Μαγικοί χώροι της Ελλάδας: θρύλοι και ιστορίες (Μέρος 3ο)
Demeter Mourning Persephone by the English Pre-Raphaelite painter Evelyn De Morgan
Ύστερα απ’ τα μαγικά μας ταξίδια στην ηπειρωτική Ελλάδα, θα περάσουμε απέναντι, στην Πελοπόννησο. Στην Κόρινθο ίσως να συναντήσουμε την ανάμνηση του βασανισμένου Σίσυφου και μπορεί να επισκεφτούμε τον απόηχο των ασκληπιείων της Κορίνθου και της Επιδαύρου. Αν όμως ανεβούμε στο Λυκαίο όρος της Αρκαδίας, πρέπει να είμαστε σε επιφυλακή. Γιατί αυτός ο τόπος είχε μια τρομακτική φήμη, μιας και κατά την αρχαιότητα ελλόχευαν κίνδυνοι φοβεροί! Έχετε ακούσει μήπως, τους τρομακτικούς μύθους για τις ανθρωποθυσίες στο Λύκαιον όρος και τη λυκανθρωπία;
Πελοπόννησος
Κόρινθος
Η Κόρινθος έχει ένα απ’ τα σημαντικότερα λιμάνια της Πελοποννήσου και το αρχικό της όνομα ήταν Εφύρα. Η Εφύρα, όνομα με πελασγική καταγωγή, ήταν κόρη του Ωκεανού και της Θέτιδας και σύζυγος του Ήλιου. Ωστόσο, οι μύθοι που αφορούν αυτή την πόλη και εμπνέουν με την παραμυθική τους διάσταση είναι πάρα πολλοί. Ο πρώτος βασιλιάς και ιδρυτής της ήταν ο Σίσυφος, ο μόνος άνθρωπος που ξεγέλασε τον θάνατο δύο φορές. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Δίας αποπλάνησε την Αίγινα, κόρη του θεού Ασωπού. Τότε ο Ασωπός ζήτησε απ’ τον Σίσυφο να του πει τι συνέβη. Ο Σίσυφος δεν ήθελε να ανακατευτεί σ’ αυτή τη διαμάχη των θεών, αλλά ο Ασωπός τον έπεισε με αντάλλαγμα τη λύση για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας που μάστιζε την Κόρινθο. Του υποσχέθηκε δηλαδή, πως θα δημιουργήσει μια αστείρευτη πηγή στην ακρόπολη της πόλης και έτσι, ο Σίσυφος αποκάλυψε στον Ασωπό τι είχε συμβεί. Όταν ο Ασωπός έμαθε πως υπαίτιος της εξαφάνισης της κόρης του ήταν ο Δίας, τον καταδίωξε. Δεν κατάφερε όμως να τον τιμωρήσει και ξέσπασε την άδικη οργή του στον Σίσυφο, στέλνοντάς τον στον Άδη. Ο Σίσυφος, ωστόσο, κατάφερε και φυλάκισε τον θάνατο και γύρισε στην Κόρινθο. Αυτό είχε ένα τραγικό αποτέλεσμα. Καθώς ο θάνατος ήταν φυλακισμένος και δεν επιτελούσε το μακάβριο έργο του, δεν πέθαινε κανείς. Οι βαριά πληγωμένοι στη μάχη, οι ηλικιωμένοι ετοιμοθάνατοι, ακόμα και τα πληγωμένα και τεμαχισμένα ζώα συνέχιζαν να ζουν υποφέροντας. Τότε παρενέβησαν οι θεοί και ο Άρης ελευθέρωσε τον θάνατο και ξαναέστειλε τον Σίσυφο στον Άδη. Ο Σίσυφος όμως, όντας ευφυής και προνοητικός, είχε ζητήσει απ’ τη σύζυγό του να μην τον θάψει. Έτσι ξεγέλασε τον Άδη ακόμη μια φορά, ζητώντας του λίγες μέρες προθεσμία για να τελειώσει τις δουλειές του. Πήγε στην Κόρινθο, αλλά δεν επέστρεψε ποτέ πίσω. Ο Ερμής όμως, τον αιχμαλώτισε, γυρίζοντάς τον στον Κάτω Κόσμο και ο Άδης του επέβαλλε μια αιώνια τιμωρία. Να κουβαλάει έναν βράχο στην κορυφή ενός βουνού, αλλά μόλις πλησίαζε τον στόχο του, ο βράχος κατρακυλούσε προς τα πίσω και το μαρτύριο του Σίσυφου ξεκινούσε απ’ την αρχή.
