Οι πιο γνωστές Νεράιδες της ποπ κουλτούρας
Art source here
Η νεράιδα είναι ένα φανταστικό πλάσμα με τεράστια παγκόσμια απήχηση. Μυθολογίες, θρύλοι, λαογραφικές παραδόσεις και φυσικά, οι ίδιες οι ιστορίες για νεράιδες (τα παραμύθια δηλαδή -fairy tales) βρίθουν από διηγήσεις για τις αιθέριες αυτές οντότητες. Οι νεράιδες και η Νεραιδοχώρα καταδεικνύουν τις πάμπολλες πτυχές της ανθρώπινης φαντασίας ενώ συμβολίζουν την άλλη όψη της πραγματικότητας, το ονειρικό, το θαυμαστό, το φοβερό.
Τα πιο γνωστά παραμύθια έχουν σαν κεντρικό χαρακτήρα τους κάποιον κάτοικο της ξωτικοχώρας που άλλοτε εμφανίζεται ως υπερασπιστής και βοηθός των πρωταγωνιστών και άλλοτε ως ανταγωνιστής, έτοιμος να στήσει παγίδες, να εξαπολύσει περίπλοκες και συνήθως αναπόφευκτες κατάρες και γενικότερα, να κάνει τη ζωή του κεντρικού ήρωα δύσκολη!
Σίγουρα η πιο διάσημη επώνυμη Νεράιδα είναι η πιστή σύντροφος του Peter Pan, Tinker Bell. Ο J. M. Barrie δημιούργησε τον χαρακτήρα αρχικά για το θεατρικό του έργο του 1904 Peter Pan, ενώ η μεταφορά του έργου του Barrie σε ταινία κινουμένων σχεδίων από την Disney το 1953 και η τεράστια δημοφιλία της συγκεκριμένης απεικόνισης του χαρακτήρα έχουν επηρεάσει τόσο τη φαντασία του κοινού, ώστε όταν ακούει κάποιος τον όρο Νεράιδα, αναπόφευκτα θα περάσει από το μυαλό του η εικόνα της πρασινοφορεμένης ξανθιάς νεραϊδούλας της ταινίας. Ο Barrie ονόμασε έτσι τη νεραϊδούλα επειδή, όπως περιγράφει και ο ήρωάς του Peter, η Tinker επιδιορθώνει κατσαρόλες, τηγάνια και άλλα τενεκεδένια σκεύη, είναι δηλαδή ένας κανονικός γανωματής (tinker) του νεραϊδόκοσμου.
Η Tinker Bell έχει όλα τα χαρακτηριστικά του αρχέτυπου της νεράιδας, με κυριότερο την κατεργάρικη φύση των πλασμάτων αυτών. Τη μια στιγμή μπορεί να σε βοηθήσει να υπερνικήσεις τους κακούς και την άλλη στιγμή μπορεί να σου στήσει παγίδες, ακόμα και να σε οδηγήσει στον χαμό σου. Μάλιστα ο Barrie, απέδωσε τη διπολικότητα αυτή των νεράιδων στο μικρό τους μέγεθος! Στον Peter Pan αναφέρει πως επειδή οι νεράιδες είναι τόσο μικρές, έχουν χώρο μόνο για ένα συναίσθημα κάθε στιγμή. Ή θα είναι τελείως κακές δηλαδή, ή τελείως καλές με αυτά να εναλλάσσονται συχνά πυκνά και να αλλάζουν τελείως την προηγούμενη διάθεσή τους και τον χαρακτήρα τους.
Edmund Dulac's Cinderella
Ένας άλλος αρχετυπικός χαρακτήρας είναι αυτός της Fairy Godmother. Η νονά νεράιδα δηλαδή, που εμφανίζεται ως «από μηχανής θεός» για να λύσει με μια κίνηση του μαγικού της ραβδιού όλα τα προβλήματα. Ή τουλάχιστον να τα εξαφανίσει για κάποιες ώρες, γιατί όπως είπαμε, η βοήθεια των πλασμάτων αυτών υπακούει πάντα σε μπερδεμένους κανόνες. Σε κάποιες ιστορίες, οι νεραϊδονονές εμφανίζονται τρεις ημέρες από τη γέννηση ενός παιδιού και του χαρίζουν δώρα, προβλέπουν τη μοίρα του, ενώ πολλές μπορεί να το καταραστούν κιόλας!
