Αποκλειστικό: Συνέντευξη με την Jane Yolen, την Αίσωπο του 20ού αιώνα
Jane Yolen
H Jane Yolen είναι συγγραφέας παιδικών βιβλίων, βιβλίων φαντασίας και επιστημονικής φαντασίας, συμπεριλαμβανομένων των: Owl Moon, The Devil’s Arithmetic, και How Do Dinosaurs Say Goodnight?
Είναι επίσης ποιήτρια, διδάσκει συγγραφή και λογοτεχνία και γράφει κριτικές για βιβλία παιδικής λογοτεχνίας. Την έχουν αποκαλέσει Χανς Κρίστιαν Άντερσεν της Αμερικής και Αίσωπο του 20ού αιώνα.
Τα βιβλία και οι ιστορίες της Jane Yolen έχουν κερδίσει, μεταξύ πολλών άλλων, το Βραβείο Caldecott, δύο βραβεία Nebula, δύο βραβεία Christopher, το World Fantasy Award, τρία Mythopoeic Fantasy Awards, το Golden Kite Award, το Jewish Book Award, το World Fantasy Association’s Lifetime Achievement Award, και το Association of Jewish Libraries Award.
Γ.Γ. Θυμάστε την πρώτη φορά που αποφασίσατε να πείτε σε κάποιον μια δική σας ιστορία προφορικά; Νιώθετε πως ξεκινήσατε σαν συγγραφέας που έμαθε να λέει απ’ έξω τις ιστορίες της, ή μια αφηγήτρια που εν καιρώ απλά τις κατέγραψε;
J.Y. Για την ακρίβεια, ξεκίνησα γράφοντας ποιήματα στην Α’ Δημοτικού – φρικτά ποιήματα, προφανώς – και μετά τραγουδούσα μερικά από αυτά βάζοντας δικούς μου ρυθμούς. Στην πραγματικότητα για μένα εκεί ξεκίνησαν όλα.
Γ.Γ. Ο ρυθμός με τον οποίο διάφορες ιδέες γίνονται βιβλία δεν μειώνεται καθόλου όσο περνούν τα χρόνια. Λαμβάνοντας υπόψη μόνο τα δικά σας έργα, ήδη αριθμούν πολλές εκατοντάδες, και μάλιστα με μια σπάνια ποικιλία. Σας έχει τύχει να απορρίψετε μια ιδέα διότι ήταν πολύ όμοια με άλλα έργα; Απαιτείται μεγάλη προσπάθεια για να αποφύγετε ένα τέτοιο ενδεχόμενο;
J.Y. Υπολογίζω πως κάθε μέρα πρέπει να μου έρχονται πέντε καινούργιες ιδέες για βιβλία – μερικές φορές περισσότερες. Έπειτα αρχίζω αυτό που αποκαλώ «διαλογή βάσει προτεραιότητας». Ο όρος είναι ιατρικός και αφορά τη σειρά με την οποία παρέχεται ιατρική φροντίδα όταν λαμβάνει χώρα κάποια τεράστια καταστροφή – εμπόλεμη σύρραξη, αυτοκινητιστικό δυστύχημα, συντριβή αεροπλάνου κλπ. Οι γιατροί καλούνται να πάρουν γρήγορες αποφάσεις κι έτσι χωρίζουν τα θύματα σε τρεις κατηγορίες: αυτούς που είναι ελαφρά τραυματισμένοι, αυτούς που βρίσκονται σε οριακή κατάσταση αλλά μπορούν ενδεχομένως να σωθούν και τους ήδη νεκρούς.
Έτσι είναι και οι ιδέες: μόλις έρχονται στον συγγραφέα ολοκαίνουργιες, μπορούν να τον παραπλανήσουν ώστε να νομίσει πως είναι ισάξιες. Αποδεικνύεται όμως πως μερικές έχουν μεγάλες δυνατότητες, μερικές σώζονται οριακά και μερικές είναι για πέταμα.
