Μονόκερως: αμάλγαμα επίγειας Δύναμης και πνευματικής Αγνότητας

Μονόκερως: Αυτό το μυστηριώδες πλάσμα, ασαφούς προελεύσεως και πολλαπλής συμβολικής σημασίας, απαντάται σύμφωνα με διάφορες πηγές σε Ανατολή και Δύση με παραλλαγμένες μορφές, αλλά παρόμοιο συμβολισμό, ήδη από την αρχαιότητα. Ακόμα και σήμερα, κανείς δεν είναι σίγουρος για το αν υπάρχει πραγματικά ή όχι, καθώς δεν συνδέεται ακριβώς με μυθολογικές αναφορές που θα μπορούσαν να δικαιολογούν την ύπαρξή του στο συλλογικό ασυνείδητο της ανθρωπότητας, αλλά αποτέλεσε πρωτίστως προϊόν παρατήρησης, ή έστω καταγραφής σε βιβλία φυσικής ιστορίας. Πολύ αργότερα, αυτές οι καταγραφές μεταφέρθηκαν στη θρησκευτική και λαογραφική παράδοση, όπου και άρχισε να κτίζεται ο «μύθος» του μονόκερου, τουλάχιστον στη Δύση. Το μόνο σίγουρο είναι πως ακόμα και σήμερα, συνεχίζει να συναρπάζει μικρούς και μεγάλους. Όπως και στα σχετικά άρθρα για τις Κουκουβάγιες και τα Ελάφια (που μάλιστα συνδέονται και με τον μονόκερω σαν σύμβολο), έτσι και σε αυτό το άρθρο θα κάνουμε μια ανάλυση της προέλευσης, του συμβολισμού, και της σημασίας του αρχετύπου, αλλά θα αναφέρουμε και διάφορους «διάσημους», αν θέλετε, μονόκερους που συναντούνται στο Φανταστικό.

Προέλευση

Οι πρώτες αναφορές σχετικά με το πλάσμα ονόματι μονόκερως, χρονολογούνται κάπου στο 400 π.Χ., από τον Κτησία, Έλληνα ιστορικό και θεραπευτή, ο οποίος κατέγραψε στο βιβλίο του Ινδικά, τις περιγραφές από διηγήσεις περιπλανώμενων ταξιδιωτών στην Περσία, όπου βρισκόταν: Επρόκειτο για ταχύτατους, άγριους γαϊδάρους, που απαντιόνταν στα βασίλεια της Ινδίας. Ήταν μεγάλοι σαν άλογα, είχαν λευκά σώματα, πιθανώς κόκκινα κεφάλια και σκούρα μπλε μάτια· και ένα κέρατο στο μέτωπό τους, περίπου έναν πήχη και μισό σε μήκος (σχεδόν 1 μέτρο). Το κέρατό τους ήταν χρώματος λευκού, μαύρου και κόκκινου και τα ζώα αυτά ήταν τόσο γοργά και δυνατά, που κανένα πλάσμα, ούτε άλογο ούτε τίποτε άλλο δεν μπορούσε να τα ξεπεράσει. Ο Αριστοτέλης, επηρεασμένος από τον Κτησία, αναφέρει δύο μονοκέρατα ζώα, το Oryx (είδος αντιλόπης) και τον αποκαλούμενο Ινδικό Γάιδαρο. Ο Στράβωνας αναφέρει ότι στον Καύκασο υπήρχαν άλογα με ένα κέρατο και κεφάλι που προσομοίαζε με ελάφι. Ο Κοσμάς Ινδικοπλεύστης κατά τον 6ο αιώνα π. Χ., αναφέρει στην Κοσμογραφία του τον μονόκερω μετά από μελέτη κάποιων μπρούτζινων αγαλματιδίων στην αυλή του βασιλιά της Αιθιοπίας, ως άγριο θηρίο που είναι αδύνατον να το αιχμαλωτίσει κανείς ζωντανό, και που η δύναμή του επικεντρώνεται στο κέρατο που έχει στο μέτωπό του. Σε σφραγίδες που συνδέονται με τον πολιτισμό Harappan των βορειοδυτικών περιοχών της Νότιας Ασίας (σημερινό βορειοανατολικό Αφγανιστάν έως το Πακιστάν και νοτιοδυτική Ινδία –τότε γνωστή ως Κοιλάδα Indus) κατά την Εποχή του Μπρούντζου (3300 – 1300 π.Χ., με ακμή μεταξύ 2600 – 1900 π.Χ.), βρέθηκαν αναπαραστάσεις ζώων με ένα κέρατο που ώθησαν τους μετέπειτα μελετητές στην πεποίθηση ότι πρόκειται για μονόκερω, περιγράφοντας το ζώο ως άγριο και γεμάτο ζωτικότητα, αλλά που θα μπορούσε εξίσου να πρόκειται για ταύρο σε τέλειο προφίλ. Οι σφραγίδες αυτές χρησιμοποιούνταν συχνά την εποχή τους ως σύμβολο αριστοκρατικής καταγωγής.