Στην Κόρινθο, σύμφωνα μ’ έναν άλλο μύθο, έφτασε ο Ιάσωνας με τη Μήδεια κι εκεί συντελέστηκε το απεχθές έγκλημα της παιδοκτονίας από την πριγκίπισσα της Κολχίδας, που σκότωσε τα ίδια της τα παιδιά για να τιμωρήσει τον άπιστο σύζυγό της. Σ’ αυτή την πόλη, εξάλλου, έγινε η υιοθεσία του νεογέννητου Οιδίποδα απ’ το βασιλικό ζευγάρι που συνετέλεσε στην τραγική κατάληξη της πατροκτονίας και της αιμομιξίας. Ενώ, ένας άλλος μύθος αναφέρει πως ο Ισθμός της Κορίνθου μαζί με την πόλη έγιναν αντικείμενο διαμάχης ανάμεσα στον Ήλιο και τον Ποσειδώνα. Τότε οι ολύμπιοι θεοί επενέβησαν και έδωσαν την κυριαρχία της Κορίνθου στον Ήλιο και τον Ισθμό στον Ποσειδώνα.
Art - Poseidon | Julia Ergane's
Οι μύθοι που αφορούν στην καταγωγή του ονόματος «Κόρινθος» είναι δύο. Ο πρώτος αναφέρει ότι το όνομα προέρχεται από τον ήρωα Κόρινθο, γιο του Μαραθώνα και μακρινό απόγονο του Ερμή. Ο δεύτερος μύθος όμως, είναι γοητευτικότερος. Υπήρχε λένε, μια νεαρή κοπέλα που ήταν όμορφη σαν ανθός. Γι’ αυτό τη φώναζαν Κόρινθο, απ’ τα συνθετικά Κόρη + ανθός. Όλα τα παλικάρια ήταν ερωτευμένα μαζί της, μα εκείνη ενδιαφερόταν μόνο για την πόλη της. Μια μέρα τη συνάντησαν τρία αρχοντόπουλα που είχαν έρθει από μακριά για να τη ζητήσουν σε γάμο, στέλνοντας ο καθένας τους δικούς του προξενητάδες. Εκείνη τους απάντησε πως θα παντρευόταν αυτόν που θα έκανε το μεγαλύτερο καλό στην πόλη της. Στρώθηκαν λοιπόν και οι τρεις στη δουλειά. Ο πρώτος φύτεψε τον κάμπο και τον έκανε γόνιμο. Ο δεύτερος οχύρωσε το κάστρο για να προστατεύεται η πόλη απ’ τους εχθρούς και ο τρίτος κατάφερε να φτιάξει αυλάκια και να φέρει το νερό της Στυμφαλίας στην πόλη. Τότε η Κόρινθος, μην ξέροντας ποιον να επιλέξει, χωρίστηκε στα τρία και την έθαψαν στα θεμέλια της νέας γόνιμης και προστατευμένης πόλης. Στην περιοχή της Κορίνθου εξάλλου, σύμφωνα με τον Παυσανία, υπήρχε ένα απ’ τα πιο φημισμένα ασκληπιεία που το έκτισε ο Αλεξάνορας, γιος του Μαχάονα κι εγγονός του Ασκληπιού. Εκεί οι άνθρωποι προσέφευγαν για να βρουν γιατρειά στις παθήσεις που τους τυραννούσαν.