Γ.Γ. Έρχεστε συχνά αντιμέτωπη με την αδράνεια; Υπάρχει κάτι που μπορεί να μας διδάξει η αδράνεια; Ποια ήταν η μεγαλύτερη περίοδο που αναγκαστήκατε να περάσετε δίχως να κάνετε σχεδόν τίποτα; Προέκυψε τελικά κάτι καλό από αυτή τη διαδικασία;
J.Y. Το μυαλό μου είναι πάντοτε απασχολημένο από ιστορίες και ποίηση, όμως καθότι το κάνω αυτό εδώ και εβδομήντα χρόνια, δεν αποτελεί πια μόνο συνήθεια, αλλά εμμονή. Βλέπω τον κόσμο μέσα από τα μάτια του αφηγητή, οπότε ακόμα και όταν ξεκουράζομαι, διαβάζω, τραγουδάω, περπατώ, ταξιδεύω ή κοιμάμαι, πάντοτε καταπιάνομαι με ιστορίες. Ήμουν άραγε πάντα έτσι; Σε κάποιον βαθμό, ίσως. Τώρα πια όμως αυτή είναι πια η φύση μου, ο τρόπος με τον οποίο ερμηνεύω τον κόσμο. Δεν καταλήγουν όλες οι ιστορίες που φτιάχνω στο χαρτί, όμως βρίσκονται πάντα εκεί – είναι η έμπνευσή μου, το πανωφόρι που με κρατά ζεστή και ασφαλή.
Γ.Γ. Στην καριέρα σας πόσες φορές χρειάστηκε ν’ αλλάξετε δραστικά το συγγραφικό σας στυλ; Είναι κάτι το οποίο απλά δομήθηκε με το πέρασμα του χρόνου, ή υπήρξαν στιγμές μετάλλαξης – εκούσιες ή ακούσιες;
J.Y. Έχω χαμηλή αντοχή στη βαρεμάρα κι έτσι δεν θα έλεγα ότι «αλλάζω ποτέ δραματικά το συγγραφικό μου στυλ». Στην πραγματικότητα, εξετάζω μια ιστορία ή ένα ποίημα από διαφορετική σκοπιά. Μπορεί να πιάσω την ίδια ιδέα και (σε διάστημα ετών) να την κάνω ποίημα, τραγούδι, διήγημα, νουβέλα, κόμικ, μυθιστόρημα – και ξανά πάλι ποίημα.
Γ.Γ. Αν κάποιος επέλεγε να διαβάζει ένα και μοναδικό από τα βιβλία σας ξανά και ξανά, για το υπόλοιπο της ζωής του, ποιο θα του προτείνατε;
J.Y. Το OWL MOON , το DEVIL’S ARITHMETIC ή το LETTING SWIFT RIVER GO – ή ενδεχομένως το επόμενο βιβλίο που θα γράψω.
Γ.Γ. Τα βιβλία σας μοιάζουν να μη στερούνται ποτέ απρόσμενων στροφών και ανατροπών. Το στοιχείο της έκπληξης αποτελεί για σας ζητούμενο ή είναι απλά μια ευνοϊκή «παρενέργεια» της γραφής σας; Θεωρείτε το στοιχείο της έκπληξης αναγκαίο για μια καλή ιστορία, ή μπορεί εξίσου ανώδυνα ν’ απουσιάζει;
J.Y. ΕΙΜΑΙ ΣΧΕΔΟΝ ΑΝΙΚΑΝΗ ΝΑ ΣΧΕΔΙΑΣΩ ΤΗΝ ΠΛΟΚΗ ΕΞ’ ΑΡΧΗΣ. ΑΠΛΑ ΧΩΝΟΜΑΙ ΣΤΗΝ ΟΜΙΧΛΗ ΚΙ ΕΜΠΙΣΤΕΥΟΜΑΙ ΤΟΥΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ ΜΟΥ ΝΑ ΠΑΡΕΧΟΥΝ ΤΗΝ ΠΛΟΚΗ. Φυσικά αυτό σημαίνει πως έπειτα πρέπει να επανέλθω στην ιστορία και να φροντίσω το δέσιμο: να τοποθετήσω νέα στοιχεία παραπλάνησης, να δημιουργήσω μια ανατροπή που προηγουμένως δεν υπήρχε. Είναι όμως απλά ο τρόπος που γράφω. Καθότι μέχρι τώρα με έχει υπηρετήσει καλά, λέω να συνεχίσω έτσι.
