Μηλιές και μήλα στο παραμύθι και τον μύθο
Art by Arthur Rackham
Πριν από μερικούς μήνες, είχα γράψει για το Will o’ Wisps ένα άρθρο αναφορικά με τους Λαούς των Δέντρων, τα έμψυχα, ως επί το πλείστον ανθρωπομορφικά πλάσματα που σχετίζονται στη λαογραφία με το φυτικό βασίλειο. Λόγω του εύρους του θέματος, μεταξύ άλλων είχα κάνει πολύ σύντομες αναφορές στα θέματα που δεν θα ανέλυα σ’ εκείνο το άρθρο. Ανάμεσα στα πράγματα που μπήκα στον πειρασμό να γράψω (αλλά δεν το έκανα), καθώς σελίδες επί σελίδων πληροφοριών περνούσαν μπροστά από τα μάτια μου, ήταν η ιδιαίτερη θέση που κατέχουν οι μηλιές και τα μήλα στο φανταστικό, είτε πρόκειται για μυθολογία, είτε για λαογραφία, ή ακόμα και για θρησκεία (με τη σύγχρονη έννοια).
Υποσχέθηκα, λοιπόν, στον εαυτό μου να γράψω ένα σχετικό άρθρο σε δεύτερο χρόνο και τώρα να ‘μαστε...
Τα μήλα, θέλω να ελπίζω, δεν χρειάζονται συστάσεις: κόκκινα, χρυσαφένια, ξινόμηλα, κορόμηλα (ναι, ανήκουν στην ίδια ευρύτερη οικογένεια), φιρίκια κι ένα σωρό άλλα (υπάρχουν πάνω από 7000 καλλιεργούμενα είδη), αντικείμενα παροιμιών όπως «ένα μήλο την ημέρα, τον γιατρό τον κάνει πέρα» και πηγή λογοπαιγνίων στη Φρουτοπία του Ευγένιου Τριβιζά, είναι επίσης το αγαπημένο μου φρούτο, χυμός, γλυκό και γεύση σε παγωτό. Θυμάμαι, ακόμη, πριν από κάπου είκοσι χρόνια, μια αγριομηλιά που είχαμε βρει σε μια ορειβατική εξόρμηση στη Σέτα της Εύβοιας, που έκανε κάτι τόσα δα, παγωμένα, κατακόκκινα μηλαράκια. Ήταν το πιο νόστιμο φρούτο που έχω φάει ποτέ…
Αυτή μου τη λόξα για τα μήλα φαίνεται πως στον ένα ή τον άλλο βαθμό μοιράζεται όλη ανθρωπότητα εδώ και αιώνες, εδώ και χιλιετίες, δίνοντας στα φρούτα αυτά τόσο καθοριστικό ρόλο, ώστε από αυτά να εξαρτάται κατά περίπτωση η τύχη ολόκληρων λαών ή και η ευρωστία των ίδιων των θεών. Το αποτέλεσμα είναι πως οι ιστορίες αυτές έχουν περάσει στη συνείδησή μας τόσο γλωσσικά (πόσο συχνά έχετε ακούσει ή πει τη φράση «το μήλον της έριδος»;), όσο και ιδεατά (παραδεχτείτε το, όταν ακούτε «απαγορευμένος καρπός», η πρώτη, ασυναίσθητη εικόνα είναι μήλο).
Πιθανολογείται πως οι μηλιές είναι το παλαιότερο είδος δέντρου που γνώρισε συστηματική καλλιέργεια και γνωρίζουμε πως ήταν ανάμεσα στις κύριες καλλιέργειες των Σουμερίων (2300 π.Χ.). Μάλλον αναμενόμενο, καθότι οι άγριες μηλιές φύονται σχεδόν παντού στον κόσμο δίχως φοβερή προσπάθεια. Αυτός είναι πιθανώς και ο λόγος της τόσο ευρείας παρουσίας τους στο παραμύθι και τον μύθο.
