Ο Hayao Miyazaki και ο εικαστικός παράδεισος του Κινούμενου Κάστρου
Art by http://fantasio.deviantart.com/
Art by Roberto Nieto
Ένα μαγευτικό τοπίο εμπνευσμένο από τη Γαλλία στις αρχές του 20ου αιώνα παρουσιάζεται μπροστά στους θεατές μιας κινηματογραφικής αίθουσας το 2004 για πρώτη φορά: το «Κινούμενο Κάστρο» (Howls’ Moving Castle), ένα αριστούργημα δια χειρός του σκηνοθέτη, σεναριογράφου και παραγωγού Hayao Miyazaki.
Για όσους δεν τον γνωρίζουν, αλλά και όσους τον ξέρουν και τον αγαπούν μέσα από τη δουλειά του, ο Hayao Miyazaki γεννήθηκε το 1941 στο Τόκυο της Ιαπωνίας. Ήταν το δεύτερο από τέσσερα παιδιά και ο πατέρας του ήταν κατασκευαστής πολεμικών αεροσκαφών την περίοδο του Β’ παγκοσμίου πολέμου. Για αυτόν τον λόγο ο Miyazaki ένα μεγάλο διάστημα της ζωής του ζωγράφιζε σχεδόν αποκλειστικά αεροπλάνα και ιπτάμενα σκάφη. Λόγω του πολέμου η οικογένεια του χρειάστηκε να μεταναστεύσει από τη γενέτειρά της. Βρέθηκε στον βομβαρδισμό της πόλης Utsunomiya και κατέληξε στην πόλη Kanuma. Ο Miyazaki τότε ήταν μόλις τεσσάρων ετών και τα γεγονότα αυτά τον στιγμάτισαν για όλη του τη ζωή, εμπνέοντας μέσα του ένα πνεύμα καθαρά αντιπολεμικό το οποίο διακρίνεται έντονα μέσα στη δουλειά του.
Στα νεανικά του χρόνια ήταν μέλος του "Children's Literature Research Club", μία λέσχη κόμικς. To 1963 εργάστηκε στην τηλεόραση και το θέατρο ως σχεδιαστής και animator και αργότερα εργάστηκε και ως chief animator, concept artist και scene designer σε ταινίες animation.
Το 1985 ίδρυσε το Studio Ghibli, σε συνεργασία με τους Isao Takahata και Toshio Suzuki και μαζί δημιούργησαν αριστουργηματικές ταινίες κινουμένων σχεδίων όπως «Η Ναυσικά και η κοιλάδα των ανέμων» , «Η γειτονιά του δάσους: Οι περιπέτειες του Τοτόρο», «Η Πριγκίπισσα Μονονόκε», «Ταξίδι στη χώρα των θαυμάτων» και πολλές άλλες. Η φήμη του στον κόσμο βέβαια άργησε να εξαπλωθεί γιατί οι ταινίες του αρχικά δεν διανέμονταν στην Αμερική και την Ευρώπη. Το 1999 η Miramax ήταν η πρώτη εταιρία που διένειμε την ταινία του «Η Ναυσικά και η κοιλάδα των ανέμων», και το 2003 με το «Ταξίδι στη χώρα των θαυμάτων» κέρδισε το πρώτο του Όσκαρ στην κατηγορία Best Animated Feature.
Από τότε, το Studio Ghibli, μας έχει χαρίσει πολλές δημιουργίες του και δικαίως ο δημιουργός του έχει χαρακτηριστεί ως ο Walt Disney της Ανατολής.
Αν και ο ίδιος δεν συμφωνεί με τον τρόπο που λειτουργεί η βιομηχανία της Disney και πιστεύει στη δύναμη της προσωπικότητας κάθε δημιουργού μέσα σε ένα στούντιο έχει δηλώσει: «Δεν πιστεύω ότι είναι άσχημο το γεγονός ότι υπάρχει η βιομηχανία της διασκέδασης. Στις επίσημες ζωές μας συχνά νιώθουμε εξουθενωμένοι και αγχωμένοι, οπότε πιστεύω ότι χρειαζόμαστε κάτι να μας ανεβάσει και να μας βοηθήσει να ξεχνάμε τα δυσάρεστα».
Ο Miyazaki πιστεύει ότι υπάρχουν πολλοί ταλαντούχοι δημιουργοί, αλλά θα πρέπει να μην επαναπαύονται στις εγκατεστημένες φόρμουλες και να δοκιμάζουν καινούρια πράγματα πάντα με γνώμονα την καλή αισθητική, το παιδικό κοινό και την ποιότητα σε όλα όσα δημιουργούν.
