Οι Γιοι της Στάχτης – Το κορυφαίο έπος της ελληνικής φανταστικής λογοτεχνίας
Εικονογράφηση εξώφυλλου - Άγγελος Παπουτσής
Φθινόπωρο 2017 και η ελληνική λογοτεχνία του φανταστικού βρίσκεται σε μια πρωτοφανή ακμή. Μέσα σε λίγες βδομάδες, δεκάδες νέοι τίτλοι που εμπίπτουν στις τρεις κατηγορίες του είδους (high fantasy, horror, science fiction) ανακοινώθηκαν από τις ιστοσελίδες των εκδοτικών ότι πρόκειται να κυκλοφορήσουν προσεχώς, εν όψει του Φantasticon, που για τρίτη χρονιά ανοίγει τις πύλες του στους οπαδούς της Φαντασίας. Γνωστοί και νέοι συγγραφείς βλέπουν τα έργα τους να εκδίδονται κάτω από την στέγη εκδοτικών οίκων, οι οποίοι τα τελευταία χρόνια κρατούν θετική στάση απέναντι στους Έλληνες δημιουργούς, κάτι που έλειπε την προηγούμενη δεκαετία. Τώρα πια μπορούμε να μιλάμε αμετανόητα για το ελληνικό φανταστικό και αν μη τι άλλο, να ξεχωρίζουμε βιβλία που μπορούν να σταθούν επάξια πλάι στα αντίστοιχα των ξένων συγγραφέων.
Ένα από αυτά τα αξιέπαινα έργα είναι τα δύο μέρη της σειράς «Οι Γιοι της Στάχτης» του Ελευθέριου Κεραμίδα. Πρόκειται για το Κοράκι σε Άλικο Φόντο και τη συνέχεια του, Βέλη και Κρόκινες Φλόγες, που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Mamaya και την συγγραφική ομάδα Άρπη. Τόσο ο πρώτος, όσο και ο δεύτερος τίτλος παραπέμπουν στα πολεμικά λάβαρα των εχθρών που απειλούν την Αυτοκρατορία των Αιγλωέων, μέσα στην οποία οι Γιοι της Στάχτης, καθώς και πολλοί ακόμα χαρακτήρες, δίνουν τις δικές τους μάχες σε μια ατέλειωτη ιστορία πολέμου, μυστηρίου και μαγείας.
Το Κοράκι σε Άλικο Φόντο εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 2010 από τις εκδόσεις Πατάκη. Κυκλοφόρησε σε μια εποχή όπου οι μεγάλοι εκδοτικοί οίκοι ήταν διστακτικοί απέναντι στο ελληνικό φανταστικό, ενώ η επιλογή γινόταν με αυστηρά κριτήρια. Το Κοράκι ξεχώρισε για την πρωτοτυπία, την στιβαρότητα και την έντονη ελληνικότητα του, κάτι εξίσου ασυνήθιστο για εκείνη την περίοδο όπου το φανταστικό, με μικρές εξαιρέσεις, ακολουθούσε κατά παράδοση τα πρότυπα της Δύσης. Στο εσωτερικό του βιβλίου περιλαμβάνονται τα κατατοπιστικά λόγια του συγγραφέα και παραμυθά Φίλιππου Μανδηλαρά:
«Πολυπρόσωπο και πολυφωνικό μυθιστόρημα επικής φαντασίας, σε περιβάλλον που θυμίζει ελληνικό Μεσαίωνα. Ο πρωτοεμφανιζόμενος συγγραφέας καταφέρνει με τον στιβαρό του λόγο, τις ακρίβειες στις περιγραφές του και τις επικές σκηνές μαχών να στήσει ένα απόλυτα πιστευτό σκηνικό που είναι αδύνατον να αφήσει αδιάφορο τον αναγνώστη. Περιμένω την συνέχεια».
Από τις πρώτες κιόλας μέρες της κυκλοφορίας του, το Κοράκι σε Άλικο Φόντο κέρδισε διθυραμβικές κριτικές στον έντυπο και στον ηλεκτρονικό τύπο. Για χρόνια παραμένει στην πρώτη πεντάδα του Goodreads με τα καλύτερα βιβλία ελληνικής φανταστικής λογοτεχνίας, μιας λίστας που σήμερα απαριθμεί πάνω από διακόσιους τίτλους. Δεν ήταν λίγοι αυτοί που έγραψαν πως οι Γιοι της Στάχτης πρέπει να μεταφραστούν και να κυκλοφορήσουν στο εξωτερικό.