*Regilla ⚜ Domenico Zampieri, Girl with a Unicorn, c. 1604–05, fresco in Palazzo Farnese, Rome, after a design by Annibale Carracci.*

Πέρα από τις προαναφερθείσες αναφορές των σφραγίδων της κοιλάδας Indus, στις Ινδικές Vedas, στα επικά ποιήματα Rāmāyaņa και Mahābhārata, αλλά και σε βουδιστικά κείμενα όπως το Khuddaka Nikāya, αναφέρεται η ιστορία του αγοριού ονόματι Ŗśyaśŗńga, που ήταν γιος του ερημίτη Vibhāņdaka. Σύμφωνα με την ιστορία, το αγόρι ανατράφηκε μες στη μέση του δάσους σε απομόνωση και λόγω αυτού, ακόμα και μετά την ενηλικίωσή του τού ήταν άγνωστο το άλλο φύλο. Η μητέρα του ήταν ένα θηλυκό ελαφοειδές πλάσμα του δάσους, ένα mŗgī. Συνέλαβε το αγόρι με μαγικό τρόπο μέσα από τα νερά ενός ποταμιού στο οποίο είχε βουτήξει ο ερημίτης παρακολουθώντας μια ποθητή νύμφη. Κατά συνέπεια, το αγόρι γεννήθηκε ως σύνθετο πλάσμα, έχοντας ένα μοναδικό κέρατο να φυτρώνει στο κεφάλι του. Κατά τα άλλα όμως, επρόκειτο για ένα υγιέστατο ανθρώπινο αγοράκι. Ονομάστηκε Ŗśyaśŗńga λόγω του κέρατου (ŗśya) που έφερε. Αργότερα, το αγόρι αυτό μαθήτευσε στην Πνευματική Ατραπό. Σε άλλες πηγές, φημολογείται ότι το κέρας του μονόκερου χρησιμοποιούνταν ως εργαλείο κατά τη διάρκεια πνευματικών τελετουργικών συνδεόμενων με τη βεδική παράδοση.

Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (23 μ.Χ.), από την άλλη, περιέγραφε ένα πλάσμα άγριο, που μοιάζει στο σώμα με το άλογο, αλλά στο κεφάλι με ελάφι, στα πόδια με ελέφαντα, στην ουρά με αγριόχοιρο. Έχει βαθύ μουγκρητό και ένα μοναδικό κέρας, τρία πόδια μακρύ, φυτρώνει από το μέσον του μετώπου του και λεγόταν ότι είναι αδύνατον το πλάσμα αυτό να αιχμαλωτιστεί ζωντανό. Φυσικά, αργότερα εξακριβώθηκε ότι ο Πλίνιος μάλλον αναφερόταν στον ρινόκερο, που για πολύ καιρό κατά την αρχαιότητα (μέχρι ακόμα και τα χρόνια του Μάρκο Πόλο, 1254 – 1324) πιστευόταν ότι επρόκειτο για τον μονόκερω. Ο Αιλιανός (π. 175 – π. 235 μ.Χ.), στο Περὶ Ζῴων Ἰδιότητος, De natura animalium, κάνει αναφορά στον Κτησία και προσθέτει ότι στην Ινδία επίσης ενδημεί ένα μονοκέρατο άλογο, και λέει ότι αυτός ο «μονόκερως», μερικές φορές ονομαζόταν και καρτάζωνος, που ίσως είναι η εξελληνισμένη μορφή της αραβικής λέξεως karkadann, που σημαίνει ρινόκερος.

Στην Κίνα και στην Ιαπωνία, υπάρχει ένα αντίστοιχο πλάσμα, μυθολογικής προελεύσεως αυτή τη φορά, ονόματι ch’i-lin ή qilin, ή kirin. Οι πιο πρώιμες αναφορές σχετικά με αυτό το πλάσμα χρονολογούνται από τον 5ο αιώνα π.Χ. Σύμφωνα με το Li Chi, ή Βιβλίο των Τελετουργιών, πρόκειται για το σημαντικότερο από τα τέσσερα ευεργετικά, ή πνευματικά ζώα της κινέζικης παράδοσης (τα υπόλοιπα είναι ο Φοίνικας, η Χερσαία Χελώνα και ο Δράκος). Το ch’i-lin μοιάζει με ελάφι, αλλά μεγαλύτερο, έχει ουρά βοδιού και οπλές αλόγου. Έχει ένα μοναδικό κέρατο από σάρκα που βρίσκεται στο μέτωπό του, το τρίχωμα της ράχης του έχει πέντε χρώματα και το τρίχωμα της κοιλιάς του είναι κίτρινο ή καφέ. Είναι τόσο αγαθό και πράο που προσέχει πάντα να μην πατήσει ακόμα και το πιο μικροσκοπικό ζωντανό πλάσμα, ακόμα και ένα φύλλο γρασιδιού. Δεν τρέφεται με κανένα ζωντανό πλάσμα, πάρα μόνο με οτιδήποτε είναι ήδη νεκρό· η εμφάνισή του προμηνύει την εμφάνιση / γέννηση κάποιου σοφού, δίκαιου και έντιμου ηγέτη. Το να πληγώσει κανείς το ch’i-lin ή το να το βρει νεκρό, θεωρείται κάκιστος οιωνός. Η πρώτη του εμφάνιση ήταν στον κήπο του Κίτρινου Βασιλιά (2697 π.Χ.). Φημολογείται ότι ζει για χίλια χρόνια, καθώς επίσης ότι ένα τέτοιο πλάσμα εμφανίστηκε στη μητέρα του Κομφούκιου, λίγο πριν τη γέννησή του. Αναφορές στον μονόκερω υπάρχουν και στο Κοράνι, αλλά και στην εβραϊκή παράδοση, και όλες λίγο πολύ αναφέρουν ένα άγριο, αδάμαστο πλάσμα γεμάτο ζωτικότητα, του οποίου το κέρας έχει θεραπευτικές ιδιότητες και το ίδιο συνδέεται συχνά με κάποια θεότητα.

