Μέρλιν: O διασημότερος μυθικός μάγος
Merlin and Arthur - Scott Gustafson
Από μικρό παιδί είχα αδυναμία σε οτιδήποτε παραμυθένιο, ονειρικό και μαγικό. Ειδικά η φύση είχε μια ιδιαίτερη ικανότητα να μαγνητίζει τη φαντασία μου και με γοήτευαν ιδιαίτερα όλα τα μυθικά πλάσματα, οι νεράιδες, τα ξωτικά και κυρίως οι μάγοι. Όταν είμαστε παιδιά έχουμε μια τελείως διαφορετική αντίληψη των πραγμάτων. Έχουμε ακόμα την ικανότητα να βλέπουμε τη μαγεία που κρύβεται πίσω από τα πράγματα, γιατί ακόμα δεν έχουμε απομακρυνθεί από την πηγή και δε χρειαζόμαστε εξηγήσεις για να βρούμε νόημα, απλά το αισθανόμαστε.
Είχα λοιπόν πάντα μια ιδιαίτερη αδυναμία στους μάγους. Δεν ξέρω από πού προέκυψε αυτή η αδυναμία. Ίσως ευθύνεται γι’ αυτήν η Φαντασία του Disney, ίσως κάποιο βιβλίο που είχα διαβάσει πριν δω την ταινία, ίσως ακόμα και τα παραμύθια. Το σίγουρο είναι πως οι μακριές μεσαιωνικές φορεσιές, τα μαγικά ραβδιά και τα μυτερά καπέλα κατάφερναν πάντα να κεντρίσουν το ενδιαφέρον μου.
Ένας από τους αγαπημένους μου μάγους ήταν πάντα ο Μέρλιν. Όλη αυτή η μυθολογία γύρω από τον βασιλιά Αρθούρο και τους Ιππότες της Στρογγυλής Τραπέζης μου δημιουργούσαν πάντα απίστευτες εικόνες και με ταξίδευαν μακριά, κάπου στο Camelot ή ακόμα και στο Avalon. Ήξερα πάντα πως πρόκειται κατά κύριο λόγο για μυθοπλασία, αλλά ένα κομμάτι μου ευχόταν πάντα να ήταν ο Μέρλιν αληθινός. Μήπως όμως τελικά είναι;
Ας πάρουμε τα πράγματα από το τέλος. Γνωρίζουμε τον Μάγο Μέρλιν μέσα από ταινίες όπως το Merlin: The Return (2000) και το Merlin (1998), καθώς και την ιστορία του Βασιλιά Αρθούρου και των Ιπποτών του. Ο Μέρλιν ήταν δημιουργός του συμβουλίου των Ιπποτών της Στρογγυλής Τραπέζης ως δάσκαλος και σύμβουλος του Αρθούρου. Γνωρίζουμε επίσης για το Εξκάλιμπερ, το σπαθί που ο Αρθούρος κατάφερε να τραβήξει από τον βράχο -στον οποίο τον οδήγησε ο Μέρλιν- πράγμα που τον κατέστησε βασιλιά. Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε δει τις ταινίες και έχουμε μια εικόνα του πώς μεταφέρθηκε η ιστορία μέσα από τα βάθη των αιώνων. Ποια είναι όμως η αλήθεια; Πρόκειται αποκλειστικά για μυθοπλασία; Το παιδί μέσα μου εξακολουθεί να ελπίζει και το ταξίδι που θα κάνουμε σήμερα στον χρόνο ίσως επιβεβαιώσει τις ελπίδες του.
Art by Alan Lee
Η ίδια η ιστορία του Camelot γράφτηκε κάπου στα μέσα του 13ου αιώνα από τον Sir Thomas Malory, ο οποίος στο έργο του Le Morte d’ Arthur παρουσιάζει τον Μέρλιν ως σύμβουλο του Βασιλιά Αρθούρου. Μάλιστα, εδώ ο Μέρλιν παίζει κεντρικό και καθοριστικό ρόλο, πράγμα που δε συνέβαινε σε άλλες εκδοχές της ιστορίας του Αρθούρου που γράφτηκαν νωρίτερα. Για την ακρίβεια, το πιθανότερο είναι πως ο πραγματικός βασιλιάς Αρθούρος δε συναντήθηκε ποτέ με κάποια από τις δύο ιστορικές φυσιογνωμίες που μετεξελίχθηκαν στον μυθικό Μέρλιν. Αυτή η εκδοχή του μεγάλου αυτού μάγου, που αποτελεί ίσως το αρχέτυπο και πρότυπο πάνω στο οποίο βασίστηκαν όλοι οι μεταγενέστεροι μάγοι που γνωρίζουμε σήμερα, είναι η πιο γνωστή στην εποχή μας. Φανταζόμαστε τον Μέρλιν σαν έναν γηραιό κύριο με γενειάδα και την κλασική μακριά μεσαιωνική φορεσιά με την κουκούλα να στηρίζεται στο μακρύ ραβδί του και άλλοτε να συμβουλεύει τον Αρθούρο, άλλοτε να περπατά μέσα στο δάσος και να συμβουλεύεται τη φύση, άλλοτε πάλι να μεταμορφώνεται σε κάποιο ζώο ή σε άλλο άνθρωπο για να κατασκοπεύσει ή να ταξιδέψει μακριά.
