Μύθοι και θρύλοι της Λατινικής Αμερικής

Σε αυτό το τελευταίο μας καλοκαιρινό ταξίδι, πριν μας πιάσει νοσταλγία για το φθινόπωρο και πιάσουμε πιο σκοτεινούς μυθικούς και παραμυθιακούς προορισμούς, θα φύγουμε για Κεντρική και κυρίως Λατινική Αμερική. Θα αιωρηθούμε για ακόμα μία φορά πάνω από τον χρόνο, αφού οι μύθοι και οι θρύλοι που θα ακούσουμε έχουν ρίζες αρχαίες, αλλά με κάποιον τρόπο επιβιώνουν και καταφέρνουν να δημιουργούν φόβο μέχρι και σήμερα. Προσδεθείτε, λοιπόν, γιατί και σήμερα το ταξίδι θα είναι άχρονο.

Βρισκόμαστε (και δεν βρισκόμαστε ταυτόχρονα) σε ένα τροπικό δάσος, βαθιά μέσα στη ζούγκλα, δέντρα ψηλά κρύβουν τον ουρανό και η ατμόσφαιρα μας πνίγει απο την πολλή υγρασία. Ένας συνεχόμενος βόμβος εντόμων τρυπάει τα τύμπανα των αυτιών μας. Μπορούμε να δούμε τα πάντα, αλλά δεν μπορούν να μας δουν. Μπορούν μόνο να μας αισθανθούν, να νιώσουν την αναπνοή μας, γιʼ αυτό να αναπνέετε αθόρυβα. Ένα πλάσμα αλλόκοτο εμφανίζεται πίσω από τις φτέρες. Μας οσμίζεται. Μία γυναίκα. Από την απόσταση που βρισκόμαστε φαίνεται εντυπωσιακά όμορφη, καθώς όμως μας πλησιάζει αντιλαμβανόμαστε πως αυτή η γυναίκα είναι μονοπόδαρη, έχει επίσης μόνο ένα στήθος, τα μάτια της είναι μεγάλα και γουρλωτά, η μύτη της γαμψή, έχει μεγάλα χείλη και στα μαλλιά της είναι μπλεγμένη ολόκληρη η ζούγκλα του Αμαζονίου. Τη λένε Patasola. Είναι ένα πλάσμα που μπορεί να μεταμορφώνεται να γίνεται όμορφη γυναίκα, μαύρος μεγάλος σκύλος ή κοράκι. Στόχος της είναι να ξεγελάσει τους άνδρες που παρασύρονται στα βάθη της ζούγκλας και να τους οδηγήσει στον θάνατό τους. Θα εμφανιστεί όταν οι ίδιοι οι άντρες θα συλλογιστούν μια γυναίκα κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους και αφού τους αποπλανήσει, θα τους ρουφήξει το αίμα. Σύμφωνα με τον Javier Ocampo Lopez, όταν ικανοποιήσει τη δίψα της σκαρφαλώνει σε ένα δέντρο και από την κορυφή του λέει το παρακάτω τραγούδι:

I'm more than the siren

I live alone in the world

and no one can resist me

because I am the Patasola.

On the road, at home,

on the mountain and the river,

in the air and in the clouds

all that exists is mine.

Χωρίς να γνωρίζουμε συσχετισμούς και ρίζες της δεν μπορούμε να μη συλλογιστούμε πως η λατίνα Patasola θυμίζει αρκετά σε κάποια της χαρακτηριστικά την αρχαία μυθική Έμπουσα, ένα χθόνιο πλάσμα της ελληνικής μυθολογίας (μπορείτε να διαβάσετε για αυτήν σε παλιότερο άρθρο μου  https://www.willowisps.gr/main/-/9/6/2018 ). Σαν να μας έχει πλησιάσει αρκετά όμως, και επειδή ποτέ δεν ξέρεις τι παιχνίδια μπορούν να παίξουν με τον χρόνο και τις διαστάσεις αυτά τα πλάσματα, καλύτερα να φύγουμε από εδώ.

