Ο Ευτυχισμένος Πρίγκιπας, ένα παραμύθι για την προσφορά και την αγάπη

Art by Walter Crane

Για τους περισσότερους από μας, τα θλιμμένα παραμύθια με το βαθύ νόημα και το τραγικό σχεδόν τέλος, έχουν συνδεθεί με δύο ονόματα: Charles Dickens και Hans Christian Andersen. Ανάμεσα σε αυτούς τους δύο κολοσσούς της λογοτεχνίας, μπορούμε να προσθέσουμε και έναν τρίτο, τον Oscar Wilde. Ο συγγραφέας του Dorian Gray και της μπαλάντας της φυλακής του Ρέντινγκ, ανάμεσα στα πεζά, τα θεατρικά, τα ποιήματα και τα αισθητικά του δοκίμια, μας άφησε και πέντε παραμύθια, τα οποία εκδόθηκαν το 1888 υπό τον τίτλο The Happy Prince and Other Tales, και περιλαμβάνει τις εξής ιστορίες (τίτλοι στα ελληνικά): «Ο Ευτυχισμένος Πρίγκιπας», «Το Αηδόνι και το Ρόδο», «Ο Εγωιστής Γίγαντας» (Το οποίο προσωπικά διδάχτηκα στο Γυμνάσιο), «Ο Αφοσιωμένος Φίλος» και «Το Αξιοσημείωτο Πυροτέχνημα».

Η ιστορία του «Ευτυχισμένου Πρίγκιπα» είναι αρκετά σύντομη και απλή. Ένα χελιδόνι, το οποίο αποδημεί προς την Αίγυπτο για τον χειμώνα, χάνεται σε μία πόλη και βρίσκει καταφύγιο κάτω από το άγαλμα του Ευτυχισμένου Πρίγκιπα, ενός πρίγκιπα, ο οποίος δεν είχε γνωρίσει ποτέ τι σημαίνει θλίψη και κακουχίες. Το άγαλμα του Πρίγκιπα ζωντανεύει και ζητάει από το χελιδόνι μία χάρη. Επειδή ο Πρίγκιπας μπορεί και βλέπει οτιδήποτε γίνεται στην πόλη, βλέπει μια φτωχή μητέρα με το άρρωστο παιδί της. Συγκινημένος από τη δύσκολη κατάσταση της μητέρας, ζητάει από το χελιδόνι να πάρει το ρουμπίνι που έχει στο σπαθί του και να της το δώσει. Η ίδια σκηνή συνεχίζεται και τις επόμενες μέρες, όταν το χελιδόνι χαρίζει το ζαφείρι/αριστερό μάτι του πρίγκιπα σε έναν συγγραφέα, το δεξί μάτι του σε ένα κοριτσάκι που πουλάει σπίρτα (σε μια ευθεία αναφορά στον Andersen) και τέλος, μοιράζει όλο το χρυσάφι που έχει πάνω του το άγαλμα στους φτωχούς της πόλης. Η θυσία των δύο, έρχεται με κόστος: το χελιδόνι πεθαίνει από το ψύχος και η μολυβένια καρδιά του αγάλματος του Πρίγκιπα, που πλέον μοιάζει με ζητιάνο, αφού του αφαιρέθηκαν όλα τα πλούτη και η ομορφιά, σκάει στα δύο (ακόμα μια αναφορά στον Andersen και το Μολυβένιο Στρατιωτάκι του). Παρόλο που ο Wilde θα μπορούσε να κλείσει με αυτό το τραγικό τέλος, κάνει την υπέρβαση. Η θυσία, που δεν αναγνωρίστηκε από τους ανθρώπους, οι οποίοι ενδιαφέρονταν μόνο για την κενή ομορφιά του αγάλματος, αναγνωρίζεται από τον Θεό, που στέλνει τον άγγελό του για να τους φέρει στον Παράδεισο.