Art by Petar Meseldzija
Δεν είναι όμως αυτή η εκδοχή που επικράτησε για πολλά χρόνια πριν το έργο του Sir Thomas Malory. Ο πρώτος που κατέγραψε την ιστορία του Μέρλιν ήταν ο Geoffrey of Monmouth ο οποίος μάλιστα είναι και εκείνος που δημιούργησε τον θρυλικό μάγο του οποίου η φήμη έφτασε μέχρι και την δική μας εποχή. Πρόκειται κατά κύριο λόγο για μυθοπλασία, αλλά ο χαρακτήρας του Μάγου Μέρλιν βασίστηκε σε ιστορικά πρόσωπα που υπήρξαν πολλούς αιώνες πριν γραφτεί τον έργο του Geoffrey of Monmouth το 1136 μ.Χ. Ο χαρακτήρας λοιπόν εμφανίζεται για πρώτη φορά στο Historia Regum Britanniae του Monmouth. Ο Monmouth τον τοποθετεί στην εποχή πριν τη γέννηση του βασιλιά Αρθούρου και ο Μέρλιν εδώ παίζει καθοριστικό ρόλο. Για να δημιουργήσει λοιπόν τον χαρακτήρα ο Geoffrey of Monmouth δανείστηκε στοιχεία από δύο ιστορικές φυσιογνωμίες: τον Myrddin Wyllt, ένα προφήτη και βάρδο, και τον Ambrosius Aurelianus, έναν Ρωμαίο-βρετανό πολεμικό ηγέτη.
Μία από τις σημαντικότερες ιστορικές πηγές που χρησιμοποίησε ο Geoffrey of Monmouth είναι ένα από τα πιο σημαντικά και πολύτιμα χειρόγραφα που βρίσκεται πια στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ουαλίας, το Μαύρο Βιβλίο της Carmarthen. Το βιβλίο περιέχει δύο ποιήματα, το The Greetings και το The Apple Trees, τα οποία μιλούν για μία μάχη σε ένα μέρος που λεγόταν Arfderydd στη Βόρεια Βρετανία, μετά την οποία ο φερόμενος ως Myrrdin παρανόησε και αποτραβήχτηκε στα βουνά της περιοχής. Ένα ακόμα ποίημα του χειρόγραφου με τίτλο The Conversation of Myrddin and Taliesin, αναφέρει πως ο Myrddin και ένας άλλος βάρδος συζητούσαν για την ίδια μάχη.
Ο Ambrosius ήταν ιστορική φυσιογνωμία στη Historia Brittonum του Nennius (828 μ.Χ.), άλλη μια σημαντική πηγή του Geoffrey of Monmouth. Έχοντας γεννηθεί μετά από την ένωση της μητέρας του με ένα incubus -συνηθιζόταν εκείνη την εποχής βασιλείς και άλλες ηγετικές φυσιογνωμίες να έχουν μία μεταφυσικού τύπου καταγωγή- ο Ambrosius είχε εκ γενετής υπερφυσικές δυνάμεις. Όταν ο βασιλιάς Vortigern ζήτησε να θυσιάσουν τον νεαρό Ambrosius καθώς, σύμφωνα με μια προφητεία, μόνο με τη θυσία ενός ορφανού από πατέρα αγοριού θα κατάφερνε να ολοκληρωθεί το χτίσιμο του πύργου του, ο Ambrosius αντέδρασε με μια δική του προφητεία, λέγοντας πως ο πύργος θα χτιζόταν μόνο αν απελευθερώνονταν οι δυο δράκοι που πάλευαν φυλακισμένοι βαθιά κάτω από τα θεμέλιά του. Οι δυο δράκοι συμβόλιζαν τους Σάξονες και του Βρετανούς και ο Ambrosius έπεισε τον βασιλιά Vortigern πως μόνο με τον ίδιο στην ηγεσία θα κατάφερνε ο πύργος να σταθεί. Ο πύργος φυσικά αποτελούσε σύμβολο για το ίδιο το βασίλειο που δόθηκε τελικά στον Ambrosius. Ο Geoffrey of Monmouth δανείστηκε λοιπόν την ιστορία αυτή του Αμβρόσιου, τη συνδύασε με εκείνη του βάρδου Myrddin, και δημιούργησε από την αρχή τον Μέρλιν, ένα παιδί που γεννήθηκε με υπερφυσικές και προφητικές δυνάμεις καθώς στις φλέβες του πέρα από ανθρώπινο έρεε και δαιμονικό αίμα.