Συνεχίζουμε να προχωράμε στο πυκνό τροπικό δάσος. Τα δέντρα σκιάζουν τον ήλιο και ο ήχος των κουνουπιών έχει δημιουργήσει πλέον ένα μόνιμο βουητό στα αυτιά μας. Όμως να! Τον βρήκαμε! Παραμονεύει πάνω στο μονοπάτι. Ένα κοντό πλάσμα σαν νάνος, κακομούτσουνο πολύ, με το ένα πόδι αρκετά κοντύτερο από το άλλο και γυρισμένα προς τα πίσω, ανάποδα. Είναι ο Chullachaqui. Ένα πλάσμα που παίρνει τη μορφή κάποιου φιλικού προσώπου σου και προσπαθεί να σε παρασύρει βαθιά μέσα στο δάσος, προφασιζόμενο πως απλά θα σου δείξει τον δρόμο. Αν τον ακολουθήσεις, πίστεψε με, δεν θα ξαναβγεις ποτέ από τη ζούγκλα, θα χαθείς για πάντα εκεί. Μπορεί να μεταμορφωθεί σε οποιονδήποτε άνθρωπο ή άγριο ζώο, όμως δεν μπορεί να αλλάξει το κοντύτερο του πόδι και έτσι πάντα κουτσαίνει. Αλλιώς τον φωνάζουν Shapishico και εμφανίζεται κυρίως στην Περουβιανή και Βραζιλιάνικη ζούγκλα του Αμαζονίου. Λέγεται πως είναι πνεύμα του δάσους και σκοπός του είναι να προστατέψει τα άγρια δάση από την ανθρώπινη επεκτατικότητα. Ακούω όμως βήματα, πλησιάζουν άνθρωποι -ίσως τα επόμενα θύματά του- ετοιμάζεται να μεταμορφωθεί. Ώρα να συνεχίσουμε.

Περπατάμε νύχτα με πανσέληνο στα ορεινά του Πουέρτο Ρίκο, έτσι μόνο μπορείς να την πετύχεις (η παράδοση λέει πως βοηθάει να έχεις μαζί σου και έναν ασπρόμαυρο σκύλο, εμείς δεν έχουμε, ας ελπίσουμε πως θα σταθούμε τυχεροί) ή αν είσαι άντρας ταξιδιώτης χαμένος στο δάσος. Το μυθολογικό πλάσμα που ψάχνουμε συναντιέται και στον Άγιο Δομίνικο. Είναι ένα θηλυκό νυκτόβιο ον. Να τη! Μην την κοιτάξετε στα μάτια! Μπορεί να σας μαγέψει υπνωτίζοντας σας και τότε χαθήκατε. Το δέρμα της είναι σκούρο μπλε σαν τον νυχτερινό σκοτεινό ουρανό. Τα μαλλιά της είναι μακριά, απαλά και λεία και καλύπτουν το γυμνό της σώμα. Τα πόδια της και οι πατούσες της είναι γυρισμένες προς τα πίσω και έτσι κανένας δεν μπορεί να καταλάβει προς ποια κατεύθυνση κινείται. Δεν μιλάει, όσοι την έχουν ακούσει λένε πως μερικές φορές τραγουδάει και κάποιες άλλες μοιρολογεί και κλαψουρίζει. Οι ντόπιοι τη φωνάζουν Ciguapa. Αποπλανεί τους χαμένους ταξιδιώτες, κοιμάται μαζί τους και στο τέλος, φυσικά, τους σκοτώνει. Την ακούτε; Άρχισε να τραγουδάει. Αντιλήφθηκε την παρουσία μας και ας μη μας βλέπει. Ας προχωρήσουμε!

Llorona art by Cathy Wilkins

Σουρουπώνει, το φεγγάρι πάλι είναι ολοστρόγγυλο και εμείς περιδιαβαίνουμε τα στενά σοκάκια της Γουατεμάλας, ψάχνουμε τον El Sombrerón. Και να! Στέκεται κάτω από ένα παράθυρο φορώντας μαύρα ρούχα, το σομπρέρο του, μια λαμπερή ζώνη, μαύρες μπότες με σπιρούνια και κρατώντας μια ασημένια κιθάρα στα χέρια κάνει καντάδα περιμένοντας το κορίτσι να βγει στο περβάζι. Όμως το κορίτσι δεν θα βγει, για να μη στοιχειωθεί. Γιατί αυτό κάνει ο Sombrerón. Ο θρύλος λέει πως κάποτε, στη γειτονιά της La Recolección ζούσε ένα κορίτσι που λεγόταν Susana, ένα πανέμορφο κορίτσι με πολύ μακριά μαλλιά και μεγάλα μάτια. Μια νύχτα με πανσέληνο που το κορίτσι καθόταν στο μπαλκόνι, ήρθε αυτός. Ο Sombrerón, ένας κοντός τύπος με σομπρέρο και κιθάρα, εντυπωσιάστηκε τόσο από την ομορφιά της που έπιασε αμέσως την κιθάρα να της τραγουδήσει. Εκείνη την ώρα, όμως, είδαν το σκηνικό οι γονείς του κοριτσιού και την ανάγκασαν να μπει στο σπίτι. Ο Sombrerón συνέχιζε μέρα και νύχτα, δεν την άφηνε να κοιμηθεί, να φάει, να κάνει το οτιδήποτε, την είχε στοιχειώσει με το τραγούδι του και αυτή με την ομορφιά της. Οι γονείς τότε πήραν ένα ψαλίδι και έκοψαν τα ολόμαυρα μακριά μαλλιά της, τα πήγαν στην εκκλησία και τα έραναν με ιερό νερό. Ο Sombrerón εξαφανίστηκε! Ή έτσι νόμισαν, γιατί ο Sombrerón από τότε προσπαθεί να στοιχειώσει -και μερικές φορές τα καταφέρνει- τις κοπελιές της Γουατεμάλας. Πολλοί τον λένε Tzipitio ή Tzizimite. Προφανώς πιο επικίνδυνο να στοιχειωθούν είναι οι κοπέλες με τα μακριά μαλλιά και τα μεγάλα, λαμπερά μάτια. Του αρέσει να καβαλάει άλογα και να πλέκει τις χαίτες τους, όπως και τα μαλλιά των κοριτσιών. Μπορεί να τον πετύχετε βράδυ, όπως το σημερινό, μαζί με μια ομάδα υπηρετών που κουβαλάνε άνθρακα στα άλογά τους να ταξιδεύει στις πόλεις και τις γειτονιές και αν μια γυναίκα ανταποκριθεί στον έρωτά του, κρίμα για εκείνη! Ας τον αφήσουμε να συνεχίσει την καντάδα του και ας προχωρήσουμε.