Πολλοί είναι επίσης εκείνοι που χαρακτήρισαν το Κοράκι ως το ελληνικό “Game of Thrones” και όχι άδικα. Οι ομοιότητες ανάμεσα στα δύο αυτά έργα είναι πολλές, όπως οι αναρίθμητοι χαρακτήρες, οι παράλληλες αλληλεπιδρούσες πλοκές, οι πολιτικές δολοπλοκίες και το ρεαλιστικό στοιχείο που υπερτερεί του φανταστικού, των τεράτων και της μαγείας.
Μα σε καμία περίπτωση ο Κεραμίδας δεν αντιγράφει τον Martin.
Άλλωστε και οι δύο έχουν μελετήσει πολύ την μεσαιωνική ιστορία και γνωρίζουν καλά από μάχες, μηχανορραφίες και αναπάντεχα γεγονότα που καθόρισαν την μετέπειτα πορεία του κόσμου. Ενώ όμως ο Martin επέλεξε να στήσει στο παιχνίδι του σε μια ψευδομεσαιωνική Αγγλία του Πολέμου των Ρόδων, ο Κεραμίδας ύφανε τα δικά του φλάμπουρα στα χώματα της χιλιόχρονης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, με τον τεράστιο πλούτο έμπνευσης που παραμένει μέχρι στιγμής ανεκμετάλλευτος. Και κάτω από αυτά τα φλάμπουρα πολεμούν ακρίτες και αυτοκρατορικοί φρουροί, μισθοφόροι και βάρβαροι λαοί, φαρμακοί (μάγοι) και φαρμακολύτες, κληρικοί και αιρετικοί, δρακοκτόνοι και μοναχοί-πολεμιστές, καθώς επίσης θηρία και βδελύγματα, δηλαδή πλάσματα με υπερφυσικές δυνάμεις.
Εικονογράφηση εξώφυλλου - Άγγελος Παπουτσής
Ο κόσμος δεν φέρει κάποια συγκεκριμένη ονομασία. Είναι η Πλάση, το έργο του Θεού Δημιουργού στον οποίο πιστεύει η Εκκλησία των Αιγλωέων. Δεν πρόκειται για κάποιο παράλληλο σύμπαν, ούτε για ένα αόριστο μυθικό παρελθόν. Αν προσέξει όμως κανείς τον χάρτη, θα παρατηρήσει μια διαφοροποιημένη Μεσόγειο, κάτι που αφήνει να εννοηθεί πως η ιστορία των Γιων της Στάχτης διαδραματίζεται σε ένα μακρινό μέλλον, όπου η στάθμη της θάλασσας έχει ανέβει καλύπτοντας ορισμένα νησιά του Αιγαίου και παραλιακά κομμάτια της ηπειρωτικής Ελλάδας. Οι ομοιότητες με την Βυζαντινή Αυτοκρατορία είναι τεράστιες και έτσι ο αναγνώστης συναντά οικείες προς αυτόν τοποθεσίες, όπως απόκρημνά μοναστήρια, κοσμοπολίτικες πόλεις, απειλούμενες μεθόριες περιοχές, εκκλησάκια κρυμμένα σε άλση από κυπαρίσσια, οπωρώνες, εμπορικούς δρόμους και μονοπάτια που μαστίζονται από ληστές και απελάτες. Μεγάλο μέρος του έργου λαμβάνει χώρο στην Νεάπολη, μια παραλλαγμένη Κωνσταντινούπολη, το Σεπτό Παλάτι, την ιερά μονή Αγιασματαρίου και την Χαρεόπολη, μια μεθοριακή περιοχή καθοριστικής σημασίας, ειδικά για το πρώτο βιβλίο. Όλα αυτά σε μια εποχή που η άλλοτε λαμπρή Αυτοκρατορία των Αιγλωέων βρίσκεται σε παρακμή και απειλείται τόσο από τα βαρβαρικά Έθνη της Ρομφαίας στη Δύση, όσο και από τους Δηώτες-Δαϊτούν στην Ανατολή.