Στο έργο του Geoffrey περιλαμβάνονταν επίσης οι πρηφητείες του Μέρλιν καθώς και άλλες δύο σημαντικές ιστορίες. Στη μία έχουμε τον Μέρλιν ως δημιουργό του Stonehenge. Στη δεύτερη ο Μέρλιν σκηνοθετεί τα γεγονότα που οδήγησαν τελικά στη γέννηση του ίδιου του Αρθούρου. Από εκεί και πέρα όμως ο μάγος δεν παίζει κανέναν ρόλο στη μετέπειτα εξέλιξη του βασιλιά. Αξίζει να σημειωθεί πως οι προφητείες του Μέρλιν, παρά το γεγονός πως αποτελούσαν καθαρή μυθοπλασία, χρησίμευσαν για πολλά χρόνια ως πραγματικά προφητικά κείμενα τα οποία συμβουλεύονταν στρατηγοί και βασιλιάδες. Θα έλεγε κανείς πως ήταν κάτι σαν τον Νοστράδαμο του Μεσαίωνα.
Με το πέρασμα των αιώνων γράφτηκαν πολλές ιστορίες ακόμα με τον Μάγο Μέρλιν να πρωταγωνιστεί. Σίγουρα όλο αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο καθώς ο Μέρλιν αποτελεί το σύμβολο και το πνεύμα πολλών εποχών. Συμβολίζει ίσως την ανθρώπινη ανάγκη να ταυτιστεί με κάτι ανώτερο και συγχρόνως να αποδώσει νόημα ακόμα και σε εκείνα που δεν κατανοεί, να συνδέσει πράγματα ασύνδετα. Σήμερα έχουμε πολλούς άλλους μάγους που κυριαρχούν στη φαντασία μας μέσα από ταινίες, βιβλία και σειρές. Άλλοτε πρόκειται για το σημαδεμένο αγόρι ονόματι Harry Potter που αντιμετωπίζει τον Voldemort, άλλοτε είναι ο Gandalf που επιστρέφει στη ζωή για να ολοκληρώσει την αποστολή του. Όποιος κι αν είναι κάθε φορά ο μάγος που κυριαρχεί, το πνεύμα του Μέρλιν συνεχίζει να υπάρχει μέσα από αυτόν, να δανείζει στοιχεία από τον δικό του μύθο και να μαγεύει μικρούς και μεγάλους.
Σίγουρα εκείνο το κομμάτι μου που ήλπιζε πως ο Μέρλιν είναι αληθινός θα χαίρεται κάθε φορά που θα διαβάζει για έναν καινούριο μάγο που ήρθε για να σώσει ή και να καταστρέψει τον κόσμο και σίγουρα θα αναγνωρίζει σε κάθε έναν από αυτούς εκείνον τον γεράκο με την κουκούλα και το ραβδί που καταφέρνει να μας μαγεύει εδώ και σχεδόν μία χιλιετία.
Πηγές:
Merlin The Legend (Smithsonian Documentary)
The Legendary Origins of Merlin the Magician
http://www.timelessmyths.com/arthurian/merlin.html#Grail
Cover art Merlin and Arthur - Scott Gustafson
Συγγραφέας. Blogger. Podcaster. Η Φιλιώ (Φύλλις) Γαβριηλίδου ανήκει στην κατηγορία των ανθρώπων που δεν μπορούν να σταθούν ακίνητοι. Ζει για να γράφει, είτε αυτό αφορά το blog της είτε το επόμενο βιβλίο της. Σπούδασε Γερμανική Φιλολογία και το κομμάτι εκείνο της φιλολόγου δε λέει να την αφήσει σε ησυχία· αποτυπώνεται στην αγάπη της για τα βιβλία και τη διαρκή αναζήτηση. Έχει αστείρευτη δίψα για γνώση και τόσο τα ενδιαφέροντά της όσο και οι ενασχολήσεις της περιστρέφονται γύρω από τη δημιουργικότητα και την ανθρώπινη ψυχολογία. Πιστεύει πως η δημιουργικότητα είναι το μονοπάτι προς την ευτυχία και πως ο πιο σύντομος δρόμος για να φτάσουμε εκεί είναι μέσα από το εσωτερικό μας παιδί.
Το 2017 εκδόθηκε το πρώτο της βιβλίο με τον τίτλο Ονειρόκοσμος: Το Μέσο Φάσμα, ο Κρύσταλλος και ο Εφιάλτης ενώ θα τη βρείτε να αρθρογραφεί καθημερινά στο blog της "Φάε τη σοκολάτα σου" ή να συζητά στην εκπομπή της Phyllisophies με του καλεσμένους της για ιδέες και ιστορίες που έχουν τη δύναμη να εμπνεύσουν και να παρακινήσουν.
Website: www.phyllisgabriel.com