Αφήνουμε τη Γουατεμάλα και κατευθυνόμαστε προς Αργεντινή. Στον προτελευταίο μας σταθμό, που δεν τον επέλεξα τυχαία. Αφήνουμε τις πόλεις και τα χωριά και πηγαίνουμε προς τους βάλτους και τα έλη στα βόρεια. Εκεί θα τα δούμε. Μικρές αφύσικες σφαίρες φωτός που εμφανίζονται μετά το ηλιοβασίλεμα. Επιπλέουν λίγα εκατοστά πάνω από το έδαφος, λέγονται La Luz Mala ή Farol de Mandinga, που θα πει το “φως του διαβόλου”. Οι Αργεντίνοι πιστεύουν ότι είναι οι ψυχές ανυπότακτων αμαρτωλών που απέρριψαν τον θεό τους. Για να προστατευτείς πρέπει να προσεύχεσαι δαγκώνοντας ένα μαχαίρι όταν τα βλέπεις. Και αν κάτι αμυδρό σας θυμίζει όλο αυτό, να σας πω ότι η δομή αυτού του θρύλου δεν είναι αποκλειστικά αργεντίνικη. Τα φωτάκια-φαντάσματα εμφανίζονται και σε άλλα μέρη του κόσμου και ναι, καλά καταλάβατε, είναι το φαινόμενο αυτό που ονομάζεται Will-o'-the-wisp, will-o'-wisp ή ignis fatuus. Υπάρχει και στους θρύλους της Ευρώπης. Φωτεινές σφαίρες που παρέσερναν τους ταξιδιώτες, βγάζοντάς τους από τον δρόμο τους. Μπορεί να ταξιδεύουμε στον χωροχρόνο, αυτό όμως δεν μας κάνει να αποφεύγουμε τη βαρύτητα και το περπάτημα στους βάλτους δεν είναι και το καλύτερό μου, όποτε φεύγουμε κακήν κακώς για τον επόμενο και τελευταίο σταθμό του ταξιδιού μας.

Πάμε Μεξικό και για αυτόν τον τελευταίο θρύλο δεν θα σας πω πολλά. Για την ακρίβεια, δεν θα σας πω σχεδόν τίποτα. Θα αφήσω να σας τον μιλήσουν και να σας τον τραγουδήσουν άλλοι. Και πιστέψτε με, θα ταξιδέψετε ακόμα περισσότερο. Γιατί αν είναι μία φορά όμορφα να μας λένε παραμύθια και ιστορίες, είναι ακόμα ομορφότερο να μας τα τραγουδάνε κιόλας, ενώ μας τα αφηγούνται. Πάμε, λοιπόν, να μάθουμε για τη Llorona. Και ας κλείσουμε το ταξίδι μας έτσι. Θα βρείτε τον δρόμο να επιστρέψετε μόνοι;

Πηγές - Βιβλιογραφία

http://americanfolklore.net/folklore/latin-american-folklore/

https://en.wikipedia.org/wiki/Category:South_American_folklore

https://en.wikipedia.org/wiki/Coco_(folklore)

https://en.wikipedia.org/wiki/El_Sombrer%C3%B3n

https://listverse.com/2014/11/27/10-horrifying-legends-from-latin-america/

http://www.lizaphoenix.com/encyclopedia/ciguapa.shtml

ed. Blackburn, Thomas C. "December's Child: A Book of Chumash Oral Narratives" p. 93

Sloan, Kathryn A. (2008). Runaway Daughters: Seduction, Elopement, and Honor in Nineteenth-Century Mexico. Albuquerque: University of New Mexico Press.

Hellman, Roxanne; Derek Hall (2012). Vampire Legends and Myths. New York: Rosen Group

López, Javier Ocampo (2006). Mitos, Leyendas Y Relatos Colombianos. Colombia: Plaza & Janes Editores