Εδώ, λοιπόν, θα εξετάσουμε μερικά από τα πιο τρανταχτά παραδείγματα, τον ρόλο και τις συνέπειες της ύπαρξής τους. Πριν προχωρήσουμε, επαναλαμβάνω εν συντομία τα δύο σημεία από το προαναφερθέν άρθρο για τους Λαούς των Δέντρων.
Από τη μία, στις διάφορες σκοτεινές εκδοχές της Σταχτοπούτας (ελληνικές και μη), έχουμε τη μηλιά ως ένα από τα δέντρα που φυτρώνει από τα κόκαλα της νεκρής μάνας, για να συνδράμει την ηρωίδα.
Από την άλλη, στην ελληνική μυθολογία έχουμε τις Επιμηλίδες Νύμφες, το ανάλογο των Δρυάδων για τις μηλιές (και, παραδόξως, για τα πρόβατα, καθότι «μήλον» στα αρχαία ελληνικά είναι τόσο το φρούτο, όσο και το πρόβατο), που φημίζονταν για τα λευκά, αέρινα μαλλιά τους.
Ποια είναι όμως η αρχαιότερη μυθολογική μηλιά;
Garden Of The Hesperides Painting by Sir Edward Burne Jones
Με μια μικρή επιφύλαξη, η τιμή αυτή μάλλον ανήκει στη Μηλιά των Εσπερίδων, η οποία βρισκόταν στον ομώνυμο κήπο, στο δυτικό άκρο του κόσμου (κοντά στις Ηράκλειες Στήλες, που σήμερα αποκαλούμε Στενό του Γιβραλτάρ) και φυλασσόταν από τις ομώνυμες Νύμφες, καθώς και τον Εσπέριο Δράκοντα ή Λάδωνα. Η μηλιά είχε φυτρώσει από ένα καρποφόρο κλαδί που έκανε δώρο η Γαία στον Δία και την Ήρα για τον γάμο τους. Οι Εσπερίδες («νύμφες του απογεύματος»), ανάλογα με την καταγραφή, έχουν τουλάχιστον πέντε διαφορετικούς γεννήτορες, αλλά κατά βάση ήταν ενσάρκωση των δυτικών αστεριών και της δύσης του Ηλίου γενικότερα. Ο Λάδων, ο όφις με τα εκατό κεφάλια που φυλούσε το δέντρο, τυλιγμένος στον κορμό του, ήταν γιος είτε του Φόρκυνα και της Κητούς, αρχέγονων θεών της θάλασσας και γεννητόρων της πλειοψηφίας των θαλάσσιων τεράτων, είτε του Τυφώνα και της Έχιδνας.
Σε κάθε περίπτωση, τα χρυσά μήλα (του συγκεκριμένου δέντρου ή μη) έχουν παίξει δύο φορές κομβικό ρόλο στην ελληνική μυθολογία. Η πρώτη φορά ήταν όταν ανατέθηκε στον Ηρακλή από τον Ευρυσθέα η κλοπή τους, ως ενδέκατος άθλος. Ανάλογα με την εκδοχή, ο Ηρακλής εκπλήρωσε τον άθλο ακολουθώντας τις συμβουλές του Προμηθέα (οπότε και ζήτησε τη βοήθεια του Άτλαντα), τον οποίο ελευθέρωσε από τον Καύκασο, ή απλά πήγε, σκότωσε τον Λάδωνα και πήρε τα μήλα. Η πρώτη εκδοχή παρουσιάζει ένα ενδιαφέρον πρόβλημα: η Καυκάσια Οροσειρά βρίσκεται βορειοανατολικά, μεταξύ Μαύρης και Κασπίας Θάλασσας, ενώ οι μυθικές Ηράκλειες Στήλες, όπως είπαμε, στη Δύση, στην άλλη άκρη της Μεσογείου. Κοινώς, δεν είναι ιδιαίτερα πιθανό ο Ηρακλής να βρέθηκε τυχαία στον τόπο μαρτυρίου του Προμηθέα. Τροφή για σκέψη και ίσως ένα μελλοντικό άρθρο. Όπως και να ‘χει, αφού πήγε τα μήλα στον Ευρυσθέα, εκείνος, μην πιστεύοντας πως κάτι τέτοιο ήταν εφικτό, δεν ήξερε τι να τα κάνει κι έτσι τον άφησε να τα κρατήσει. Κατόπιν συμβουλής της Αθηνάς, ο Ηρακλής επέστρεψε στον κήπο και τα ξανάδωσε στις φύλακές τους.