Οι χαρακτήρες είναι πολλοί και ο καθένας τους έχει τη δική του ζωντάνια. Από αυτούς ξεχωρίζουν οι πέντε πρωταγωνιστές γύρω από τους οποίους εξελίσσεται η βασική ιστορία. Δεν ακολουθούν όμως τον ίδιο δρόμο παρά ο καθένας τους χαράζει την δική του πορεία. Δεν πρόκειται δηλαδή για κάποια συντροφιά όπως στα κλασσικά βιβλία του είδους, αλλά για πέντε διαφορετικές πλοκές που ενώνονται σε μία. Ακολουθάμε τον Φιλάρετο, ένα ορφανό που μεγαλώνει σε μοναστήρι μέχρι που δραπετεύει, περιπλανιέται στην αφιλόξενη ύπαιθρο, πολεμάει με τέρατα και γίνεται μέλος των Γιων της Στάχτης, μιας ομάδας ανθρώπων με υπερφυσικές ικανότητες, που ονομάζονται βδελύγματα. Ακολουθάμε τον Αργυρό, γνωστό και ως Αργκάν, ο οποίος ταξιδεύει στα πέρατα της Αυτοκρατορίας και προσφέρει το σπαθί του αρχικά στην Παντεθνή Εταιρεία και ύστερα στο στρατό των Αιγλωέων, ζώντας αναπάντεχες περιπέτειες στα πεδία της μάχης. Παράλληλα βλέπουμε τον αυλικό Σεβαστιανό και τον φαρμακό Μελέτιο να μηχανορραφούν για τα δικά τους οφέλη στο παλάτι του Αυτοκράτορα Μελίρρυτου, ο οποίος φαίνεται ανάξιος να κυβερνήσει κάτω από τις ορατές και αόρατες απειλές των κτήσεων του. Συχνά την παράσταση κλέβουν μικρότεροι χαρακτήρες όπως ο Ανθέμιος, ο Υέτιος και ο Νικήτας ο «Βράχος». Οι πιο χαρακτηριστικοί του έργου, όμως, είναι η Χρυσορρόη, ένα είδος ρομπότ που προστατεύει την Αυτοκρατορία και μοιάζει στον μυθικό Τάλω και την Αθηνά Παλλάδα, καθώς και οι ίδιοι οι Γιοι της Στάχτης, εκ των οποίων η σειρά απέκτησε τον τίτλο της. Με έδρα την Σκορπία και κάτω από την φροντίδα του Προφήτη, η ομάδα των βδελυγμάτων κυνηγάει θηρία, προστατεύοντας τους ανθρώπους και τις πόλεις τους. Από τους Γιους της Στάχτης ξεχωρίζουν ο πανούργος Γελασηνός, ο παντοδύναμος Λεωσθένης και ο όμορφος μα κακότροπος Φαέθοντας Χρυσήλιος.
Το Κοράκι σε Άλικο Φόντο δεν είναι μια συνηθισμένη περιπέτεια ηρωικής φαντασίας. Είναι πολλές ιστορίες που δένονται μεταξύ τους, αποτελώντας μια μεγάλη και πολυσύνθετη αφήγηση. Με μια λέξη: έπος. Στο έπος αυτό οι ήρωες, οι οποίοι συχνά δρουν ως αντιήρωες, δεν πολεμούν για ένα γενικό καλό ή κακό αντίστοιχα, ούτε καλούνται να φέρουν εις πέρας μια υψίστης σημασίας αποστολή. Ο καθένας παλεύει για τις δικές του φιλοδοξίες, τα ιδανικά του ή απλώς για την επιβίωση σε έναν κόσμο που αλλάζει συνεχώς. Επίσης, εκείνο που κάνει τους «Γιους της Στάχτης» να ξεχωρίζουν, είναι το πάντρεμα των διαφορετικών ειδών πλοκής που συναντάμε στα βιβλία φαντασίας. Στην ιστορία του Φιλάρετου έχουμε τον εκλεκτό μυθικό ήρωα με τις θεϊκές δυνάμεις, που αντιμετωπίζει μια ατέλειωτη σειρά από υπεράνθρωπες δοκιμασίες για να συναντήσει το άγνωστο πεπρωμένο του. Στην ιστορία του Αργυρού-Αργκάν συναντάμε το πρότυπο του μοναχικού πολεμιστή σε ύφος Conan, όπου με βασικά όπλα την μυϊκή και νοητική του δύναμη, βρίσκεται από την μία μάχη στην άλλη, είτε αυτή διεξάγεται ανάμεσα σε είκοσι άνδρες, είτε σε ολόκληρους στρατούς. Οι Γιοι της Στάχτης μας θυμίζουν την καθιερωμένη συντροφιά από διαλεκτούς τυχοδιώκτες που αναλαμβάνουν μοιραίες αποστολές. Όσο για τον Σεβαστιανό και τον Μελέτιο, αυτοί με τη σειρά τους πρωταγωνιστούν σε μια ιστορία μυστηρίου, κατασκοπίας και δολοπλοκίας. Ο συγγραφέας καταφέρνει με μαεστρία να ενώσει όλες αυτές τις πλοκές, κρατώντας αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη.