Προσπαθώντας, λοιπόν, κάποιος να διαλέξει με ποια ταινία του Hayao Miyazaki να ξεκινήσει, δικαίως αυτή θα μπορούσε να είναι το «Κινούμενο Κάστρο». Αφενός γιατί είναι ένα παραμύθι που μπορεί να γίνει κατανοητό σε θεατές από κάθε μέρος του κόσμου και αφετέρου γιατί είναι μία πολύ ξεκάθαρη προσπάθεια του Miyazaki να έρθει πιο κοντά στην Ευρώπη και την Αμερική, χωρίς όμως να χάνει την ταυτότητα του. Η ταινία είναι βασισμένη στο ομότιτλο βιβλίο της Diana Wynne Jones και έχει διατηρήσει πολλά στοιχεία από αυτό.
Howl and Sophie by ~Darey-Dawn on deviantART
Η ιστορία ξενικά με ένα νεαρό κορίτσι, τη Σόφι, η οποία εργάζεται σε ένα καπελάδικο. Ούσα η μεγαλύτερη από τρεις αδερφές, η ζωή της προβλέπεται να είναι μέτρια και χωρίς πολλές εκπλήξεις. Ένα πρωί, όμως, συναντά έναν γοητευτικό μάγο, και την εντυπωσιάζει. Πριν προλάβει να περάσει λίγος χρόνος, ενώ βρίσκεται μόνη της στο καπελάδικο που δουλεύει, την επισκέπτεται η μοχθηρή μάγισσα Waste, η οποία τη μεταμορφώνει σε ηλικιωμένη, και παράλληλα την καταριέται να μην μπορεί να μιλήσει για το ξόρκι αυτό.
Η Σόφι φεύγει ντροπιασμένη από την πραγματική της ζωή και πάει να βρει κάποιον που θα μπορούσε να λύσει τα μάγια. Σε έναν λόφο συναντά το κινούμενο κάστρο ενός μάγου που ονομάζεται Χάουλ και έχει τη φήμη να «κατασπαράζει» τις καρδιές των νεαρών κοριτσιών. Μπαίνει μέσα στο κάστρο και αποκοιμιέται δίπλα στη φωτιά.
Όταν ξυπνάει, ανακαλύπτει ότι η φωτιά αυτή είναι στην πραγματικότητα ένα μικρός δαίμονας, ο Κάλσιφερ, επίσης μαγεμένος και δεμένος με το κάστρο και τον μάγο Χάουλ . Αποφασίζει, τότε, ότι θα μείνει εκεί και αυτοπροσλαμβάνεται ως καθαρίστρια στο κάστρο, κάνει μία συμφωνία με τον Κάλσιφερ ότι αν τον βοηθήσει να απελευθερωθεί από τα δικά του μάγια, θα τη βοηθήσει και αυτός με τη σειρά του να γίνει νέα όπως πριν.
Η Σόφι πολύ σύντομα ανακαλύπτει ότι ο μάγος Χάουλ είναι ο νέος που είχε συναντήσει και γοητευτεί και από εκείνη τη στιγμή οι μοίρες τους πλέον είναι πλεγμένες μαζί. Ο Χάουλ είναι κάπως επιφανειακός και έντονα ναρκισσιστικός χαρακτήρας, αντιδρά σαν κακομαθημένο παιδί και δημιουργεί προβλήματα σε όλους όσους ζουν μαζί του. Έχει την ικανότητα να μεταμορφώνεται σε πουλί και να αποκτά υπερφυσικές δυνάμεις, κάτι που ωστόσο τον αποδυναμώνει κάθε φορά.
Η Σόφι παρόλα αυτά θα μείνει μαζί του και θα τον βοηθήσει να απεμπλακεί από τον πόλεμο των δύο χωρών στο οποίο του ζητείται να λάβει μέρος λόγω των υπερφυσικών του δυνάμεων. Καθώς οι ήρωες μας γνωρίζονται μεταξύ τους, τα συναισθήματα τους όλο και μεγαλώνουν, ο Χάουλ αρχίζει να βλέπει την πραγματική Σόφι και όχι τη μεταμορφωμένη ηλικιωμένη κυρία και η Σόφι ανακαλύπτει την ευαίσθητη πλευρά του κακομαθημένου καρδιοκατακτητή Χάουλ .
Καταφέρνουν ο ένας να σώσει τον άλλο και μαζί να απελευθερώσουν και τους υπόλοιπους ήρωες από την κακή τους μοίρα. Η κακή μάγισσα τιμωρείται και γίνεται άκακη και μίζερη, η Σόφι τη συγχωρεί και την παίρνει μαζί της. Ο Χάουλ δίνει ένα μαγεμένο δαχτυλίδι στη Σόφι και αυτό της αποκαλύπτει ότι όταν ο Χάουλ ήταν μικρό παιδί, έσωσε ένα πεφταστέρι, τον Κάλσιφερ, δίνοντάς του την καρδιά του έτσι η Σόφι καταφέρνει να λύσει τα μάγια του Χάουλ και του Κάλσιφερ ώστε να είναι πια ελεύθεροι. Η ίδια ξαναγίνεται νέα, με τη μόνη διάφορά ότι τα μαλλιά της παραμένουν γκρίζα, για να της θυμίζουν όσα έζησε.