Κατά τον Μεσαίωνα και την Αναγέννηση στην Ευρώπη, περιγράφεται ως ζώο λευκού χρώματος και σχετικά μικρού μεγέθους, που μοιάζει πολύ με άλογο, αλλά έχει γενειοφόρο κεφάλι σαν του τράγου, οπλές σαν αυτές του ελαφιού, ουρά λιονταριού και ένα μακρύ, στριφτό κέρατο στο κέντρο του μετώπου. Είναι ένα άγριο και αδάμαστο πλάσμα των δασών, σύμβολο αγνότητας και χάρης που μπορεί να αιχμαλωτιστεί μόνο με τη βοήθεια μια παρθένας, η οποία είναι και η μόνη την οποία θα καταδεχτεί να προσεγγίσει, λόγω της αγνότητάς της. Στα μεσαιωνικά bestiaries (τερατολόγια), αναφερόταν ότι το κέρας του είχε την ιδιότητα να μετατρέπει το δηλητηριασμένο νερό σε πόσιμο και να θεραπεύει τις αρρώστιες. Αυτό έκανε το κέρατο του ασύλληπτου μονόκερου ανάρπαστο ως λάφυρο σε βασιλικές αυλές και ιερατεία, μιας και ο φόβος της δολοφονίας μέσω δηλητηρίου ήταν κάτι το σύνηθες εκείνες τις εποχές. Μετά την ανακάλυψη της κερασφόρας φάλαινας narwhal, τα κέρατα αυτών των κητών πωλούνταν σαν αυθεντικά κέρατα από μονόκερω με αντίτιμο πολλαπλάσιο του βάρους τους σε χρυσάφι. Αυτή η τελευταία μορφολογική εκδοχή είναι και εκείνη που έχει επικρατήσει μέχρι τις μέρες μας, όσον αφορά το ποιόν του μονόκερου.

*"The Unicorn is in Captivity and No Longer Dead", art source here*

Συμβολισμός

Σχεδόν όλες οι εκδοχές, ασχέτως καταγωγής, έχουν ένα κοινό: περιγράφουν ένα πλάσμα με τεράστια ζωτικότητα, άπιαστο, αδάμαστο σχεδόν κι έχοντας ένα μοναδικό κέρατο με μαγικές ή / και θεραπευτικές ιδιότητες. Κατά τον Μεσαίωνα, έγινε μια συγκροτημένη, κατά μια έννοια, προσπάθεια, να εδραιωθεί το αρχέτυπο για τα καλά και στην τέχνη, αλλά κυρίως στη θρησκευτική παράδοση, με αφορμή σχετικές αναφορές στη Βίβλο. Ο μονόκερως φερόταν ως σύμβολο του ίδιου του Ιησού Χριστού, κάτι που γίνεται πασιφανές στην πιο διάσημη ίσως αναπαράσταση των μεσαιωνικών χρόνων, στις επονομαζόμενες Unicorn Tapestries. Πρόκειται για ένα σετ επτά ταπετσαριών που χρονολογούνται γύρω στο 1500 μ.Χ. και απεικονίζουν το «Κυνήγι του Μονόκερου». Η τεχνοτροπία και η λεπτομέρεια είναι πραγματικά αριστοτεχνική και αντικείμενο μελέτης μέχρι σήμερα, ενώ το θέμα έχει τόσο θρησκευτική, όσο και κοσμική χροιά. Στην πρώτη ταπετσαρία, κυνηγοί ντυμένοι με έντονα χρώματα και φτερά στα καπέλα τους, με λόγχες ανά χείρας και σκυλιά, κάνουν μια στάση στις παρυφές ενός δάσους, ενώ ο ανιχνευτής τους ενημερώνει ότι το θήραμά τους έχει εντοπιστεί. Στη δεύτερη ταπετσαρία, οι κυνηγοί προφταίνουν τον μονόκερω σε ένα ξέφωτο όπου υπάρχει ένα σιντριβάνι με βρύση και διάφορα ζώα είναι συγκεντρωμένα δίπλα στο ρυάκι που σχηματίζεται. Περιμένουν μέχρι ο μονόκερως να βουτήξει το κέρας του στο νερό και να το εξαγνίσει από το δηλητήριο, για να μπορέσουν να πιούν με ασφάλεια. Στην τρίτη ταπετσαρία, το κυνήγι βρίσκεται σε πλήρη εκδήλωση· σκυλιά επιτίθενται στον μονόκερω, οι κυνηγοί πετάνε τις λόγχες τους, αλλά ο μονόκερως ξεφεύγει πηδώντας το ρυάκι γοργά και με χάρη. Στην τέταρτη, ο μονόκερως αντεπιτίθεται· τραυματίζει ένα σκυλί με το κέρας του και κλωτσάει έναν κυνηγό με τις οπλές του. Στην πέμπτη (από την οποία μόνο δύο κομμάτια σώζονται σήμερα), οι κυνηγοί, συνειδητοποιώντας ότι δεν μπορούν να αιχμαλωτίσουν το ζώο με τη βία, χρησιμοποιούν την παρθένα ως μεσάζοντα που θα ηρεμίσει και θα σαγηνέψει τον μονόκερω. Εγκλεισμένος σε μια περίφραξη καλυμμένη με τριαντάφυλλα, ο μονόκερως φαίνεται να έχει καλμάρει αρκετά, και η παρθένα τον χαϊδεύει στη χαίτη ντελικάτα. Στην έκτη ταπετσαρία, ο μονόκερως θανατώνεται και μεταφέρεται στο κάστρο του βασιλιά. Στην έβδομη, βλέπουμε και πάλι ζωντανό τον μονόκερω, δαμασμένο και καθήμενο σε έναν περιφραγμένο κήπο όπου υπάρχει και μια ροδιά, σύμβολο αναστάσεως. Το πλευρό του μονόκερου φαίνεται να είναι κηλιδωμένο, κατ’ εικασία από τον χυμό των ροδιών, αλλά ο ίδιος φαίνεται ικανοποιημένος από την κατάσταση στην οποία βρίσκεται πλέον.