Ασκληπιείο Επιδαύρου - νομός Αργολίδας
Εκεί, σύμφωνα με τη μυθολογία, βρισκόταν το μεγαλύτερο θεραπευτήριο της αρχαίας Ελλάδας, όπου ο θεός Ασκληπιός θεράπευε τους ασθενείς του. Ακόμη και σήμερα, είναι πολλοί αυτοί που διατείνονται ότι ο τόπος έχει θετική ενέργεια, ενώ δε λείπουν και οι αφηγήσεις που αναφέρονται στην εμφάνιση παράξενων μυθικών πλασμάτων, αλλά και ιπτάμενων αντικειμένων.
Αρκαδία
Το Λύκαιον όρος και η λυκανθρωπία
Το Λύκαιο είναι βουνό της Αρκαδίας που βρίσκεται στα όριά της με τη Μεσσηνία και σύμφωνα με την τοπική παράδοση, εκεί γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας. Το όνομά του πιστεύεται ότι προέρχεται από την αρχαία αρκαδική ρίζα «λυκ» που σημαίνει φως. Στους πρόποδες του υπήρχε η αρχαία πόλη Λυκόσουρα, που σύμφωνα με τον Παυσανία ήταν η πρώτη πόλη που δημιουργήθηκε από καταβολής κόσμου και πολλά μικρά χωριά. Στην κορυφή του όρους ήταν ο βωμός του Διός και κοντά του υπήρχαν ένα ιερό του θεού Πάνα που περιβαλλόταν από το άλσος του Πυθίου Απόλλωνα, το Στάδιο, ο ιππόδρομος και οι ξενώνες για τη διοργάνωση των αγώνων. Σύμφωνα όμως με τον Παυσανία, οι αθλητικοί αγώνες, «τα Λύκαια» δεν ήταν ο μόνος φόρος τιμής προς τον Δία, γιατί στον βωμό του γίνονταν θυσίες ζώων, αλλά και ανθρωποθυσίες που μαρτυρούνται από γραπτές πηγές που βρέθηκαν και χρονολογούνται περίπου τον 4ο αιώνα π.Χ. Πάραυτα, στις αρχαιολογικές ανασκαφές που διεξάγονται στην περιοχή, δεν έχουν βρεθεί ανθρώπινα οστά. Ο Παυσανίας όμως στα Αρκαδικά περιγράφει ανθρωποθυσίες βρεφών και νέων. Υπήρχε η πίστη πως, όποιος θυσίαζε στο Λύκαιον όρος, στον βωμό του Διός, μεταμορφωνόταν σε λύκο και έμενε έτσι για δέκα χρόνια. Αν σ’ αυτό το διάστημα δεν έτρωγε ανθρώπινο κρέας, ξαναγινόταν άνθρωπος. Διαφορετικά παρέμενε για πάντα λύκος.
Painting by John William Waterhouse
Φαράγγι Περιστεριάς-Νεραϊδόρεμα
Βρίσκεται στη Μεσσηνία κοντά στον αρχαιολογικό χώρο της Περιστεριάς με τον θολωτό τάφο των Μυκηναίων του 14ου -13ου αι. π.Χ. Τα φαράγγι πήρε το όνομά του από ένα σπήλαιο με σταλακτίτες που οι επισκέπτες του φαραγγιού θα συναντήσουν στο τέλος της μαγευτικής διαδρομής και σε πολλά σημεία γίνεται δύσβατο, καθώς ο Αρκαδικός ποταμός το διακόπτει, ενώ στην πορεία συναντάμε ένα πευκόδασος και ψηλά πλατάνια. Οι κυρίαρχες μυρωδιές του φαραγγιού είναι αυτές του θυμαριού, της ρίγανης και του φασκόμηλου και δεν είναι περίεργο που οι ντόπιοι το αποκαλούν νεραϊδόρεμα ή στοιχειόρεμα, καθώς στο παρελθόν υπήρξαν μαρτυρίες πως στο φαράγγι κατοικούσαν νεράιδες.