Τα μήλα εδώ έχουν το ρόλο του άφταστου, ακατόρθωτου στόχου (όπως το Αθάνατο Νερό, να λιώσεις τρία ζευγάρια σιδερένια παπούτσια, να πας πέρα από τα Γυάλινα Βουνά και τους Κοκαλένιους Κάμπους κλπ.), γεγονός το οποίο εντάσσεται στην ίδια την αφήγηση. Παραμυθιακά, είναι συνήθως ο τελευταίος άθλος ενός ήρωα, όμως εδώ έχουμε να κάνουμε με μυθολογία, όπου οι υπεράνθρωποι χαρακτήρες ξεπερνούν ακόμα κι αυτό το σύνορο, οπότε για τον δωδέκατο άθλο ο Ηρακλής θα πάει στον ίδιο τον Κάτω Κόσμο και θα γυρίσει μαζί με τον Κέρβερο. Όπως θα δούμε παρακάτω, η σύνδεση των μήλων με τον Πέρα Κόσμο και των μηλιών με τον τόπο «πιο πέρα κι απ’ το πέρα» δεν απαντάται μόνο στην ελληνική μυθολογία.
Η δεύτερη (και πιθανώς σημαντικότερη) φορά που ένα Χρυσό Μήλο έπαιξε κομβικό ρόλο στα γεγονότα της μυθολογίας, είναι φυσικά το προοίμιο του Τρωικού Πολέμου, γνωστό και ως οι γάμοι του Πηλέα και της Θέτιδας. Στον γάμο αυτό, το σμίξιμο της (πρεσβύτερης κατά πολλούς) από τις πενήντα κόρες του Νηρέα και της Δορίδας με έναν θνητό, γιο του Αιακού (αγαπημένου των θεών, κριτή του Κάτω Κόσμου και Κλειδοκράτορα του Άδη), ήταν γεγονός από το οποίο δεν μπορούσε λείπει κανένας θεός. Ωστόσο, αναμενόμενα, απρόσκλητη έμεινε η Έρις, καθότι ποιος θέλει σ’ έναν γάμο της Θεά της Διχόνοιας και της Δυσαρμονίας; Προσβεβλημένη, η Έρις εμφανίστηκε στο γλέντι του γάμου και πέταξε ανάμεσα στις τρεις κραταιές θεές (Αθηνά, Αφροδίτη, Ήρα) το Χρυσό Μήλο, χαραγμένο με τη φράση «Τη καλλίστη», «στην ομορφότερη». Οι θεές άρχισαν λοιπόν να ερίζουν (sic) για το μήλο και ζήτησαν από τον Δία ν’ αποφασίσει ποια το άξιζε. Μη θέλοντας (φυσικά) ν’ ανακατευτεί ο Πατέρας των Θεών, ανέθεσε την κρίση του ζητήματος στον Πάρη της Τροίας. Από εκεί και πέρα, η ιστορία είναι λίγο ως πολύ γνωστή, με τις θεές να προσφέρουν διαφορετικά ανταλλάγματα στον Πάρη κι εκείνος να το απονέμει στην Αφροδίτη που του έταξε την Ωραία Ελένη, σύζυγο του Βασιλιά Μενέλαου –θέτοντας σε κίνηση το αίτιο του Τρωικού Πολέμου.
