ο Sir Terry ήταν στη δεύτερη θέση στα σκληρόδετα βιβλία φαντασίας, πίσω από τη J.K.Rowling, με τις πωλήσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο να αγγίζουν τα 2,5 εκατομμύρια αντίτυπα τον χρόνο.
Το 2009, ο αξιαγάπητος αυτός συγγραφέας, παραλαμβάνει τον τίτλο του Sir για την προσφορά του στην αγγλική λογοτεχνία, ενώ προηγουμένως είχε πάρει τον τίτλο του Officer of the Order of the British Empire για τον ίδιο λόγο. Του έχουν απονεμηθεί δέκα διαφορετικά τιμητικά διδακτορικά, ενώ το 1994 κέρδισε το βραβείο των British Book Awards ως συγγραφέας της χρονιάς στον τομέα της φαντασίας και της επιστημονικής φαντασίας. Φυσικά, αυτά δεν είναι τα μοναδικά του επιτεύγματα, καθώς έχει κερδίσει πάρα πολλές τιμητικές διακρίσεις, μετάλλια και βραβεία, κατά τη διάρκεια της συγγραφικής του διαδρομής.
Και παρόλο που τα πρώτα του διηγήματα ανήκαν στον χώρο της επιστημονικής φαντασίας και του τρόμου, στη μετέπειτα πορεία του ασχολήθηκε σχεδόν κατά αποκλειστικότητα με το φανταστικό, δηλώνοντας ότι «Το φανταστικό δεν είναι μόνο για μάγους και ραβδιά. Είναι για να βλέπεις τον κόσμο από νέες κατευθύνσεις».
Η δουλειά του είναι κυρίως κωμική και η σειρά του με τον Discworld ξεκίνησε ως καλοπροαίρετη παρωδία έργων γνωστών συγγραφέων, ώστε να διασκεδάσει λίγο με τα cliché που έβρισκε σε αυτά. Συνολικά και μέχρι λίγο πριν πεθάνει, τα βιβλία που αφορούν αυτόν τον τόσο παράξενο κόσμο -ένας δίσκος στην πλάτη τεσσάρων ελεφάντων που πατάνε στο καβούκι μιας τεράστιας χελώνας που ταξιδεύει στο διάστημα- έχουν φτάσει τα 41. Φυσικά το Discworld δεν είναι το μόνο έργο του συγγραφέα που μας έχει μείνει, αλλά το κυριότερο και πιο γνωστό εξ αυτών. Μέσα σε αυτά τα ενεργά του χρόνια, είχε συνεργαστεί με τον Neil Gaiman για το ανεπανάληπτο Καλοί Οιωνοί (Good Omens), με τον Stephen Baxter, για τη σειρά του «The Long Earth Series», καθώς και σε μια πληθώρα ανθολογιών. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά που διέπουν το είδος της γραφής του και μερικά από αυτά θα τα δούμε ευθύς αμέσως.
Στα βιβλία του ο Pratchett είχε αρκετές σημειώσεις στο υποσέλιδο που συνήθως αφηγούνταν μια κωμική λεπτομέρεια ή ακόμα και δική του προσωπική σημείωση. Επιπλέον, δεν του άρεσε να γράφει τακτικά σε κεφάλαια, γιατί η ζωή είναι άναρχη, εκτός φυσικά από τα Young Adult διηγήματά του, για τα οποία ο editor του ούρλιαζε μέχρι εκείνος να τα τελειώσει (κατά ομολογία του ίδιου του συγγραφέα), ενώ τα τοπωνύμιά του και τα ονόματα ήταν σχεδόν πάντα φτιαγμένα με ένα λογοπαίγνιο ή ένα υπονοούμενο. Τέλος, και πιο αξιοσημείωτο ήταν η επιλογή κεφαλαίων –γοτθικών κυρίως- γραμμάτων, για όταν μιλούσε ο Χάρος τηλεπαθητικά σε κάποιον.
Σαν άνθρωπος ο Pratchett, συνήθως περιγραφόταν ως συμπαθής και ελαφρώς παράξενος κύριος, με μια αγάπη προς τα καπέλα, αν και ο Gaiman που συνεργάστηκε μαζί του δηλώνει ότι κάτι τέτοιο απέχει πολύ από αυτό που πραγματικά ήταν ο Terry. Έχοντας μιλήσει αρκετές φορές για τη μεταξύ τους σχέση, αναφέρει ότι ο Άγγλος συγγραφέας είχε μέσα του οργή, αν και στην πραγματικότητα αυτή η λέξη ίσως αντιμετωπιστεί λάθος. Ο Sir Pratchett δεν ήταν ένας θυμωμένος πικρόχολος συγγραφέας, αντιθέτως χρησιμοποιούσε αυτό το πάθος και θυμό για να δημιουργήσει ακόμα περισσότερα και ακόμα καλύτερα. Ήταν αντίδραση σε έναν φανφάρα κριτικό, ή σε έναν καθηγητή που τον ταλαιπωρούσε στο σχολείο, ή σε όλα αυτά τα πράγματα που τον ενοχλούσαν και που μέσα του έβρισκε αυτή τη θέρμη και τη δύναμη να κάνει κάτι για αυτό.
