Ο Κουτσοφλέβαρος, ιστορίες και παροιμίες

Xαρακτικό Σ.Βασιλείου

Στο άκουσμα της λέξης «Φεβρουάριος», στο μυαλό μας σχηματίζεται η εικόνα ενός μικροσκοπικού άνδρα, μεταμφιεσμένου και σκανδαλιάρη. Βέβαια, η περιβολή του μας είναι οικεία, καθώς οι Απόκριες είναι οι ημέρες του.

Εύλογα θεωρείται ως ένας από τους πιο «αδικημένους» μήνες ενός έτους, καθώς το προσωνύμιο του ως «κουτσός» παραπέμπει στις ημέρες που υπολείπονται σε σχέση με τους άλλους μήνες του έτους.

Αριθμεί 28 ημέρες –29 ημέρες στα δίσεκτα έτη– και χαρακτηρίζεται ως ένας ιδιαίτερος μήνας, αφιερωμένος στο νερό της ζωής, αλλά και στην αναγέννηση της φύσης, καθώς αποτελεί το προπύργιο για την Άνοιξη, που δεν αργεί να έρθει. Άλλωστε, το ζώδιο του Υδροχόου που διανύει τις περισσότερες ημέρες του Φεβρουαρίου, αλλά και το ζώδιο του Ιχθύ, συμβολίζουν και τα δύο το νερό της ζωής και την αναγέννηση.

Ετυμολογικά ο Φεβρουάριος προέρχεται από το λατινικό februum=κάθαρση. Η άλλη ονομασία του, Φλεβάρης, φανερώνει τις φλέβες και πιο συγκεκριμένα, το νερό της ζωής που ρέει, προκειμένου να ξεκινήσει η Άνοιξη με την έλευση του Μαρτίου.

Ο Φεβρουάριος είναι γνωστός στην Ελλάδα και με άλλα προσωνύμια. Ονομάζεται και Κουτσός ή Κουτσοφλέβαρος, καθώς υπολείπεται 2-3 ημερών σε σχέση με τους άλλους μήνες. Στον Πόντο λέγεται και Κούντουρος ή Κούτσουρος, που σημαίνει “με κομμένη ουρά”. Στην Κύπρο, ο Φλεβάρης είναι γνωστός με το όνομα Μικρός ή Κουτσούκης, ενώ στη Θράκη επικρατεί η παραδοσιακή ονομασία, Φλεβάρης, που φέρνει στον νου τις φλέβες, καθώς χαρακτηρίζεται ως ένας από τους πιο βροχερούς μήνες του χρόνου. Μάλιστα, κάποιες φορές λέγεται και Μεθυσμένος, καθώς συνήθως τον Φεβρουάριο ο καιρός είναι άστατος, με νεροποντές ή με ήλιο.

Σύμφωνα με ορισμένες προλήψεις, ο Φεβρουάριος ενός δίσεκτου έτους (και ειδικότερα η 29η Φεβρουαρίου) θεωρείται εξαιρετικά κακότυχος, και κάθετι νέο θα πρέπει να αποφεύγεται, όπως το φύτεμα των αμπελιών, οι γάμοι, αλλά και η ανέργεση καινούργιων σπιτιών. Προλήψεις οι οποίες στα σύγχρονα χρόνια έχουν εκλείψει.

Ήδη από τη Ρωμαϊκή εποχή, μέχρι και σήμερα, ο Φεβρουάριος φιλοξενεί αρκετές εορτές που έχουν τις ρίζες τους στην παγανιστική παράδοση, αλλά και στον Χριστιανισμό.
Θεωρείται προοίμιο της Άνοιξης με τα υπόγεια νερά να δυναμώνουν τις ρίζες των δέντρων, προκειμένου εκείνα να ανθήσουν και να υποδεχθούν την άνοιξη. Άλλωστε, η λαϊκή παροιμία «Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, καλοκαίρι θα μυρίσει, μα αν δώσει και θυμώσει μέσ'το χιόνι θα μας χώσει!» σημαίνει πως ο μήνας αυτός είναι απρόβλεπτος, μπορεί να φέρει βαρυχειμωνιά, αλλά πάντα είναι πρόδρομος της καλοκαιρίας.