Art by Arthur Rackham
Αυτά που δεν είναι ίσως γνωστά, είναι τα κατά διάφορους μύθους σκιώδη κίνητρα του Δία πίσω από αυτά τα γεγονότα και τις συμφορές που ακολούθησαν. Καταρχάς, η Θέτις δόθηκε ως σύζυγος στον Πηλέα επειδή ο Δίας (ως συνήθως) την πόθησε, αλλά υπήρχε μια προφητεία πως το παιδί που θα γεννιόταν από την ένωσή τους θα εκθρόνιζε τον πατερά του, όπως είχε κάνει ο ίδιος με τον Κρόνο. Περαιτέρω, το προοίμιο των αποσπασματικά σωζόμενων Κυπρίων Επών, σε συνδυασμό με τα D-scholia του 9ου αιώνα μας πληροφορούν για το εξής: όλα αυτά συνέβησαν σύμφωνα με το σχέδιο του Δία για να προκληθεί ο Τρωικός Πόλεμος (και πρωτύτερα ο Θηβαϊκός) και να ελαφρύνει τη Γη από τους πολυπληθείς και ασεβείς ανθρώπους που την καταπίεζαν. Για τον δε Τρωικό Πόλεμο, ο Δίας φέρεται ν’ ακολούθησε τις συμβουλές του Μώμου, γιου της Νύχτας και Θεού της Χλεύης…
Υπάρχει και μια τρίτη εμφάνιση των χρυσών μήλων στην ελληνική μυθολογία, η οποία όμως δεν έχει τόσο βαρύνουσα σημασία. Στον μύθο της Αταλάντης, μετά το κυνήγι του Καλυδώνιου Κάπρου, την ξαναβρίσκει ο πατέρας της (που την είχε αφήσει στο βουνό ως μωρό, επειδή ήθελε γιο, αλλά την έσωσε και τη θήλασε μια αρκούδα) και την πείθει να παντρευτεί. Εκείνη θέτει ως όρο πως θα δεχτεί για σύζυγο μόνο όποιον την ξεπεράσει στο τρέξιμο (σε πολλές εκδοχές, όσοι έχαναν θα θανατώνονταν). Μετά από πολλούς ατυχείς μνηστήρες, δοκίμασε και ο Ιππομένης (ή Μελανίων ή Μηλανίων), ο οποίος προσευχήθηκε για βοήθεια στη θεά Αφροδίτη. Εκείνη του έδωσε τρία πανέμορφα, χρυσά μήλα, τα οποία πετούσε μπροστά στην Αταλάντη κατά τη διάρκεια του αγώνα, οπότε εκείνη σταματούσε να τα μαζέψει κι έτσι την κέρδισε, κάνοντάς τη σύζυγό του.
Δεν είναι σαφές αν τα μήλα στις δύο τελευταίες περιπτώσεις είναι για μια ακόμα φορά τα Μήλα των Εσπερίδων ή έχουν να κάνουν απλά με το γεγονός πως το μήλο ήταν συμβολικό της ερωτικής έλξης και ιερό για τη θεά Αφροδίτη.
Τα μήλα ως θεϊκός καρπός και σύμβολα της αγάπης, της ερωτικής έλξης και της γονιμότητας απαντώνται σε πάμπολλες περιπτώσεις, είτε αφηγηματικά, είτε ως μεταφορές. Ενδεικτικά ας αναφέρουμε το Έπος του Γκίλγκαμες, τη Γένεση (ο απαγορευμένος καρπός που λέγαμε), το Άσμα Ασμάτων (ή Τραγούδι του Σολομώντα, όπου κατά κάποιες εκδοχές ο άντρας που μιλάει είναι ο ίδιος ο Σολομών), στις Εκλογές ΙΙΙ του Βιργίλιου και το «Ακόντιος και Κυδίππη» (Ηρωίδες) του Οβίδιου, απόδοση ενός παλιότερου μύθου, τον οποίο αρχικά διέσωσε ως ποίημα ο Καλλίμαχος ο Κυρηνεύς. Ωστόσο, όλες οι πιο πάνω εμφανίσεις του μήλου είναι σύντομες και ο ρόλος του, στις περισσότερες, παραμένει «λεκτικός» αντί κεντρικός για την πλοκή. Στοιχειοθετούν, ωστόσο, το μοτίβο του, όπως αυτό εμφανίζεται πιο καίρια στις παρακάτω περιπτώσεις.
