Οι Δρίμες ημέρες του Μαρτίου

Ο Μάρτιος είναι ο μήνας που σηματοδοτεί το πέρασμα από τον χειμώνα στην άνοιξη. Κάποιες ημέρες του Μαρτίου, σύμφωνα με την ελληνική λαογραφία, θεωρούνται μεταφυσικά επικίνδυνες για τον άνθρωπο. Αυτές οι μέρες ονομάζονται Δρίμες ή δρίματα, κατά τον Έλληνα λαογράφο Νικόλαο Πολίτη. Ετυμολογικά η λέξη «δρίμες» προέρχεται από το επίθετο «δριμύς», που σημαίνει οξύς, διαπεραστικός, σφοδρός. Δρίμες είναι όλο το Δωδεκαήμερο από τα Χριστούγεννα μέχρι και τον Αγιασμό των Φώτων (την περίοδο, δηλαδή, που αλωνίζουν οι Καλικάντζαροι), όλα τα Σάββατα του Μαρτίου, όλες οι Δευτέρες του Αυγούστου, οι έξι πρώτες ημέρες του Αυγούστου (τις ημέρες που κοιτάνε τα μερομήνια), οι τρεις πρώτες αλλά και οι τρεις τελευταίες ημέρες του Μαρτίου (που λέγονται και Ημέρες της Γριάς). Η παράδοση θεωρεί τις Δρίμες ως ημέρες γρουσούζικες και κακότυχες, λεγόμενες και «αποφράδες». Κατά τους αρχαίους Έλληνες οι «δριμύες» ήταν οι αποφράδες μέρες που έπρεπε να αποφεύγουν τη θάλασσα και τις δύσκολες εργασίες. Θεωρούταν ότι εκείνες τις μέρες τριγυρίζουν τον κόσμο των ανθρώπων φθοροποιές δαιμονικές οντότητες και βλάπτουν όποιον συναντούν. Πίστευαν πως τα όντα αυτά ζουν μέσα στα νερά και αντλούν τις δυνάμεις τους από το υδάτινο στοιχείο.

Εκείνες τις μέρες οι άνθρωποι προσπαθούσαν να προφυλαχθούν για να μην πάθουν κάποιο κακό, είτε οι ίδιοι, είτε η οικογένεια και η περιουσία τους. Γι’ αυτό έμεναν στο σπίτι, δεν πήγαιναν στα χωράφια τους και απείχαν από όλες τις εργασίες που μπορούσαν να αναβληθούν για άλλη μέρα. Μάλιστα, πίστευαν πως όποιος πήγαινε για δουλειά, θα πάθαινε ατύχημα. Αν πήγαινε στα χωράφια, θα καταστρεφόταν η σοδειά του. Το μόνο φυτό που επιτρεπόταν να φυτέψει κανείς την πρώτη μέρα του Μάρτη, χωρίς να τον βλάψουν τα δαιμόνια, ήταν ο βασιλικός.

Αν έκοβε ξύλα θα σάπιζαν, κατά το «Οι δρίμες του Αυγούστου στα πανιά και του Μαρτιού στα ξύλα». Απαγορευόταν το λούσιμο των μαλλιών, καθώς αυτά θα άσπριζαν και θα έπεφταν, ενώ αν έπλεναν ρούχα αυτά θα έλιωναν. Έτσι, οι νοικοκυρές απέφευγαν εντελώς να πλύνουν τις μέρες αυτές και αν δεν μπορούσαν να κάνουν αλλιώς, έριχναν στο νερό ένα σιδερένιο πέταλο. Το σίδερο πίστευαν πως ήταν γιατρικό και κρατούσε μακριά τα δαιμόνια. Εκτός από πέταλα, έριχναν στο νερό ένα καρφί, καθώς έτσι πίστευαν ότι κάρφωναν τις δρίμες, οι οποίες προσωποποιούνται ως νεράιδες ή ξωτικά. (Άλλωστε, στο σίδερο γενικότερα αποδίδονταν αποτρεπτικές δυνάμεις κατά των μαγικών πλασμάτων, σε όλο τον ινδοευρωπαϊκό χώρο. Στην αγγλοσαξονική κουλτούρα, για παράδειγμα, μιλάνε συχνά για το cold iron, τον «ψυχρό σίδηρο», που είναι ανάθεμα για τις νεράιδες, αν και ποτέ δεν έχει εξακριβωθεί για τι είδους υλικό μιλάμε).