Μύθοι των Αροάνιων όρων και της Αρκαδικής Στύγας – βόρεια Πελοπόννησος
Ο Χελμός ή τα Αροάνια όρη είναι οροσειρά της βόρειας Πελοποννήσου που από εκεί πηγάζει η Αρκαδική Στύγα, ένας από τους ποταμούς του Άδη (Στύγιος ποταμός ή ποταμός της Στυγός). Στη Θεογονία του Ησίοδου αναφέρεται πως, όταν οι Ολύμπιοι θεοί φιλονικούσαν και ο Δίας δεν μπορούσε να καταλάβει ποιος απ’ όλους έλεγε ψέματα, τους ζητούσε να ορκιστούν στο ιερό ύδωρ της Στυγός. Έτσι, ο επίορκος θεός παρέλυε και για έναν χρόνο γινόταν θνητός. Τα νερά της Αρκαδικής Στυγός είναι μαύρα επειδή, βάσει ενός άλλου μύθου, η θεά Δήμητρα κυνηγημένη απ’ τον Ποσειδώνα και προσπαθώντας να τον αποφύγει ερωτικά, κατέφυγε στα Αροάνια όρη και όταν καθρεφτίστηκε στα νερά της Στυγός, δεν της άρεσε αυτό που είδε και ο ποταμός λόγω της ταραχής της έγινε μελανός. Οι αρχαίοι Έλληνες ορκίζονταν στα νερά της Στυγός μιμούμενοι τον όρκο των Ολύμπιων θεών, ενώ έλεγαν πως αυτά τα νερά είναι δηλητηριασμένα και πως σκούριαζαν τα μεταλλικά δοχεία, ράγιζαν τα πήλινα και μόνο τα δοχεία από οπλή αλόγου μπορούσαν να τα συγκρατήσουν. Είναι άλλωστε γνωστές οι αναφορές (Αρριανός, Αλεξάνδρου Ανάβασις, και Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Αλέξανδρος) που θέλουν τον Μέγα Αλέξανδρο να πεθαίνει δηλητηριασμένος απ’ το κρασί που μέσα του ο οινοχόος του είχε ρίξει νερό απ’ τη Στύγα. Αλλά ο δημοφιλέστερος μύθος για τον ποταμό της Στυγός είναι αυτός που εξιστορεί πως η Νηρηίδα Θέτιδα βούτηξε τον γιο της, Αχιλλέα, μέσα του για να γίνει αθάνατος κρατώντας τον απ’ τη φτέρνα -που κατέστη έτσι το μόνο του τρωτό σημείο.
Ένα κάστρο βγαλμένο από παραμύθι στη Μεθώνη της Μεσσηνίας
Η Μεθώνη, η όμορφη πόλη της Μεσσηνίας, ήταν γνωστή στα αρχαία χρόνια με την ονομασία Πήδασος και σύμφωνα με τον Όμηρο ήταν μία από τις εφτά πόλεις που προσέφερε ο Αγαμέμνονας στον Αχιλλέα για να τον καλοπιάσει ώστε να πάψει να είναι θυμωμένος μαζί του και να επιστρέψει στη μάχη. Αργότερα η ονομασία της άλλαξε σε Μοθώνη και στη συνέχεια σε Μεθώνη. Το παραμυθένιο κάστρο της αρχικά οικοδομήθηκε από τους Φράγκους σταυροφόρους (1205) και αργότερα κατακτήθηκε από τους Ενετούς και το 1209 χτίστηκε το κάστρο που γνωρίζουμε σήμερα. Ένα τμήμα της στεριάς εισχωρεί στη θάλασσα και χωρίζεται απ’ την υπόλοιπη στεριά με μία τεχνητή και ευρεία τάφρο.