Οι παραπάνω περιγραφές είναι αντιπροσωπευτικό δείγμα του αρχετύπου που εκδηλώθηκε στην μορφή του μονόκερου εκτός από θρησκευτικά, και κοσμικά, καθώς τέτοιες μεσαιωνικές αναπαραστάσεις αλλά και παρόμοιες θεματικές σε άλλες ταπετσαρίες, ανάγλυφα, διακοσμητικά, ελαιογραφίες και μικροέπιπλα, έχουν να κάνουν με την αγάπη και την πίστη μέσα στα πλαίσια του έγγαμου βίου, την αγνότητα της νύφης, το θάρρος και ήθος του (συχνά ιππότη) γαμπρού, αλλά και την ολοκληρωτική παράδοση, αν θέλετε, του τελευταίου, στην αγάπη της διαλεκτής της καρδιάς του. Αυτή η διπλή δυναμική συχνά αναπαρίστατο με τη μίξη ή ακόμα και αντιπαράθεση του λιονταριού και του μονόκερου. Το λιοντάρι συμβόλιζε τον ήλιο, την ανδρική ενέργεια, τη ρώμη, την πυγμή, το θάρρος, την εντιμότητα, τη γενναιοδωρία, ενώ ο μονόκερως συμβόλιζε το φεγγάρι, τη θηλυκή ενέργεια και ευαισθησία, τη ζωτικότητα, την αγνότητα, το κάλλος, την εσωτερική δύναμη.

Είναι ενδιαφέρον εδώ να παρατηρήσουμε το εξής: αλχημιστικά, όπως αναφέρει ο Jung, ο μονόκερως αποτελεί ερμαφρόδιτο σύμβολο, φέροντας χαρακτηριστικά αρσενικής και θηλυκής ενέργειας, και συνδέεται και με το στοιχείο του υδράργυρου, που είναι επίσης διφυές (υγρό, αλλά και στερεό, σε ισορροπία αλλά ταυτόχρονα και αδράνεια). Όσον αφορά τη ζωώδη φύση του, ο μονόκερως θωρείται ως αρσενική ποιότητα, και έχει να κάνει με τα κατώτερα ένστικτα επιβίωσης και αναπαραγωγής που ενυπάρχουν στο φυσικό σώμα όλων των ενσαρκωμένων ανθρώπων. Αυτό που καλείται όμως να κάνει μέσω της αλχημιστικής διαδικασίας της μετουσίωσης, είναι να αποδεχτεί –καταρχάς– και να εξευγενίσει αρκετά τα κατώτερα ζωώδη του ένστικτα, ούτως ώστε να φτάσει στο σημείο που συμβολίζει το κέρας, που έχει να κάνει τόσο με το πνεύμα, όσο και με τη θεραπεία. Αυτές οι ποιότητες είναι κατ’ ουσίαν θηλυκές, μιας και συνδέονται με τη ρευστότητα της ενέργειας από τη μία μορφή στην άλλη, με τον απόλυτο έλεγχο των κατώτερων ενστίκτων που είναι πάλι θηλυκή ποιότητα, και την ευθυγράμμιση του φυσικού με το πνευματικό σώμα, μέσω της γνώσης του εαυτού, της προσφοράς και της θεραπείας (εδώ το κέρας του μονόκερου λειτουργεί όχι μόνο ως όργανο καθαγίασης των μιασμένων υδάτων, αλλά και ως κούπα –πάλι θηλυκό σύμβολο– από την οποία ο καθένας μπορεί να μετέχει της απλόχερης αγάπης της θειότητας). Έτσι, καταφέρνουμε να έχουμε τον πνευματικό άνθρωπο που φέρει τόσο ενστικτώδεις, όσο και πνευματικές ποιότητες σε τέλεια αποδοχή, ισορροπία και αρμονία μεταξύ τους. Μυστικιστικά, το κέρας του μονόκερου συνδέεται και με το έκτο τσάκρα, που έχει να κάνει με την εσωτερική ματιά (που στην περίπτωση του μονόκερου, αν παρατηρήσετε, είναι εξωτερικά στραμμένη προς τον ουρανό), την πνευματική επίγνωση, τη διάκριση του αληθινού από την παραίσθηση και σε ανώτερα επίπεδα εξέλιξης, με την αρμονική διαχείριση μεταξύ συναισθήματος, ενστίκτου και πνευματικών ποιοτήτων, όντας το σημείο στο οποίο κατοικεί η ενσαρκωμένη Ψυχή.