Για την Καθολική παράδοση ο Φεβρουάριος έχει συνδεθεί με τον εξαγνισμό της Παρθένου Μαρίας. Ενώ έχει συνδεθεί αρκετές φορές (ανάλογα με το τρέχον ημερολόγιο του έτους) με τις κορυφαίες εκδηλώσεις του εορτασμού του Mardi Gras, που προηγείται του Ash Wednesday –τα αντίστοιχα της Ορθόδοξης Κυριακής της Αποκριάς και της Καθαρής Δευτέρας.

Όσον αφορά την αρχαία ελληνική μυθολογία, ο Φεβρουάριος έχει συνδεθεί με την εορτή των Ανθεστηρίων, κατά την οποία υμνούνταν η αναγεννόμενη φύση, αλλά και οι νεκροί. Εορταζόταν κυρίως τις τελευταίες ημέρες του Φεβρουαρίου, και ο απώτερος σκοπός της ήταν ο εξευμενισμός των ψυχών των νεκρών. Ο εορτασμός των Ανθεστηρίων διαρκούσε τρεις ημέρες με αποκορύφωμα τα Υδροφόρια, οπότε και εξαγνίζονταν τιμητικά οι ψυχές που χάθηκαν στον μεγάλο Κατακλυσμό του Δευκαλίωνα. Η εορτή των Ανθεστηρίων κατάφερε να επιζήσει μέσα στη χριστιανική παράδοση, με το λεγόμενο Ψυχοσάββατο, λίγο πριν την Κυριακή των Αποκριών. Σύμφωνα με τα έθιμα, η συγκεκριμένη ημέρα αφιερώνεται στις ψυχές, για τις οποίες προσεύχονται οι πιστοί για την Ανάσταση τους. Μάλιστα, τη συγκεκριμένη ημέρα απαγορεύεται εθιμοτυπικά η εργασία.

Φυσικά οι Απόκριες δεν θα μπορούσαν να  παραλειφθούν από τον Φεβρουάριο, καθώς ο εορτασμός τους έχει καθιερωθεί σε κάθε σημείο της Ελλάδας. Από άκρη σε άκρη, οι Απόκριες σηματοδοτούνται από ιδιαίτερα δρώμενα, τα οποία έχουν τις ρίζες τους τόσο στην αρχαιότητα, όσο και στη νεότερη ελληνική παράδοση. Μερικά από τα πιο γνωστά είναι οι Μπούλες και οι Γενίτσαροι στη Νάουσα, οι Γέροι και οι Κορέλες στη Σκύρο, ο Βλάχικος Γάμος στη Θήβα. Περισσότερες πληροφορίες σχετικές με τις Απόκριες και τον εορτασμό τους, μπορείτε να βρείτε εδώ.

Με κύρια έμπνευση πάντοτε την ελληνική ύπαιθρο και τις ελληνικές παραδόσεις, οι γνωστότεροι διηγηματογράφοι της εποχής ασχολήθηκαν με τους μήνες και πιο συγκεκριμένα με τον Κουτσοφλέβαρο. Από τα γνωστότερα έργα με θέμα τους δώδεκα μήνες είναι το έργο του Ανδρέα Καρκαβίτσα, «Ο Κουτσοφλέβαρος» όπου παρουσιάζονται οι δώδεκα μήνες και ο Φεβρουάριος μέσα σε ένα διασκεδαστικό παραμύθι με κύριο χαρακτήρα τη Γριά Γαλανή και τους δώδεκα μήνες.
Άλλο ένα λαϊκό παραμύθι με κύρια θεματολογία τους μήνες, είναι «Η κυρά-Καλή και οι δώδεκα μήνες». Μια ιστορία που διαπραγματεύεται την ιστορία της κυρά-Καλής. Η κυρά- Καλή αφηγείται μέσα στο παραμύθι τους δώδεκα μήνες, όπως τους έχει αντιληφθεί εκείνη με τις χαρές αλλά και τις πίκρες τους.