Στη σκανδιναβική μυθολογία, οι θεοί της Asgard παραμένουν νέοι μόνο χάρη στα μήλα της θεάς Iðunn (Ithun, Idun ή Idunna), η οποία τα φυλάει μέσα σε ένα κουτί από ξύλο μελίας που ονομάζεται eski. Διόλου συμπτωματικά, το κοσμικό δέντρο Yggdrasil, στα κλαδιά του οποίου κάθονται οι Εννέα Κόσμοι, είναι επίσης μια γιγάντια μελία. Από τα λιγοστά μυθολογικά στοιχεία (κυρίως το Hrafnagaldr Óðins, «Το Κορακο-ξόρκι του Όντιν» ένα ισλανδικό, προοιμιακό ποίημα που φαίνεται να συντάχτηκε τον 17ο αιώνα, πιθανώς από παλιότερες πηγές), γνωρίζουμε πως η Idunn ήταν κόρη του Νάνου (Svartalfar) Ivaldi και μιας Ξωτικιάς (Ljósálfar), ίσως η μοναδική τέτοια καταγεγραμμένη περίπτωση.
Art by Monge Quentin
Όπως και να ‘χει, ο θεμελιώδης ρόλος των μήλων της Idunn σκιαγραφείται πλήρως στο Skáldskaparmál (το δεύτερο μέρος της Πεζής Edda του Snorri Sturluson), με τον μύθο της αρπαγής της από τον γίγαντα Þjazi (Thjazi). Κατά την απουσία της ίδιας και των μήλων της (για σειρά ετών, σε μερικές εκδοχές), οι θεοί γερνάνε και βρίσκονται αντιμέτωποι με τον πολύ απτό κίνδυνο του θανάτου, μέχρι που ανακαλύπτουν πως είχε βάλει κι ο Loki το χεράκι του, οπότε τον αναγκάζουν να τη φέρει πίσω. Σημειωτέον, ο Loki την παρέσυρε εκεί που θα την απήγαγε ο γίγαντας με την πρόφαση πως είχε ανακαλύψει μήλα συγκρίσιμα με τα δικά της!
Το θέμα των μήλων εμφανίζεται και αλλού στη σκανδιναβική μυθολογία: στο Skírnismál, ένα από τα ποιήματα της Ποιητικής Edda, έχουμε τον μύθο του προξενιού μεταξύ του θεού του φωτός και της γονιμότητας, Freyr, και της Gerðr (Gerd ή Gerth), μιας όμορφης γιγάντισσας, με τη διαμεσολάβηση του αγγελιαφόρου Skírnir. Στα πλαίσια του προξενιού, ο Skírnir προσφέρει στην Gerd, μεταξύ άλλων, έντεκα χρυσά μήλα.
Περαιτέρω, στη Völsunga Saga, όταν ο Βασιλιάς Rerir και η γυναίκα του αδυνατούν ν’ αποκτήσουν απόγονο, εκείνος προσεύχεται στον Odin για βοήθεια. Τότε η Frigg, σύζυγος του Odin, στέλνει τη γιγάντισσα Hljod να τους παραδώσει ένα μαγεμένο μήλο, που βοηθάει τη βασίλισσα να μείνει έγκυος. Η κύηση κρατάει έξι χρόνια (!), μέχρι που γίνεται καισαρική τομή και γεννιέται ο ήρωας Völsung, πατέρας του Sigmund και παππούς του Sigurd (ή Siegfried, όπως ονομάζεται στο Nibelunglied, «Το Τραγούδι των Νιμπελούνγκεν»). Σημειωτέον, τόσο ο Sigmund, όσο και τα δέκα αδέλφια του είναι παιδιά του Völsung με την προαναφερθείσα γιγάντισσα Hljod.