Τη Fairy Godmother τη συναντούμε κυρίως σε λογοτεχνικά παραμύθια, ενώ σίγουρα η πιο γνωστή είναι η νεραϊδονονά της Σταχτοπούτας από την εκδοχή του μεγάλου Γάλλου παραμυθά, Charles Perrault. Ο χαρακτήρας έχει μεταφερθεί και αυτός στη μεγάλη οθόνη με χαρακτηριστικότερα παραδείγματα τη στρουμπουλή, χαρωπή νεράιδα στην ταινία του Disney Cinderella (1950) αλλά και τη στρίγκλα, συμφεροντολόγα Fairy Godmother στο franchise του Shrek, που λειτουργεί ως παρωδία του προαναφερθέντος ρόλου.
Στις περιπέτειες του Pinocchio, του Ιταλού Carlo Collodi, συναντούμε μια άλλη εκδοχή της προστάτιδας νεράιδας, τη Μπλε Νεράιδα με τα τιρκουάζ μαλλιά, που εκτός από την προστασία της παρέχει και πολύτιμα μαθήματα ζωής, όπως το να μη λες ψέμματα γιατί θα μεγαλώσει η μύτη σου!
Δεν είναι όμως όλες οι νεράιδες καλόβουλες. Στο παραμύθι της Ωραίας Κοιμωμένης (Sleeping Beauty) και ειδικότερα στην εκδοχή Perrault, την εμφάνιση τους κάνουν εφτά καλές νεραϊδονονές που προσφέρουν τα ανεκτίμητα δώρα τους στη νεογέννητη πριγκίπισσα. Την παράσταση όμως κλέβει η όγδοη, παραγκωνισμένη και εκδικητική νεράιδα που «χαρίζει» στην Κοιμωμένη την κατάρα του αδραχτιού. Να τσιμπηθεί, δηλαδή, η πριγκίπισσα από το αδράχτι και να πεθάνει. Εδώ η Disney ξεπέρασε τον εαυτό της, καθώς ο χαρακτήρας της Maleficent στην ταινία κινουμένων σχεδίων Sleeping Beauty (1959) έχει μείνει στην ιστορία μαζί με άλλους εμβληματικούς κακούς της ποπ κουλτούρας, πλαισιωμένη πάντοτε από τις τρεις ανταγωνίστριές της, τις καλές νεράιδες Flora, Fauna και Merryweather.
Η Νεράιδα των Δοντιών (Toothfairy) είναι ένα ακόμα παράδειγμα της διείσδυσης της συλλογικής φαντασίας σε διάφορες εκφάνσεις της καθημερινότητας. Σύμφωνα με την παράδοση, η Tooth Fairy επισκέπτεται τα παιδιά όταν τους πέφτει κάποιο δόντι, το οποίο πρέπει να τοποθετήσουν κάτω από το μαξιλάρι τους, και αντικαθιστά το δόντι με νομίσματα.
Να μην ξεχάσουμε φυσικά και τη βασιλική οικογένεια του νεραϊδόκοσμου! Με πιο διάσημη την Titania, τη βασίλισσα των Νεραιδών, που τη συναντούμε στο έργο του William Shakespeare, A Midsummer Night’s Dream, μαζί με άλλα μέλη της βασιλικής νεραϊδοαυλής, όπως τον σύζυγό της Oberon και τον κατεργάρη Puck ή Robin Goodfellow.
Στο έργο του Shakespeare συναντούμε και την Queen Mab, η οποία χαρακτηρίζεται ως «μαία του νεραϊδόκοσμου». Συγκεκριμένα, εμφανίζεται στο θεατρικό έργο Ρωμαίος και Ιουλιέτα (Romeo and Juliette). Ο τίτλος της μαίας είναι συμβολικός, καθώς αναφέρεται ότι βοηθάει τους ανθρώπους να δώσουν μορφή στα όνειρά τους (να τα γεννήσουν δηλαδή) κατά τη διάρκεια του ύπνου τους.
Στη σύγχρονη λογοτεχνία από την άλλη, συναντούμε τη Sookie Stackhouse στη σειρά βιβλίων της Charlaine Harris, The Southern Vampire Mysteries. Η Sookie έχει νεραϊδένιο αίμα στις φλέβες της, καθώς ο παππούς της άνηκε κατά το ήμισυ στο είδος των νεράιδων. Η γιαγιά της απέκτησε δύο παιδιά μαζί του, ενώ ο προπάππους της Sookie είναι πρίγκιπας του νεραϊδόκοσμου. Εξαιτίας της καταγωγής της η Sookie έχει αναπτύξει τηλεπάθεια, μπορεί δηλαδή να ακούει τις σκέψεις των ανθρώπων στο μυαλό της, γεγονός που δυσχεραίνει τις κοινωνικές της συναναστροφές. Τη Sookie υποδύθηκε η ηθοποιός Anna Paquin στη δημοφιλή αμερικάνικη τηλεοπτική σειρά True Blood.