Μια άλλη γνωστή ιστορία για τον Κουτσοφλέβαρο που είναι ευρέως διαδεδομένη στην ελληνική παράδοση και μάλιστα συναντάται σε διαφορετικές εκδοχές είναι η ιστορία της γριάς τσοπάνισσας. Κάποτε μια γριά-τσοπάνισσα που μοχθούσε μέσα στο κρύο και την παγωνιά, με τον ερχομό του Απριλίου, χάρηκε και βλαστήμησε τον μήνα Μάρτιο για το κρύο και το αγιάζι που πάγωσε την ίδια και τα ζωντανά της. Τότε ο Μάρτης θεώρησε ότι η συμπεριφορά της γριάς του έθιγε την αξιοπρέπεια και έτσι προκειμένου να την εκδικηθεί ζήτησε να δανειστεί μια ημέρα από τον μήνα Φεβρουάριο και εκείνη την ημέρα έφερε τόσο κρύο και παγωνιά που η γριά τρόμαξε από τη δύναμη του.

Εξαιτίας της συγκεκριμένης ημέρας, ο μήνας Φεβρουάριος θεωρείται ως «κουτσός» ή όπως ονομάζεται στην ελληνική παράδοση Κουτσοφλέβαρος.

Ο Κουτσοφλέβαρος φημίζεται επίσης για τις παροιμίες του. Κάποιες από τις γνωστότερες, η ερμηνεία των οποίων προκύπτει από τα όσα προαναφέρθηκαν για τον ιδιαίτερο αυτό μήνα, παρατίθενται  παρακάτω:

«Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, καλοκαίρι θα μυρίσει, κι αν ξεχάσει και ξεφλεβίσει του γαϊδάρου την πέτσα θα μαδήσει». 

«Φλεβάρης, κουτσοφλέβαρος και του τσαπιού ο μήνας».

«Ο Φλεβάρης με νερό, κουτσός μπαίνει στο χορό».

«Παπαντή καλοβρεμένη, η κοφίνα γεμισμένη».

«Το Φλεβάρη μη φυτέψεις, ούτε να στεφανωθείς, Τρίτη μέρα μη δουλέψεις, Σάββατο μη στολιστείς».

«Τον Φλεβάρη τον καλό ανοίγει η γης από το νερό».

«Ο Φλεβάρης με νερό, κουτσός μπαίνει στον χορό».

«Καλοκαιριά της Παπαντής, Μαρτιάτικος χειμώνας».

«Παπαντούλα χιονισμένη, και τ’αμπάρια γιομισμένα»

Πηγές:

http://users.sch.gr/vaxtsavanis/fevrouarios.html

https://en.wikipedia.org/wiki/February

http://www.theogonia.gr/latreia/pinakes/alpha/anthestiria.htm

https://en.wikipedia.org/wiki/Mardi_Gras
 

 H Μαίρη Βούλγαρη γεννήθηκε το 1989 στην Αθήνα και μεγάλωσε στην επαρχία έως και τα σχολικά της χρόνια. Σπούδασε Πολιτική Επιστήμη και Ιστορία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και εδώ και δύο χρόνια βρίσκεται στις μεταπτυχιακές της σπουδές στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά.
Η αγάπη της για τη λογοτεχνία και τη συγγραφή  οδήγησαν στην ενεργό συμμετοχή για ένα χρόνο περίπου στην συγγραφή άρθρων στο διάσημο Blog “The Daily Owl” καθώς και στη συγγραφή μικρών διηγημάτων και ιστοριών που ανέκαθεν βρίσκονταν στο επίκεντρο των ενδιαφερόντων. Η συγγραφή ιστοριών ήταν και είναι μια από τις αγαπημένες της ασχολίες καθώς καταπιάστηκε  από πολύ μικρή με εκείνες περισσότερο βέβαια για προσωπική ευχαρίστηση . Το 2016  πήρε μέρος στον διαγωνισμό του I write –Ζόμπι στην Ελλάδα όπου και διακρίθηκε με το διήγημα το «Μαύρο Αίμα». 

Αγαπημένα είδη λογοτεχνίας: Φαντασία, Τρόμος, Αστυνομική Λογοτεχνία

Αγαπημένοι  συγγραφείς  και εμπνευστές μεταξύ άλλων : H.P. Lovecraft, Edgar Allan Poe, J. K. Rowling, J.R.R Tolkien, Gillian Flynn, Marisha PessΙ, Isabel Allende, George R. R. Martin.