Βλέπουμε, λοιπόν, πως στη σκανδιναβική μυθολογία, το μήλο είναι τόσο συνδεδεμένο με την ερωτική επιθυμία και τη γονιμότητα, όσο και με τη νεότητα, την αθανασία και τη μαγεία του Αλλόκοσμου των θεών.
Αυτό το τελευταίο μοτίβο απαντάται επίσης ευρύτατα στον μυστηριώδη εκείνο τόπο της Δύσης, όπου οι Βίκινγκ επέδραμαν για πρώτη φορά στα τέλη του 8ου αιώνα: τις Βρετανικές Νήσους. Ανάμεσα στις πάμπολλες εκδοχές της μηλιάς ως ιερού δέντρου και των μήλων ως μαγικών καρπών, η πιο γνωστή είναι ίσως το ουαλικό Ynys Affalach: το γνωστό σε όλους μας Avalon, η «Νήσος των Μήλων» όπου σφυρηλατήθηκε το Excalibur και όπου μεταφέρθηκε ο Βασιλιάς Αρθούρος μετά τη Μάχη του Camlann ενάντια στον Mordred, για να θεραπευτούν οι πληγές του και να κοιμηθεί –μέχρι την ώρα που θα τον χρειαστεί το βασίλειο και θα επιστρέψει. Αυτά τουλάχιστον ισχυρίζεται ο Geoffrey of Monmouth στο Historia Regum Britanniae (περί τα 1136) και στο Vita Merlini (περί τα 1150). Στο νησί αυτό βασιλεύει η Morgan Le Fay, αρχιέρεια μεταξύ εννέα αδελφών και συχνά, ειδικά από τον 12ο αιώνα και μετά, το νησί ταυτιζόταν με την πραγματική τοποθεσία του λόφου Glastonbury Tor στο Sommerset, που άλλοτε βρισκόταν στο μέσο μιας ελώδους περιοχής η οποία πλημμύριζε συχνά.
Δεν υπάρχει, ωστόσο, σχεδόν καμία αμφιβολία πως το Avalon ήταν μια μετεξέλιξη του παλιότερου, κέλτικου Emain Ablach («Emain, Τόπος των Μήλων», πιθανώς το Isle of Man), του μυθικού νησιού όπου κατοικούσε ο Θεός της Θάλασσας και ψυχοπομπός, Manannán mac Lir και όπου ανατράφηκε ο Lugh, Θεός του Φωτός. Ο Manannán mac Lir ήταν γενικότερα ο κύριος του κέλτικου Αλλόκοσμου, που μεταξύ άλλων έφερε ονόματα όπως Tír na nÓg («Η Γη των Νέων»), Mag Mell («Το Λιβάδι της Ευτυχίας») κ.α. Κοινώς, για μια ακόμη φορά τα μήλα συνδέονται με τον Πέρα Κόσμο, τον μυθικό παράδεισο της μετά θάνατον αιώνιας νεότητας, παρόμοια με τα δικά μας Ηλύσια Πεδία, τη Νήσο των Μακάρων και το Ασφοδελό Λιβάδι του Άδη.
Οι μηλιές και τα μήλα έχουν γενικότερα την τιμητική τους στην κέλτικη παράδοση: το ξύλο μηλιάς ήταν ανάμεσα σ’ εκείνα που χρησιμοποιούνταν για τα ραβδιά των Δρυίδων. Στον Κύκλο του Ulster, η ψυχή του μυστηριώδη ήρωα Cú Roí βρίσκεται κρυμμένη μέσα σ’ ένα μήλο, στην κοιλιά ενός σολομού που αναδύεται μια φορά κάθε εφτά χρόνια. Όταν το μαθαίνει αυτό ο άλλος φημισμένος Κέλτης ήρωας, Cú Chulainn, σκοτώνει τον σολομό, που του δίνει πλέον τη δυνατότητα να σκοτώσει και τον αντίπαλό του. Πλειάδα Κελτών ηρώων παρασύρονται ή/και συντηρούνται στον Αλλόκοσμο με κλαδιά ή καρπούς μηλιάς, μεταξύ των οποίων ο Bran (που παρασύρεται από τη Λευκή Θεά με ένα ασημένιο κλαδί μηλιάς), ο Oisin (που κυνηγάει μια αιθέρια γυναίκα, η οποία κρατά ένα χρυσό μήλο) και ο Connla (στον οποίο μια άλλη αιθέρια γυναίκα δίνει ένα μήλο που τον συντηρεί για έναν μήνα, αλλά τον κάνει να ποθεί την πατρίδα της γυναίκας).