Γ.Γ. Όταν τα βιβλία σας έχουν πιο σκοτεινή τροπή και ατμόσφαιρα, υπάρχει κάποιο αόρατο όριο το οποίο δεν ξεπερνάτε ποτέ; Ως συγγραφέας που έχει γράψει για φρικτά γεγονότα όπως το Ολοκαύτωμα, θεωρείτε πως υπάρχει κάποιο όριο για το πόσο βαθύ και ψυχρό μπορεί να είναι το σκοτάδι μιας ιστορίας;
J.Y. Εξαρτάται σε τι κοινό απευθύνομαι, πόσο αγαπώ έναν χαρακτήρα και σε τι βαθμό βρίσκω αφόρητο να τον δω να πεθαίνει – ή τι απαιτείται για να επιτευχθεί ο συναισθηματικός αντίκτυπος του βιβλίου. Ομολογώ πως έχω «σώσει» χαρακτήρες που κανονικά θα έπρεπε να σκοτώσω και τούμπαλιν.
Γ.Γ. Αν είχατε την ευκαιρία να ζήσετε ως αφηγήτρια σε μια διαφορετική χρονική περίοδο, ποια θα ήταν αυτή;
J.Y. Στη Βρετανία πριν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στο Ισραήλ της βιβλικής περιόδου, την εποχή που ήταν κριτής η Δεβόρρα, ή γειτόνισσα των Ντίκινσον στο Άμχερστ της Μασαχουσέτης, ώστε να ήμουν μια από τις φίλες στις οποίες έστειλε η Έμιλυ τα ποιήματά της τη δεκαετία του 1870.
Γ.Γ. Η νοσταλγία είναι φίλος ή εχθρός σας;
J.Y. Δεν έχω κάτσει να το σκεφτώ.
Γ.Γ. Πώς έχουν αλλάξει τα παιδιά με τα χρόνια, ως αποδέκτες των παραμυθιών και της λαϊκής παράδοσης; Ανησυχείτε πως ίσως μια μέρα να μην τα αγγίζουν πια τέτοια πράγματα;
J.Y. Νομίζω πως πάντα θα υπάρχουν λαϊκές ιστορίες, όμως θα συνεχίσει να μεταβάλλεται ο τρόπος διάδοσής τους.
Γ.Γ. Τι συμβουλές θα δίνατε σε νέους, επίδοξους συγγραφείς που μόλις ξεκινάνε την καριέρα τους;
J.Y. Να δουλεύετε σκληρά. Να βρείτε έναν δάσκαλο για να μαθητεύσετε. Να διαβάζετε πολύ. Να μάθετε τα μέσα και τα έξω της δουλειάς. Να μην τα παρατάτε ποτέ.
Γ.Γ. Κάντε μια ευχή για το Will o’ Wisps.
J.Y. Θα μπορούσα να ευχηθώ ευθέως να είχαμε ειρήνη επί γης και όλα τα παιδιά να ήταν ασφαλή στα κρεβάτια τους. Για να μείνω όμως στο κλίμα των ερωτήσεών σας:
Εύχομαι να κρατάμε τα παιδιά μας ασφαλή από τα αληθινά δαιμόνια και τους μπαμπούλες του κόσμου, δίνοντάς τους τις ιστορίες ως εφόδιο για να μάθουν πώς να ξεγελάνε το σκοτάδι.
• English Version •
Jane Yolen is an author of children’s books, fantasy, and science fiction, including Owl Moon, The Devil’s Arithmetic, and How Do Dinosaurs Say Goodnight?
She is also a poet, a teacher of writing and literature, and a reviewer of children’s literature. She has been called the Hans Christian Andersen of America and the Aesop of the twentieth century.
Jane Yolen’s books and stories have won the Caldecott Medal, two Nebula Awards, two Christopher Medals, the World Fantasy Award, three Mythopoeic Fantasy Awards, the Golden Kite Award, the Jewish Book Award, the World Fantasy Association’s Lifetime Achievement Award, and the Association of Jewish Libraries Award among many others. This website presents information about her over three hundred books for children. It also contains essays, poems, answers to frequently asked questions, a brief biography, her travel schedule, and links to resources for teachers and writers. It is intended for children, teachers, writers, storytellers, and lovers of children’s literature.
Γ.Γ. Do you remember the first time you decided to tell someone your own story, orally? Do you feel you began as a writer narrating your stories by heart, or a storyteller that had to write them down eventually?
J.Y. I actually began writing poems in first grade--terrible poems of course. And I sang some of them to my own tunes. That is really where it all started for me.
Γ.Γ. The rate of ideas being turned into books is not getting any lower as years go by. Even counting your works alone, there are several hundreds of them with a variety only seldom seen. Does it happen often to throw away an idea for being just too similar with previous works? Does it take a considerable effort to avoid such an eventuality?