Αυτός ο διφυής συμβολισμός φαίνεται και στο κινέζικο ch’i-lin· το πρόθεμα ch’i αναφέρεται στο αρσενικό, ενώ το επίθεμα lin, στο θηλυκό. Ο γενικός όρος για την περιγραφή του πλάσματος συνενώνει αρσενική και θηλυκή υπόσταση, καθιστώντας το ch’i-lin ως ανδρόγυνο και σε πλήρη αρμονία με τον κόσμο, που φαίνεται από την φιλειρηνική φύση του. Αλχημιστικά, το ch’i-lin επίσης συνδέεται με τον υδράργυρο, όπου σαν σύμβολο των κατώτατων ποιοτήτων του υδράργυρου έχουμε τον Δράκο, ενώ σαν σύμβολο των ανώτατων ποιοτήτων, έχουμε τον Φοίνικα, δύο από τα άλλα πνευματικά ζώα της κινέζικης παράδοσης.

*Art by https://kuroi-kisin.deviantart.com/*

Στην ποπ κουλτούρα του σήμερα

Για να μη σας κουράζω άλλο με θεωρίες και συμβολισμούς, παρακάτω θα γίνει μια αναφορά σε διάσημους μονόκερους που συναντάμε ακόμα και σήμερα σε διάφορες εκφάνσεις του Φανταστικού, ξεκινώντας φυσικά από το Last Unicorn, του αμερικανού συγγραφέα Peter S. Beagle (εκδ. 1968). Ξεκίνησε μεν ως βιβλίο, αλλά έγινε αργότερα μια εκπληκτική animation ταινία φαντασίας (1982) που παραμένει ακόμα και σήμερα επίκαιρη, με τις φωνές των Alan Arkin, Jeff Bridges, Mia Farrow, Angela Lansbury, και του αείμνηστου Christopher Lee. Μεταφέρθηκε στο θέατρο το 1988 και το 2005 κυκλοφόρησε μια μικρή νουβέλα από τον ίδιο συγγραφέα, με τίτλο Two Hearts (Δυο Καρδιές), ως συνέχεια, που κέρδισε τα βραβεία Hugo και Nebula.

Έχει να κάνει με μία μονόκερω που πιστεύει ότι είναι η τελευταία του είδους της, και ξεκινάει μια περιπέτεια για να ανακαλύψει τι συνέβη στους υπόλοιπους. Η ιστορία ξεκινά σε ένα δάσος όπου κυνηγοί ψάχνουν για θηράματα. Μετά από πολλές μέρες ανεπιτυχούς κυνηγιού, αρχίζουν να πιστεύουν ότι βρίσκονται στο Δάσος του Μονόκερου, όπου τα ζώα είναι ασφαλή λόγω μια μαγικής αύρας. Τελικά εγκαταλείπουν, προειδοποιώντας όμως τον Μονόκερω που ζει εκεί ότι μπορεί και να είναι η τελευταία του είδους της. Αυτή, θορυβημένη, αποφασίζει εν καιρώ να εγκαταλείψει το Δάσος της και να ψάξει για τους ομοειδείς της. Ταξιδεύοντας, ανακαλύπτει ότι οι άνθρωποι δεν την αναγνωρίζουν ως μονόκερω, αλλά τη βλέπουν μόνο σαν απλή λευκή φοράδα. Κάποια στιγμή μαθαίνει πως οι υπόλοιποι μονόκεροι είναι συγκεντρωμένοι σε μια μακρινή χώρα και τους φυλάει ένα πλάσμα γνωστό ως ο Κόκκινος Ταύρος. Συνεχίζοντας την έρευνά της, η ηρωίδα μας πιάνει φιλίες με τον Schmendrick, έναν μάγο που συνάντησε σε ένα τσίρκο υποτιθέμενων μυθικών πλασμάτων (επρόκειτο όμως για ψευδαίσθηση), που είναι ο μόνος ο οποίος μπορεί να αντιληφθεί την πραγματική της φύση. Παρέα με τον Schmendrick, κατευθύνονται προς το κάστρο του βασιλιά Haggard όπου ζει ο Κόκκινος Ταύρος. Στον δρόμο βρίσκουν έναν τρίτο σύντροφο στο ταξίδι τους, τη Molly Grue, σύζυγο ενός αρχιληστή. Τελικά βρίσκουν την πόλη Hagsgate που βρίσκεται υπό την κυριαρχία του βασιλιά Haggard και εκεί, ένας κάτοικος ονόματι Drinn τους ενημερώνει σχετικά με μια κατάρα που λέει ότι η μοίρα της πόλης και του ίδιου του Βασιλιά είναι άρρηκτα συνδεδεμένες, μέχρι κάποιος γεννημένος στο Hagsgate να σπάσει την κατάρα καταλύοντας το κάστρο.