“Idun and the Apples” by James Doyle Penrose (1890)
Είναι προφανές πως, με τόσους συμβολισμούς και τόσο ευρεία παρουσία σε μερικές από τις πιο διαδεδομένες μυθολογίες του κόσμου, οι μηλιές και τα μήλα έκαναν το πέρασμα στη λαϊκή παράδοση και το παραμύθι: αναφερθήκαμε ήδη πιο πάνω στις Σταχτοπούτες και φυσικά, υπάρχει το διαβόητο μήλο της Χιονάτης.
Περαιτέρω, τα χρυσά μήλα παίζουν κεντρικό ρόλο στον παραμυθιακό τύπο AT 550, «Το Μπιρμπιλαηδόνι» στην Επεξεργασία Παραμυθιακών Τύπων και Παραλλαγών, γνωστότερο από τη ρωσική εκδοχή του ως «Ο Τσαρέβιτς Ιβάν, το Πουλί της Φωτιάς και ο Γκρίζος Λύκος», όπου όλα ξεκινάνε με την «κλοπή» των χρυσών μήλων από το εκάστοτε μυθικό πτηνό, οπότε και ξεκινά η αναζήτησή του από το στερνοπαίδι που παραφύλαξε για να το δει. Η ιστορία απαντάται, με διάφορες παραλλαγές, μεταξύ άλλων στη Ρωσία, στη Ευρώπη ευρύτερα, στη Σερβία, τη Βουλγαρία, ακόμα και στην Αφρική.
Ένας άλλος παραμυθιακός τύπος που κατά περίπτωση ξεκινά με μαγικά μήλα είναι ο AT 408, «(Η Τρισεύγενη και) Τα Τρία Κίτρα» στον Ελληνικό Κατάλογο, όπου μια κατάρα αναγκάζει τον πρωταγωνιστή ν’ αναζητήσει την Τρισεύγενη και στο τέλος καταφέρνει ν’ αποκτήσει τρία μήλα (σε κάποιες εκδοχές), εκ των οποίων το καθένα κρύβει μέσα μια κοπέλα. Οι δύο πεθαίνουν στην επιστροφή και η τρίτη που απομένει είναι η Τρισεύγενη, την οποία όμως πρέπει να κερδίσει με περαιτέρω δοκιμασίες.
Όπως πάντα, μπορούν ακόμα ν’ αναζητηθούν πολλά και να ειπωθούν περισσότερα, όμως ο στόχος ήταν να γίνει μια γενική επισκόπηση του ρόλου των μήλων και των μηλιών στο παραμύθι και τον μύθο, να περιδιαβάσουμε τους οπωρώνες και ν’ αναζητήσουμε τα μυστικά που ψιθυρίζουν οι Επιμηλίδες μεταξύ τους.
Όπως φαίνεται, είναι όλα μυστικά του έρωτα και του θανάτου, όπως ακριβώς τα μήλα είναι γλυκά και ξινά – και σε εξαιρετικές περιπτώσεις, άκρως δηλητηριώδη, σαν τον άνθρωπο…
Βιβλιογραφία και Ηλεκτρονικές Πηγές
Ελληνική Μυθολογία, Ι.Θ. Κακριδή, Εκδοτική Αθηνών, 1986.
Επεξεργασία Παραμυθιακών Τύπων και Παραλλαγών, Τόμοι 3 & 4, Άννα Αγγελοπούλου, Μαριάνθη Καπλάνογλου, Εμμανουέλα Κατρινάκη, Αίγλη Μπρούσκου, Ε.Ι.Ε., 2004. Όλοι οι τόμοι του Καταλόγου Ελληνικών Παραμυθιών μπορούν να βρεθούν εδώ.