Το «Κινούμενο Κάστρο» είναι μία ταινία κινουμένων σχεδίων που ξετυλίγεται με έναν μοναδικό τρόπο. Οι ήρωες του δεν είναι μονοδιάστατοι και αυτό το βλέπουμε από την πρώτη στιγμή, όταν ο Χάουλ μας παρουσιάζεται ως ένας ανόητος ζεν πρεμιέ που στην πραγματικότητα σιχαίνεται τον πόλεμο, έχει ιδανικά και πάνω από όλα καταφέρνει να αγαπήσει τη Σόφι. Η Σόφι από την πλευρά της ξεπερνάει τον δικό της εαυτό, αφήνοντας πίσω της τα κατεστημένα που της έχουν επιβληθεί, ανακαλύπτοντας ένα κόσμο γεμάτο ομορφιά και μαγεία.
Οι αλληγορίες δίνουν και παίρνουν σε κάθε λεπτό της ιστορίας, το καλό και το κακό μπλέκονται και εναλλάσσονται και οι ήρωες ένας προς έναν κερδίζουν την καρδιά του θεατή, γίνονται δικοί μας γνώριμοι και αληθινοί άνθρωποι.
Τα μηνύματα για την οδύνη του πολέμου είναι επίσης πολύ ισχυρά, ο Χάουλ είναι ο ήρωας που πραγματικά βασανίζεται από τα συναισθήματα του ενάντια στον πόλεμο. Δεν αντέχει να βλέπει τους ανθρώπους να σκοτώνονται και οι σκηνές που παρακολουθεί από ψηλά είναι χαοτικές, αλλά συνάμα εκτυλίσσονται με μία δόση ασφάλειας για τον θεατή. Μας εντάσσει στο κλίμα χωρίς να μας τραυματίζει, μας χαρίζει λίγη από τη μαγεία του ώστε να νιώσουμε ότι όλα μπορούν να τελειώσουν από στιγμή σε στιγμή και η ειρήνη να επικρατήσει και πάλι. Τα φτερά του Χάουλ είναι τα φτερά που όλοι θα ήθελαν να έχουν σε μία τέτοια κατάσταση και οι μαγικές πόρτες του κάστρου οδηγούν σε διαφορετικά μέρη, ώστε να έχουμε μία μέθοδο διαφυγής.
Παράλληλα, ένας κόσμος ζεστός και προστατευτικός τυλίγει τους ήρωες μας μέσα στο κάστρο. Το κάστρο μαζί με τον Κάλσιφερ είναι η ζεστασιά του σπιτιού, της οικογένειας που, αν και ετερόκλητη, θα κάνει τα πάντα για να προστατέψει ο ένας τον άλλο.
Το σκηνικό μαγευτικό, με χρώματα έντονα, διαφορετικά, ντυμένο με χιλιάδες λεπτομέρειες, συνθέτουν έναν κόσμο ξεχωριστό. Κάθε σκηνή είναι ένα έργο τέχνης, από το κάστρο και τα δωμάτιά του με τις λεπτομέρειες, μέχρι την πόλη με τα γραφικά σπίτια.
Η μουσική επένδυση αξίζει όσο και η ίδια η ταινία. Κλασικά ακούσματα με πολύ ρομαντισμό, ευαισθησία και έναν τόνο λύπης και νοσταλγίας για το παλιό.
Η ταινία «Το Κινούμενο Κάστρο» είναι μία ταινία κινουμένων σχεδίων που ξεχωρίζει και έχει διαχρονική αξία. Ο χαρακτήρας της μας θυμίζει τα ιαπωνικά manga, αλλά παράλληλα αποπνέει έναν αέρα Ευρώπης. Το «Κινούμενο Κάστρο» μιλάει για τις συνέπειες των ανθρώπινων πράξεων, μας μεταφέρει την ατμόσφαιρα μιας κλειστής κοινωνίας και μέσα από όλα όσα περνάνε οι ήρωες, μας μαθαίνει ότι μέσα από τις δυσκολίες βγαίνουμε πιο δυνατοί, ενωμένοι, αγαπημένοι σε έναν κόσμο που μόνο εμείς μπορούμε να κάνουμε μαγικό.
Guest Post
Η Αιμιλία Κονταίου γεννήθηκε το Νοέμβριο του 1984. Είναι πτυχιούχος της σχολής Επισκεπτών-Επισκεπτριών Υγείας του ΤΕΙ. Αθηνών. Αποφοίτησε, επίσης, με έπαινο από τις σχολές ΑΚΤΟ από το τμήμα κόμικς-καρτούν και σήμερα συνεργάζεται ως εικονογράφος παιδικών βιβλίων με εκδοτικούς οίκους.