Οι τρεις σύντροφοι, φτάνοντας στο κάστρο του Haggard, δέχονται επίθεση από τον Κόκκινο Ταύρο, και η Μονόκερως προσπαθεί να του ξεφύγει ανεπιτυχώς. Στην προσπάθειά του να τη βοηθήσει, ο Schmendrick τη μεταμορφώνει σε άνθρωπο, πράγμα το οποίο αποπροσανατολίζει τον Ταύρο και μετά αυτός εξαφανίζεται. Η μεταμόρφωση έχει όμως τεράστιες επιπτώσεις για τον ψυχισμό της Μονόκερω, αφού για πρώτη φορά συνειδητοποιεί τη θνητή της φύση στο ανθρώπινο σώμα όπου πλέον κατοικεί. Φτάνουν στην Αυλή του Haggard, όπου ο Schmendrick συστήνει τη Μονόκερω ως Lady Amalthea (Λαίδη Αμάλθεια) και πείθουν τον Βασιλιά να τους βάλει και τους τρεις στη δούλεψή του, ελπίζοντας να μαζέψουν στοιχεία για τους χαμένους μονόκερους. Κατά την παραμονή τους στο κάστρο, ο θετός γιος του Βασιλιά, ο Lír, φλερτάρει την Αμάλθεια, ενώ εν καιρώ ο ίδιος ο Βασιλιάς της αποκαλύπτει ότι οι μονόκεροι είναι παγιδευμένοι στον ωκεανό έξω από το κάστρο προς τέρψη του, μιας και είναι τα μόνα πράγματα που του προσδίδουν ευτυχία (καθότι κατά τα άλλα είναι μόνος και μίζερος). Μετά, κατηγορεί ανοιχτά την Αμάλθεια ότι ήρθε στο βασίλειό του με μοναδικό σκοπό να ελευθερώσει τους μονόκερους, κα της λέει ότι γνωρίζει επίσης την πραγματική της φύση. Αυτή όμως φαίνεται να την έχει ξεχάσει, όντας άνθρωπος για κάποιο διάστημα, καθώς και τον σκοπό του ταξιδιού της.

Στη συνέχεια, η Molly, ο Schmendrick και η Αμάλθεια ακολουθούν νέα στοιχεία για το πού να βρουν το λημέρι του Κόκκινου Ταύρου, διωκόμενοι από τους φρουρούς του κάστρου. Τελικά βρίσκουν το λημέρι του Ταύρου, ταυτόχρονα τους βρίσκει και ο Lír κι ενώνουν τις δυνάμεις τους. Όταν τους επιτίθεται ο Ταύρος, ο Schmendrick μεταμορφώνει ξανά την Αμάλθεια σε μονόκερω και ο Lír προσπαθεί να τη σώσει από τον μαινόμενο Ταύρο και χάνει τη ζωή του, πράγμα που οδηγεί τη Μονόκερω, εξοργισμένη από τον χαμό του αγαπημένου της, να οδηγήσει τον Ταύρο στη θάλασσα. Οι υπόλοιποι μονόκεροι ελευθερώνονται και γυρίζουν στα Δάση τους, ενώ το κάστρο και ο ίδιος ο Haggard καταρρέουν πίσω τους, αφήνοντας μονάχα απλή ομίχλη αντί για συντρίμμια...

Η Μονόκερως ξαναφέρνει τον Lír στη ζωή χρησιμοποιώντας το κέρας της, και αυτός προσπαθεί να την ακολουθήσει τώρα που ο πατριός του είναι νεκρός. Περνώντας πάλι από την ισοπεδωμένη πλέον πόλη Hagsgate, μαθαίνουν ότι τελικά ο Drinn ήταν ο πραγματικός πατέρας του Lír και ότι ο Lír ήταν αυτός που έμελλε να σπάσει την κατάρα του μέρους. Ο Lír, ως νέος Βασιλιάς, αναλαμβάνει την υποχρέωση να ξαναχτίσει το βασίλειό του, οπότε και παραμένει τελικά στην πόλη και η Μονόκερως επιστρέφει στο Δάσος της, αλλά λέει στον Schmendrick πως πλέον είναι διαφορετική από όλους τους υπόλοιπους μονόκερους, γιατί γνωρίζει πια τι πάει να πει αγάπη και μετάνοια.