Pinocchio” by Luigi and Maria Augusta Cavalieri (1924)
Μία ακόμα αξιαγάπητη και ντροπαλή νεραϊδούλα είναι η Nuala, στον αριστουργηματικό κόσμο του Sandman από τον θρυλικό Neil Gaiman. Η Nuala αρχικά χρησίμεψε ως απρόθυμη προσφορά της Νεραϊδοχώρας προς τον Άρχοντα των Ονείρων, Μορφέα, για να επηρεάσει την απόφασή του σχετικά με το κλειδί της Κόλασης που είχε πρόσφατα αποκτήσει (αν δεν έχετε διαβάσει ήδη Sandman, είναι καιρός να αρχίσετε!). Στη συνέχεια, βέβαια, η Nuala ανέπτυξε αισθήματα για τον νέο της αφέντη και απαρνήθηκε τον δικό της κόσμο.
Στην κινηματογραφική ταινία Legend (1985) εμφανίζεται η Oona, μια μικροσκοπική νεραϊδούλα που φτεροκοπάει ασταμάτητα σαν πυγολαμπίδα! Χρησιμοποιώντας όμως τη μαγεία των νεράιδων μπορεί να αλλάζει το μέγεθός της, καθώς και τη μορφή της. Το σκοτεινό παραμύθι του Ridley Scott παρουσίασε την Oona σαν ερωτοχτυπημένη νεράιδα που προσφέρει τη βοήθειά της πάντοτε, με ανταλλάγματα όμως.
Ενδιαφέρουσα ιστορία είναι και αυτή των -διαβόητων πλέον- Cottingley Fairies. Το 1917 την εμφάνισή τους έκαναν κάποιες φωτογραφίες από δύο ξαδέρφες, την Elsie Wright και τη Frances Griffiths, που έμεναν στο Cottingley της Αγγλίας. Οι φωτογραφίες αυτές δείχνουν ξεκάθαρα τα δυο κορίτσια να κάνουν παρέα με... νεράιδες! Φυσικά, στο σύγχρονο μάτι οι φωτογραφίες αυτές φαίνονται σαν κακή δουλειά photoshop και οι ίδιες οι κοπέλες παραδέχτηκαν πως οι φωτογραφίες ήταν πλαστές, χρησιμοποιώντας εικονογραφήσεις από παραμύθια της εποχής. Όμως η υπόθεση είχε πάρει τεράστια διάσταση όταν πρωτοκυκλοφόρησε.
Οι ιστορίες με νεράιδες δεν θα σταματήσουν ποτέ να ασκούν έλξη, ακόμα και στις σύγχρονες εποχές, καθώς οι νεράιδες, τα ξωτικά και οι πάμπολλοι κάτοικοι της νεραϊδοχώρας καταδεικνύουν την ανάγκη του ανθρώπου να πιστέψει σε υπερφυσικά όντα που μπορούν να σε ανταμείψουν, να κάνουν τα όνειρά σου πραγματικότητα, αλλά παράλληλα υποδηλώνουν και τον φόβο των ανθρώπων για το άγνωστο, για τον αθέατο κόσμο που προϋπήρχε του δικού μας και διέπεται από τους δικούς του απαράβατους κανόνες.
Η ερώτηση, λοιπόν, πάντοτε θα είναι: Do you believe in fairies?
Πηγές:
The Illustrated Encyclopedia of Fairies, Anna Franklin Illustrated by Paul Mason and Helen Field, Paper Tiger, 2004
Peter Pan, J. M. Barrie, Puffin Books, 2010
Cover art by https://sarucatepes.deviantart.com/
Guest Post
Η Αµαλία Κουλακιώτη γεννήθηκε και µεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε Ιστορία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο και στη συνέχεια φοίτησε στο Εργαστήρι Επαγγελµατικής Δηµοσιογραφίας στην Αθήνα. Εργάστηκε ως αρθρογράφος σε γνωστές ενηµερωτικές ιστοσελίδες, ενώ είναι κάτοχος µεταπτυχιακού από το Πανεπιστήµιο του Stirling της Σκοτίας µε θέµα τις εκδόσεις. Κείµενά της έχουν δηµοσιευθεί σε εφηµερίδες και ιστοσελίδες της Ελλάδας και του εξωτερικού. Τα τελευταία χρόνια ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Οι «Σεληνοφώτιστες Ιστορίες» είναι το πρώτο της βιβλίο.