Ρώσικα Λαϊκά Παραμύθια, μτφρ. Ανδρέας Μπάμπαλης, Εκδόσεις Γνώση, 2011.
1000 Symbols: What shapes mean in Art and Myth, Rowena and Rupert Shepherd, Thames & Hudson, 2002.
Celtic Myth & Legend: An A-Z of People and Places, Mike Dixon-Kennedy, Blandford, 1996.
The Celtic Myths: A Guide to the Ancient Gods and Legends, Miranda Aldhouse-Green, Thames & Hudson, 2015.
Edda, Skáldskaparmál 1 & 2, Snorri Sturluson, edited by Antony Faulkes, Viking society for Northern Research, University college London, 1998.
The Illuminated Edda, Andrew Valkauskas, Pendelhaven, 2016.
The Poetic Edda, Translated by Henry Adams Bellows Princeton University Press, 1936.
The Mabinogion, Translated and Edited by Sioned Davies, Oxford University Press, 2007.
Myths and Legends of the Celts, James MacKillop, Penguin Books, 2005.
Poetry in the Song of Songs: A Literary Analysis, Patrick Hunt, Peter Lang Inc., 2008.
Eidolon > The Breasts that Launched a Thousand Ships
Jones’s Celtic Encyclopedia > Emhain Abhlach
Sacred Texts > The Ballad of Skirnir
The Aesir and the Elves, Paper by William P. Reaves, 2002.
Wikipedia
Ο Ανδρέας Μιχαηλίδης είναι μεταφραστής, συγγραφέας και αφηγητής, ενώ στο παρελθόν έχει εργαστεί ως δημοσιογράφος και φωτογράφος. Ανά τα χρόνια έχει γράψει πληθώρα άρθρων γύρω από τα comics και την κουλτούρα τους, ξεκινώντας από το περιοδικό «9» της Ελευθεροτυπίας και το Comicdom.gr.
Έχει μεταφράσει, από τα αγγλικά και τα γαλλικά, βιβλία εκλαϊκευμένης επιστήμης, ιστορίας και λογοτεχνίας (μεταξύ των οποίων, Ο Ιππότης των Επτά Βασιλείων και Τα Ταξίδια του Ταφ του George R.R. Martin, τα Χρονικά της Τσακισμένης Θάλασσας του Joe Abercrombie και τη σειρά με τις Περιπέτειες του Νεαρού Σέρλοκ Χολμς του Andrew Lane). Έχει συμμετάσχει με αστυνομικά διηγήματα σε ανθολογίες όπως: Οικοεγκλήματα, Είσοδος Κινδύνου, Ελληνικά Εγκλήματα 4, Κλέφτες και Αστυνόμοι.
Τα τελευταία χρόνια συμμετέχει σε φεστιβάλ comics της Ελλάδας και του εξωτερικού με αυτοεκδόσεις, σε συνεργασία με τη Βάλια Καπάδαη, τον Παύλο Παυλίδη (Νέκυια, Iasis, Last Flight of the Swordbreaker κ.α.) και άλλους καλλιτέχνες, στην πλοκαμοφόρο κολεκτίβα LarLarLar Comics.
Μέχρι σήμερα έχει γράψει τρία βιβλία: Το Αμόνι που Τραγουδά (Εκδόσεις Mamaya) και δύο νουβελέτες στη σειρά Ο Εθισμός του Κριστιάν Αμπρόζ (Εκδόσεις Nightread). Είναι ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Λέσχης Συγγραφέων Αστυνομικής Λογοτεχνίας και της Στέγης Προφορικότητας και Παράδοσης «Μυθολόγιο».
Κατά βάση είναι παραμυθάς, χωμένος συνήθως σε μια σπηλιά φτιαγμένη εξ’ ολοκλήρου από βιβλία.