Art by Paul Kidby
Ένα από αυτά τα ζητήματα που τον ενοχλούσαν, ήταν η αδυναμία και η απαγόρευση των κυβερνήσεων να επιτρέψουν στους ασθενείς με ανίατες ασθένειες να επιλέξουν τον τρόπο και τον χρόνο που θα τερματίσουν τη ζωή τους, διατηρώντας την αξιοπρέπειά τους. Βλέπετε, το 2007, ο συγγραφέας διαγνώστηκε με μια σπάνια μορφή της νόσου Alzheimer, η οποία τον επηρέασε σφόδρα τόσο στη δημιουργικότητά του, όσο και στην αίσθηση ότι χάνει τον εαυτό του. Στη διαδρομή του μαζί με την ασθένεια, έκανε σημαντικές δωρεές σε οργανισμούς που ερευνούν τη νόσο και το 2010, όταν του ανατέθηκε να παρουσιάσει τη διάλεξη του BBC, Richard Dimbleby, με θέμα «Shaking Hands with Death», ο συγγραφέας αναφέρθηκε εκτενώς στη «βοηθούμενη αυτοκτονία» –παρόλο που δεν του άρεσε καθόλου αυτός ο όρος. Το μεγαλύτερο μέρος του λόγου του εκείνη την ημέρα, το διάβασε ο φίλος του Tony Robinson, καθώς η κατάσταση του Pratchett τον δυσκόλευε ιδιαίτερα στην ανάγνωση. Τον Ιούνιο του 2011, το BBC σε συνεργασία με τον συγγραφέα παρουσίασαν ένα εκτενές ντοκιμαντέρ για την υποβοηθούμενη αυτοκτονία, το οποίο μάλιστα κέρδισε και βραβείο BAFTAs.
Στις 12 Μαρτίου του 2015 και σε ηλικία μόλις 66 χρονών, αυτός ο τόσο ταλαντούχος άνθρωπος, χάνει τη ζωή του από την ασθένεια. Ακολουθώντας τον τρόπο σκέψης και ζωής του μέχρι και εκείνη την ημέρα, ο βοηθός του δημοσιεύει το ακόλουθο Tweet, με το οποίο θα σας αποχαιρετήσω:
«AT LAST, SIR TERRY, WE MUST WALK TOGETHER».
Terry took Death's arm and followed him through the doors and on to the black desert under the endless night.
The End
ΥΓ. Και για όλους εσάς που σας ενδιαφέρει ο θαυμαστός κόσμος του Discworld, μην ανησυχείτε, δεν είναι το τέλος εδώ. Σύντομα, θα έρθουν κοντά σας με ένα νέο άρθρο.
Πηγές:
https://en.wikipedia.org/wiki/Terry_Pratchett
https://www.terrypratchettbooks.com/
https://wiki.lspace.org/mediawiki/Bibliography#Non-Discworld
Guest Post
Η Ιωάννα-Ελίζα Πολιτσοπούλου γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Από πολύ μικρή τής άρεσε το διάβασμα και περνούσε πολλές ώρες χαμένη μέσα σε ένα βιβλίο. Καθώς μεγάλωνε, ανέπτυξε μια ιδιαίτερη συμπάθεια στους μύθους, στα παράξενα πλάσματα και στις μαγικές τοποθεσίες. Και ποιο το καλύτερο μέρος γι’ αυτά από την Ιρλανδία και τη Σκοτία; Αγαπώντας ιδιαίτερα την παραδοσιακή τους μουσική αλλά και τις απομονωμένες περιοχές τους, δε θα μπορούσε παρά να έχει γράψει μια ιστορία που να διαδραματίζεται σε αυτά τα μέρη. Πράγματι, με ηρωίδα ένα ασυνήθιστο κορίτσι, μας ταξιδεύει σε πρωτόγνωρους μαγικούς τόπους, που δεν είναι πάντοτε και τόσο ακίνδυνοι.
Η σειρά σύγχρονης μυθοπλασίας που φέρει τον τίτλο Ουροβόρος Κρίνος πραγματεύεται μύθους, δολοφονίες και ιδιαίτερα επικίνδυνες θεωρίες, μα πάνω απ' όλα αφηγείται την ιστορία μιας νεαρής κοκκινομάλλας Κέλτισσας, της Μόριγκαν Κρόου.