Κάπως έτσι συνεχίζεται και το δεύτερο βιβλίο της σειράς. Εφτά χρόνια μετά την κυκλοφορία του πρώτου, το Βέλη και Κρόκινες Φλόγες έρχεται ακόμα πιο χορταστικό από το Κοράκι σε Άλικο Φόντο, για να συνεχίσει την ιστορία μετά από τα σημαδιακά γεγονότα στην Χαρεόπολη. Οι ήρωες του πρώτου βιβλίου καλούνται να αντιμετωπίσουν νέους εχθρούς, μέσα και έξω από τα σύνορα της Αυτοκρατορίας. Υπό την απειλή των Κουβρατών-Κουμπράτι, ο Αργυρός κυνηγάει τον άλλοτε Ήρωα της Μακράς Γέφυρας και νυν παράνομο, Δεινόμαχο Δελφινίτη, ο Φιλάρετος με τους Γιους της Στάχτης καταδιώκουν μια Λάμια και ο Μελέτιος αποκτά έναν πανίσχυρο μαθητευόμενο, το αγόρι με το όνομα Σκιάχτρο. Οι Συντεχνίες του Υποκόσμου μπαίνουν και αυτές στο παιχνίδι, ανοίγοντας έναν νέο κύκλο περιπέτειας. Οι χαρακτήρες πληθαίνουν, τα μυστήρια πολλαπλασιάζονται, ενώ πολλά ερωτήματα από το πρώτο βιβλίο βρίσκουν απαντήσεις. Η δράση σε όλα τα επίπεδα γίνεται όλο και πιο απολαυστική, ενώ η αγωνία δεν σταματά.
Σχέδιο - Γεώργιος Παούρης
Το Βέλη και Κρόκινες Φλόγες είναι μεγαλύτερο από το Κοράκι, ανταμείβοντας έτσι τους οπαδούς της σειράς που για χρόνια περίμεναν την συνέχεια. Τόσο το πρώτο, όσο και το δεύτερο βιβλίο, περιέχουν παράρτημα και ευρετήριο που κάνει ευκολότερη την ανάγνωση, μιας και η σειρά είναι πλούσια σε ονόματα προσώπων, τόπων, λαών, πλασμάτων και οργανώσεων. Διαθέτουν επίσης χάρτες της Πλάσης και της Βασιλείας Αιγλωέων, καθώς κι έναν μεγαλύτερο, διπλής όψεως, που ξεδιπλώνεται. Την εντυπωσιακή αυτή χαρτογράφηση ανέλαβε ο Γιώργος Παούρης ενώ τα εξώφυλλα-λάβαρα ο Άγγελος Παπουτσής.
Η σειρά «Οι Γιοι της Στάχτης» αποτελεί ορόσημο για την ελληνική λογοτεχνία του φανταστικού και όχι μόνο. Τόσο το πρώτο βιβλίο, όσο και το δεύτερο, φανερώνουν την αφοσίωση, το μεράκι, την σκληρή δουλειά του συγγραφέα και το απίστευτο εύρος των γνώσεων του. Χαρακτηρίζονται από πρωτοτυπία, ζωντάνια, έμπνευση και λογοτεχνική δεινότητα. Ο Λευτέρης Κεραμίδας ίσως να μην κατάφερε να καλύψει το τεράστιο κενό της ελληνικής λογοτεχνίας του φανταστικού, σίγουρα πάντως πέτυχε να αναστηλώσει την γέφυρα που μας συνδέει με τα έπη του Διγενή Ακρίτα και του Ερωτόκριτου.
Ένας πραγματικός θησαυρός από μια μυθική, παρηκμασμένη αυτοκρατορία που δεν πρέπει να λείπει από κανέναν φίλο της φανταστικής λογοτεχνίας και του ιστορικού μυθιστορήματος.
Fan Art: 1. Κωνσταντίνος Μίσσιος, 2. Mietlik, 3. Γιάννης Ρουμπούλιας, 4. Κωνσταντίνος Μίσσιος
Βρείτε τα βιβλία εδώ
Αυτό το Σαββατοκύριακο 7 - 8 Οκτωβρίου στα πλαίσια του ΦανταστίCon θα βρείτε τα βιβλία στο περίπτερο των εκδόσεων Μamaya καθώς θα μπορέσετε να συνομιλήσετε με τον Ελευθέριο Κεραμίδα και να σας υπογράψει αντίτυπα το Σάββατο 6-8 το απόγευμα.