Μία άλλη κλασσική πλέον ταινία που χρησιμοποιεί τον μύθο του μονόκερου είναι το Legend, του 1985, με πρωταγωνιστές τους Tom Cruise, Mia Sara, Tim Curry, και άλλους, σε σκηνοθεσία Ridley Scott:

Μια φορά κι έναν καιρό, ο αρχαίος Άρχοντας του Σκότους (Tim Curry) θρηνεί για τον εγκλεισμό του στις σκιές, μέχρι που αισθάνεται την παρουσία ενός ζευγαριού μονόκερων, οι οποίοι είναι οι Φύλακες της Δύναμης του Φωτός. Ο Άρχοντας στέλνει τους υποτακτικούς του να σκοτώσουν τους μονόκερους και να του φέρουν τα κέρατά τους, για να μπορέσει να ελευθερωθεί από τη σκιώδη φυλακή του. Παράλληλα, κοντά στο σημείο που βρίσκονται οι μονόκεροι, η πριγκίπισσα Lily (Mia Sara) πάει να συναντήσει το αγόρι ονόματι Jack (Tom Cruise) που τη φλερτάρει, κατοικεί στο δάσος και μιλάει τη γλώσσα των ζώων. Της δείχνει τους μονόκερους, και αυτή γοητευμένη πάει να χαϊδέψει τον έναν. Εκείνη την ώρα, οι υποτακτικοί του Άρχοντα του Σκότους τον τραυματίζουν με δηλητήριο και οι δύο μονόκεροι αλαφιάζουν και τρέχουν μακριά να σωθούν. Τελικά, ο τραυματισμένος μονόκερως πεθαίνει από το δηλητήριο και οι υποτακτικοί του Άρχοντα παίρνουν το κέρας του. Την ίδια ώρα, όλη η πλάση μετατρέπεται σε έναν αποκαλυπτικό χειμώνα, με παγωμένες λίμνες και αφόρητο κρύο. Η Lily ανακαλύπτει το κουφάρι του νεκρού μονόκερου και μαζί και το ταίρι του, που αγρυπνεί πάνω από το πτώμα του συντρόφου της· καταλήγουν αιχμάλωτες του Άρχοντα του Σκότους, η μεν ως ακούσιο ταίρι του Άρχοντα και η δε ως θυσία. Ο Jack αναλαμβάνει εδώ τον ρόλο του Ήρωα, έχοντας ως αποστολή να επιστρέψει το κέρας στον πεθαμένο μονόκερω για να μπορέσει να αναστηθεί, και μαζί με αυτόν να επιστρέψει η φύση στην κανονική της ροή, αλλά και να σώσει την πριγκίπισσα και τον δεύτερο μονόκερω και να νικήσει τον κακό Άρχοντα. Τη συνέχεια πιστεύω την φαντάζεστε, ακόμα και όσοι δεν έχετε δει την ταινία.

Μια άλλη σειρά βιβλίων προερχόμενη αυτή τη φορά εξ’ Ανατολής, έχει να κάνει με τον μύθο του kirin. Η σειρά ονομάζεται The Twelve Kingdoms, ή Jūni Kokuki, επίσης γνωστή ως Record of 12 Countries or Jūni Kokki (τα Δώδεκα Βασίλεια), από τον Fuyumi Ono και εικονογραφημένα από τον Akihiro Yamada (εκδ. 1992 – 2001). Η σειρά μεταφέρθηκε και σε animation για την ιαπωνική τηλεόραση το 2002-3 με 45 επεισόδια.

Το σενάριο της καταγράφει διάφορες ιστορίες που διαδραματίζονται στον κόσμο των Δώδεκα Βασιλείων, που βρίσκονται σε διάφορα νησιά σε μια διάσταση παράλληλη με τη δική μας. Προσβασιμότητα από τον κόσμο μας υπάρχει μέσω πυλών ενεργοποιημένων από την ελεύθερη μαγεία που βρίσκεται στην φύση (αν και το ανάποδο είναι συνήθως πολύ πιο δύσκολο). Στα νησιά, η μαγεία λειτουργεί κανονικά και οι κοινωνικές δομές παρομοιάζονται με αυτές της Ιαπωνίας και της Κίνας της κλασσικής εποχής. Οι πύλες διαφαίνονται συνήθως στους ωκεανούς της Ιαπωνίας και της Κίνας, και συχνά-πυκνά καταλήγουν να μεταφέρουν κάποιον από τον δικό μας κόσμο, στον κόσμο των Δώδεκα Βασιλείων. Πολύ πιο σπάνια, στέλνεται ένα αγέννητο παιδί από τα Βασίλεια στον δικό μας κόσμο, για να γεννηθεί εκεί. Παρόλο που οι κάτοικοι των Βασιλείων γνωρίζουν την ύπαρξη του δικού μας κόσμου, το αντίθετο δεν ισχύει. Με πιθανή εξαίρεση κάποιες πολύ ιδιαίτερες περιπτώσεις, ο ένας κόσμος δεν μπορεί να επηρεάσει τον άλλο.