J.Y. I must get 5 new ideas a day for books - sometimes more. At that point I begin what I call "triage." That word comes from the medical term about how to treat people who are brought in from huge disasters--war zone, car crashes, plane crashes etc. The medics have to make quick decisions and set the victims into three areas--those who are least hurt; those who are marginal but possibly savable; those who are DOA--Dead On Arrival.
Ideas are like that--shiny and new, they can confuse a writer into believing they are all equal. But some have great potential, some are marginally salvageable, some DOA.
Γ.Γ. Is inactivity a great adversary of yours? Are there lessons to be taught by it? What was the biggest period you had to spend doing next to nothing and did anything good come out of it?
J.Y. I am always thinking about story, about poetry, but as I have been doing this for seventy years, it has become more than just a habit – an obsession. I see the world through story-telling eyes. So even when I am resting or reading or singing or walking or traveling or sleeping, I am storying. Was I always like this? A bit. But now it is simply who I am, how I make sense of the world. Not everything I story gets set down on a page, but it is there always—my inspiration, my coat to keep me safe and warm.
Γ.Γ. How often in your career did you have to change your writing style drastically? Is your writing style something you only added upon as time passed or were there moments of mutation, planned or not?
J.Y. I have a low threshold of boredom and so I don't so much "change my writing dramatically" but look at a story or a poem in a different way. I may take the same idea and turn it (over a period of years) into a poem, a song, a short story, novella, a graphic novel, a novel--and back into a poem again.
Γ.Γ. If someone chose to read one and only one of your books over and over for the rest of his life, which one would you recommend?
J.Y. OWL MOON or DEVIL'S ARITHMETIC or LETTING SWIFT RIVER GO or maybe the next book I am going to write.
Γ.Γ. Your books never seem devoid of twists and turns in their plots. Does surprise motivate you or is it a beneficial side-effect? Is surprise a requirement of a good story or can it be absent as naturally as when present?
J.Y. I AM A LOUSY PLOTTER. I SIMPLY HEAD INTO THE MIST TRUSTING THAT THE CHARACTERS WILL FIND ME A PLOT. Of course that always means I have go back and thread things through, plant new red herrings, make a twist where there wasn't one before. But it is simply my way of writing. As it's worked all right till now, I think I will continue on.
Γ.Γ. When your books are dark in tone and atmosphere, do you draw an imaginary line you never cross? For someone that has written about horrors like the Holocaust, is there a limit to how deep and cold that darkness should get to be?
J.Y. Depends who the audience is and how much I like a character and cannot bear to see them die. Or what has to work for the emotional thrust of the book. I have been known to save characters I should have killed and vice-versa.
Γ.Γ. If you had the chance to live as a storyteller but at a different period of time, what would that be?
J.Y. Before World War One in Britain, or during Deborah's judgeship in Israel in Biblical times, or next door to the Dickinsons in Amherst, Mass[achusetts] to be one of the friends Emily sent her poems to in the 1870s.
Γ.Γ. Is nostalgia a friend or foe of yours?
J.Y. Haven't given that much thought.
Γ.Γ. How have children changed as receptors of fairy tales and folklore along the years? Do you fear that one day they will not reach out to them anymore?
J.Y. I think there will always be folk stories, but the delivery systems will continue to change.
Γ.Γ. What advice would you give to young, aspiring writers who are just starting their career?
J.Y. Work hard. Find a master to apprentice to. Read a lot. Learn the business stuff. Never give up.
Γ.Γ. Make a wish to Will o’ Wisps.
J.Y. I could wish straightforwardly for peace on earth and for all children safe in their own beds. But to keep with the cant of your questions:
I wish that we keep our children safe from the real boggles* and boogiemen of the world by giving them story as a means to learn how to outwit the dark.
*«Bogles» είναι ένας γενικός όρος από τη Northumbria της Αγγλίας για τα δαιμόνια / καλικάτζαρους που ταλαιπωρούν τους ανθρώπους.
Συνέντευξη: Γιώργος Γεωργόπουλος
Μετάφραση - Επιμέλεια: Ανδρέας Μιχαηλίδης
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση της συνέντευξης, για οποιαδήποτε κοινοποίηση ή χρήση του περιεχομένου, παρακαλούμε επικοινωνήστε με τη συγγραφική ομάδα του Will o' Wisps.gr.