Η ετυμολογία της λέξης «νεράιδα» προέρχεται από το «νερό» και δείχνει τη στενή σχέση που είχαν αυτά τα υπερφυσικά πλάσματα με το υδάτινο στοιχείο. Οι νεράιδες των παραμυθιών είναι θα λέγαμε «υδρόβιες», όπως και οι νύμφες που ζουν στα βουνά, στα δάση, στα ποταμιά, στις βρύσες και σε σιντριβάνια. Στην ελληνική λαογραφία έχουν πολλά ονόματα: ανεράδες, νεράισσες, ξεραμένες κλπ. Απεικονίζονται ως όμορφες γυναίκες, νεαρές σε ηλικία, λυγερόκορμες, με μακριά ξανθά μαλλιά, συνήθως με πράσινα ή μαύρα αμυγδαλωτά μάτια και φορούν λευκά φουστάνια με λευκά μαντήλια. Έχουν έντονη θηλυκότητα, τρομακτική όσο και αψεγάδιαστη, ενώ καθορίζουν την ανθρώπινη τύχη με τις ευχές τους. Χορεύουν και κινούνται σε κύκλους ή κυκλικούς χώρους (λίμνη, σιντριβάνι και στέρνα).

*Max Liebermann (Germany 1847-1935)Alte Frau und ihre Ziegen - Old Woman*

Μερικοί συμπτωματικοί τραυματισμοί ή άλλες ζημιές γίνονταν η αφορμή, για όσους δεν πίστευαν στα δρίματα, από τότε και στο εξής να παραμένουν στα σπίτια τους και να μην κάνουν καμιά δουλειά. Οι Δρίμες, εκτός από τα ύδατα, τα αγαθά και τους ανθρώπους, επηρεάζουν, σύμφωνα με την παράδοση, και τον καιρό.

Η «λιθωμένη γριά», «Τ’ς Μπάμπους οι μέρες» - Λαϊκή παράδοση από την Πελοπόννησο

Οι άνθρωποι απέδιδαν την καιρική αστάθεια του μήνα και τα απρόοπτα κρούσματα βαρυχειμωνιάς, που συνήθως επιφυλάσσουν οι τελευταίες μέρες του Μαρτίου, στην παράδοση της «λιθωμένης γριάς».

«Ήτανε μια φορά μια γριά κι είχε κάτι κατσικάκια. Ο Μάρτης τότε είχε εικοσιοχτώ ημέρες και ο Φλεβάρης τριανταμία.

Ήρθε, λοιπόν, εκείνη την εποχή ο Μάρτης κι επέρασε χωρίς να κάμει χειμώνα και η γριά από τη χαρά της που βγήκανε πέρα καλά τα πράματά της, ξεγελάστηκε και είπε:

«Πρίτσι Μάρτη μου, στην πομπή σου. Μπήκες, βγήκες τίποτα δε μου έκανες. Τα αρνάκια και τα κατσικάκια μου τα ξεχείμασα».

Τότε ο Μάρτης πείσμωσε και δανείστηκε τρεις ημέρες απ’ το Φλεβάρη και έριξε χιόνια πολλά.

Ήταν τόσο άσχημος ο καιρός, που η γριά και τα ζωντανά της πέτρωσαν από το κρύο. Για αυτό που έπαθε εκείνη η γριά, τις τρεις τελευταίες ημέρες του Μάρτη τις λένε ημέρες των γριών.

Σε κάποια χωριά ονοματίζουν κάθε μία από αυτές τις ημέρες με το όνομα μίας από τις πιο ηλικιωμένες γριές του χωριού. Αν τύχει καλή ημέρα, θεωρούν πως η γριά είναι καλή, ενώ αν τύχει κακοκαιρία, λένε πως έγινε από την κακία της γριάς.

«Ο Μάρτης ο πεντάγνωμος, εφτά φορές χιόνισε και πάλι το μετάνιωσε που δεν εξαναχιόνισε!»

Όταν περάσουν οι «δρίμες», οι αγρότες καθαρίζουν τα σπίτια τους, τινάζουν τα ρούχα και σκουπίζουν λέγοντας μια επωδή: «Όξω ψύλλοι και κοριοί, μέσα οι νοικοκυροί!»

Πηγές:

«Νεράιδες, Ξωτικά και …παραμύθια», Συλ. Παραμυθιών, Ελένη Μπετεινάκη, 2016

Γ.Α. Μέγα «Ελληνικαί εορταί και έθιμα της λαϊκής λατρείας »,Αθήνα 1963

Οι 12 μήνες ,Τα λαογραφικά, Κυριακίδου – Νέστορος Άλκη, εκδ. Μαλλιάρης Παιδεία, Θεσσαλονίκη 1982

Λαϊκές τελετουργίες στην Κρήτη, Νίκος Ψιλάκης, εκδ. Καρμάνωρ

«Πασχαλινά και της Άνοιξης», Λουκάτος Δημήτρης, 1980

Νεώτερον εγκυκοπαιδικόν Λεξικόν Ήλιου

Πολίτου Ν. διάφοροι πραγματείαι εις το λεξικογραφικόν αρχείον και το περιοδικόν «Λαογραφία»

Εφημερίδα Τα Νεα

Λεξικο-Γ. Μπαμπινιώτη,

toperiodikomas.blogspot.gr

Mofkitsa.blogspot.com