Το δίδαγμα του παραμυθιού μπορεί να συνοψιστεί σε μία μόνο φράση, που λέει ο Πρίγκιπας στο χελιδόνι, όταν εκείνο του αφηγείται κάποια από τα ταξίδια του στην Αίγυπτο:

"Dear little swallow", said the Prince, "you tell me of marvellous things, but more marvellous than anything is the suffering of men and women. There is no Mystery so great as Misery".

Art by P.J Lynch

(«Αγαπημένο μου μικρό χελιδόνι», είπε ο Πρίγκιπας, «μου μιλάς για θαυμαστά πράγματα, αλλά το πιο θαυμαστό από όλα, είναι τα βάσανα των ανδρών και των γυναικών. Δε υπάρχει μεγαλύτερο Μυστήριο από το Μαρτύριο».)

Όσοι γνωρίζουν καλά το έργο του Wilde, θα αντιληφθούν την απομάκρυνσή του από κάποια σταθερά μοτίβα που το χαρακτηρίζουν. Παρόλο που η πρόζα του παραμένει σε υψηλά επίπεδα, (ακόμα και όταν πρόκειται για παραμύθια για παιδιά), η ιδέα πως το πιο θαυμαστό πράγμα στον κόσμο είναι ο ανθρώπινος πόνος και η ανθρώπινη δυστυχία, τον απομακρύνει από τις αισθητικές του καταβολές, του Pater και του Ruskin. Ο Wilde του ευτυχισμένου Πρίγκιπα απομακρύνεται από τον Wilde των πρώιμων ποιημάτων του, με τις ευαίσθητες, εύθραυστες γυναίκες, τα λεπτά αισθήματα και τον ιδανικό έρωτα, και αγγίζει περισσότερο τον Wilde του De Profundis, στο οποίο παραδέχεται πως «εκεί που υπάρχει πόνος, εκεί είναι τόπος ιερός».

Επιπλέον, μια διαφορά ακόμα –κυρίως σε σχέση με τις ιστορίες του Andersen- είναι πως ο Wilde τολμάει να βάλει πολιτικά στοιχεία μέσα στις ιστορίες του. Η φτώχια και η κακουχία του κόσμου, ο επιφανειακός, συντηρητικός και υποκριτικός τρόπος με τον οποίον βλέπουν οι πλούσιοι το άγαλμα του πρίγκιπα, βρίθουν, εκτός από τον συμβολισμό, και από κοινωνική κριτική –η οποία θα γιγαντωθεί αργότερα στο μοναδικό πολιτικό κείμενο του Wilde, «Η Ψυχή του Ανθρώπου στον Σοσιαλισμό», και φυσικά, στα δύο θεατρικά του, στη «Βεντάλια της Κυρίας Γουίντερμιρ» και στη «Γυναίκα Χωρίς Σημασία», που ακολούθησαν.

Όπως ήταν αναμενόμενο, οι ιστορίες έκαναν τεράστια επιτυχία και γνώρισαν πολλές παραλλαγές στο ραδιόφωνο, στο θέατρο, στον κινηματογράφο και τη μουσική. Από τις πρώτες είναι η ραδιοφωνική εκδοχή της ιστορίας στο Philco Radio Hall of Fame το 1944, με αφηγητή τον Orson Welles, τον Bing Crosby στον ρόλο του Πρίγκιπα και τη Lurene Turtle στον ρόλο του χελιδονιού. Το 1969, οι The Las De Das έγραψαν μια ροκ όπερα εμπνευσμένη από τον ευτυχισμένο Πρίγκιπα και το 1974, ο Christopher Plummer δανείζει τη φωνή του στον αφηγητή της ιστορίας, στην εκδοχή κινουμένων σχεδίων της ιστορίας. Στο επεισόδιο 31 των Happily Ever After του HBO, που προβλήθηκε το 1999, Ed Koch και Cyndi Lauper δανείζουν τις φωνές τους στους δύο πρωταγωνιστές σε μια ακόμα παραλλαγή του παραμυθιού του Wilde. Σε πιο πρόσφατες εκδοχές, έχουμε την προσπάθεια του Vincent Kennedy και του John Nee για αφήγηση και ορχήστρα το 2012, το μιούζικαλ του Stephen DeCesare το 2014, το μιούζικαλ του ιδίου έτους, αυτή τη φορά από τον Simon Chan και την οπερέτα για παιδιά του 2016 του Tony Matthews.