Βιβλιογραφία, αρθρογραφία, πηγές
Πολίτης, Νικόλαος Γ., Παραδόσεις : Μελέται περί του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού, Μέρος Α΄, Αθήνα, Γράμματα, 1994
Πολίτης, Νικόλαος Γ., Παραδόσεις : Μελέται περί του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού, Μέρος Β΄, Αθήνα, Γράμματα, 1994
Μύθοι και Θρύλοι του Χελμού, διαθέσιμο στο http://www.mideast.com.gr/travel/mythoi-kai-thryloi-toy-xelmoy.html Ανάκτηση 27/7/2017
Greek travel pages διαθέσιμο στο http://www.gtp.gr/ Ανάκτηση 8/7/2017
Οκτώ τόποι στην Ελλάδα, απόλυτο μυστήριο - Μύθοι, θρύλοι και παράξενες ιστορίες. iefimerida.gr Ανάκτηση 10/7/2017
Στύγα (wikipedia) Ανάκτηση 13/7/2017
Amazing Places In Greece That You Won’t Believe Are Real
http://greece.greekreporter.com/2016/06/25/amazing-places-in-greece-that-you-wont-believe-are-real/ Ανάκτηση 15/7/2017
Όρος Λύκαιον, η Ιερή Κορυφή των Αρκάδων, διαθέσιμο στο http://arcadia.ceid.upatras.gr/arkadia/arcadia-hist/topics/Likaion.html Ανάκτηση 12/7/2017
Λυκαίον όρος (wikipedia) Ανάκτηση 12/7/2017
Παυσανίας, Αρκαδικά, διαθέσιμο ολόκληρο το κείμενο στο https://el.wikisource.org/ Ανάκτηση 13/7/2017
Cover art by Painting by John William Waterhouse
Guest Post
Η Αγνή Σιούλα γεννήθηκε στην Κοζάνη και μεγάλωσε ακούγοντας δημώδη αλλά και αυτοσχέδια παραμύθια με φανταστικά όντα ή υπερφυσικά στοιχεία απ’ τη γιαγιά και τη μητέρα της. Έτσι πολύ σύντομα, προσπαθώντας να εντυπωσιάσει κυρίως τη γιαγιά της, άρχισε να σκαρώνει τις δικές της παραμυθίες κι αργότερα διεύρυνε το κοινό της με τα αδέρφια, τα ξαδέρφια και τους φίλους της. Απ’ την παιδική της ηλικία υπήρξε φανατική αναγνώστρια και μεγαλώνοντας ανακάλυψε τη φανταστική λογοτεχνία. Σύντομα άρχισε να γράφει και η ίδια και η αγάπη της για τα βιβλία την οδήγησε να σπουδάσει βιβλιοθηκονομία. Από το 1991 εργάζεται σε ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες και αναγνωρίζοντας τη δυσκολία διοίκησης μιας βιβλιοθήκης, το 2007 απέκτησε μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης στη Διοίκηση επιχειρήσεων με εξειδίκευση στη Διοίκηση Ανθρώπινων πόρων. Το πρώτο της μυθιστόρημα είναι το «Έρχονται με την ομίχλη» που εκδόθηκε και κυκλοφορεί απ’ τις εκδόσεις Πατάκη, ενώ σύντομα θα κυκλοφορήσει και το δεύτερο μυθιστόρημά της με τίτλο «Μαύρα Λιβάδια».
Σήμερα κατοικεί σε ένα μικρό χωριό του νομού Σερρών με την οικογένειά της κι εργάζεται σε ακαδημαϊκή βιβλιοθήκη. Της αρέσουν τα ταξίδια, οι ταινίες και σειρές φαντασίας, συνεχίζει να λατρεύει το διάβασμα και θεωρεί ότι ένα από τα πιο σημαντικά κομμάτια της ζωής της είναι τα μεσημεριανά τραπέζια του Σαββατοκύριακου όπου όλη η οικογένεια «φιλοσοφεί» με τις ώρες.