Και φυσικά, αφού μιλάμε για παραμύθι για παιδιά, θα ήταν παράλειψη αν δεν αναφέραμε τους βασικότερους εικονογράφους, που ζωντάνεψαν σε εικόνα την υπέροχη ιστορία του Wilde. Η πρώτη εικονογράφηση έγινε στην πρώτη κιόλας έκδοση, από τον Walter Crane, ο οποίος ήταν ο πιο γνωστός εικονογράφος της εποχής, και είχε εικονογραφήσει, ανάμεσα σε άλλα, τη Faerie Quenne του Spencer και τον Δον Κιχώτη. Εξίσου γνωστή είναι η εικονογράφηση του Warwick Goble και του αξεπέραστου P.J Lynch. Από πιο πρόσφατες εικονογραφήσεις, ξεχωρίζει η εικονογράφηση του Graham Baker-Smith για τη σύζευξη του φανταστικού στοιχείου με τη ρεαλιστική απεικόνιση και την πιο παιδική της Maisie-Paradise Shearring, στην έκδοση του 2017.

Πιστεύω δικαίως μπορούμε να κατατάξουμε τον Oscar Wilde στο πάνθεον με τους σπουδαίους συγγραφείς παραμυθιών, μαζί με τον Andersen και τον Dickens. Παρά το γεγονός πως οι παιδικές του ιστορίες είναι λίγες στον αριθμό, εντούτοις ποιοτικά είναι μικρά διαμαντάκια λογοτεχνικής ικανότητας, που συνδυάζουν τον ρομαντισμό και τον ρεαλισμό, το βαθύ νόημα με τη λογοτεχνική λεπτότητα. Κι αν δεν είναι «αυστηρώς» χριστουγεννιάτικα και εορταστικά, δίνουν το νόημα που χρειάζεται κανείς για τις γιορτές: Πώς το μόνο που μπορεί να μας κάνει ευτυχισμένους, και το μόνο που έχει σε τελική ανάλυση έχει αξία είναι η προσφορά, η θυσία και η αγάπη.

Βιβλιογραφία - Πηγές:

Για τα έργα του Oscar Wilde χρησιμοποιήθηκε η έκδοση των απάντων από την Collins, Wilde, Oscar, The Collected Works (preface by Merlin Holland), U.K, Collins, 2003.

Malmkjær, Kirsten, Wilde versions of Hans Christian Andersen’s stories, Cambridge, RCEAL, 1995.

Wilde, Oscar, The Happy Prince and Other Stories (special edition with illustrations by Charles Robinson), UK, Duckworth&Co, 1913.

Wilde, Oscar, The Selfish Giant and Other Stories, London, Folio Society, χ.χ.

Wilde, Oscar, The Happy Prince (adaptation and illustration by Maisie-Paradise Shearring), UK, Thames&Hudson, 2017.

https://en.wikipedia.org/wiki/The_Happy_Prince_and_Other_Tales

Guest Post

Ο Ανδρέας Αντωνίου γεννήθηκε στις 12/01/1988 στη Θεσσαλονίκη και διαμένει στη Θεσσαλονίκη. Είναι υποψήφιος διδάκτωρ στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα είναι η Μεταφυσική, η Αισθητική και η Φιλοσοφία της Τέχνης. Έχει εκδόσει τρεις ποιητικές συλλογές και ένα μυθιστόρημα: «Το Φως και το Σκοτάδι» (Ποίηση, Nova-Atlantis, 2010), «Ο Ποιητής και το Φεγγάρι» (Ποίηση, I-Write, 2012), «Τα Μάτια της Aelun (Ποίηση, Οδός Πανός, 2016) και «Το Παρελθόν Ενός Συγγραφέα» (Μυθιστόρημα, Εκδόσεις Πηγή, 2016). Έχει βραβευθεί σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς κι έχει δημοσιεύσει ποιήματά του σε έγκριτα λογοτεχνικά περιοδικά.