Στον κόσμο των Δώδεκα Βασιλείων υπάρχουν δεκατρείς χώρες. Στο κέντρο του κόσμου υπάρχει η Κίτρινη Θάλασσα και το βουνό Hou, όπου κατοικούν οι Θεοί, επικοινωνώντας τη θέλησή τους στα Δώδεκα Βασίλεια. Κάθε ξεχωριστό βασίλειο έχει δικό του ηγεμόνα και ένα kirin που τον ακολουθεί πιστά (και που μπορεί να πάρει και ανθρώπινη μορφή), ενσαρκώνοντας τη θεία θέληση και έχοντας την ευθύνη του να διαλέξει τον σωστό ηγεμόνα για το βασίλειό του, από τον Tentei, τον Αυτοκράτορα του Παραδείσου. Ο επιλεγμένος ηγεμόνας θα έχει αθάνατη ζωή όσο το βασίλειό του παραμένει υγιές και ακμάζει και με την προϋπόθεση ότι ο ίδιος δεν θα αποκεφαλιστεί ποτέ. Αν το kirin του ηγεμόνα πεθάνει, τότε ο ίδιος ο ηγεμόνας θα πεθάνει κι αυτός μέσα σε ένα χρόνο.

Παρουσιάζεται η ιστορία του Keiki, του Kirin του βασιλείου Kei, που ευθύνεται για τη μεταφορά της Youko Nakajima από την Ιαπωνία στον κόσμο αυτό. Η Youko είναι μια κοκκινομάλλα μαθήτρια λυκείου η οποία, μεταφερόμενη στον κόσμο των Δώδεκα Βασιλείων, καλείται να ψάξει για το πεπρωμένο που τη θέλει ηγεμόνα ενός από τα Βασίλεια. Παρουσιάζονται μεταξύ άλλων και οι αλληλένδετες ιστορίες των Enki και Shouryuu, του klirin και ηγεμόνα του βασιλείου En αντίστοιχα, καθώς και η ιστορία ενός νεογέννητου και ντροπαλού kirin με σπάνιο μαύρο χρωματισμό, του Taiki, που υπηρετεί τον ηγεμόνα του βασιλείου Tai.

Μια άλλη διάσημη σειρά στην οποία κάνουν την εμφάνισή τους οι μονόκεροι, είναι η σειρά Harry Potter, της J. K. Rowling. Στον κόσμο του Harry Potter, οι μονόκεροι είναι σπάνια πλάσματα, άσπιλα, πανέμορφα και μαγικά. Αυτός που θα σκοτώσει μονόκερω διαπράττει μεγάλο έγκλημα και η ίδια η πράξη έχει τρομερές συνέπειες. Γεννιούνται με χρυσό τρίχωμα και οπλές και μετά τα δύο τους χρόνια, το τρίχωμά τους γίνεται ασημένιο. Ενηλικιώνονται στα επτά τους χρόνια, όπου αρχίζει να φυτρώνει και το κέρατό τους, ενώ το τρίχωμά τους παίρνει μια χροιά τόσο λευκή που κάνει ακόμα και το φρέσκο χιόνι να φαίνεται μουντό γκρι. Διατηρούν τις χρυσές οπλές της νιότης τους, ενώ το αίμα τους είναι ασημογάλαζο και λαμπυρίζει στο φεγγαρόφωτο. Είναι τόσο γρήγορα που μπορούν να ξεπεράσουν εύκολα ακόμα και λυκάνθρωπο, ενώ είναι πολύ δύσκολο να τα πιάσει κανείς γενικά. Τα ενήλικα προτιμούν μόνο το άγγιγμα μιας γυναίκας, ενώ τα πιο νέα καταδέχονται και το άγγιγμα του άνδρα. Το κέρατο και το αίμα μονόκερου χρησιμοποιούνται για διάφορα μαγικά φίλτρα, όπως και οι τρίχες του, κυρίως της ουράς. Οι τελευταίες χρησιμοποιούνται επίσης ως πυρήνας στην κατασκευή μαγικών ραβδιών, τα οποία κατά συνέπεια είναι πιο σταθερά και πιστά, μπλοκάρουν λιγότερο και τους είναι πιο δύσκολο να σπιλωθούν από τη Σκοτεινή Τέχνη. Οι τρίχες της ουράς έχουν απίστευτη δύναμη, ενώ το αίμα του μπορεί να χρησιμοποιηθεί από κάποιον που βρίσκεται στο κατώφλι του θανάτου για να παραμείνει ζωντανός, αλλά για πάντα καταραμένος με μισή ζωή, λόγω του εγκλήματός του. Το κέρατο χρησιμοποιείται και στα ρουνικά, συμβολίζοντας τον αριθμό ένα, ενώ ο μονόκερως μπορεί σε σπάνιες περιπτώσεις να αποτελέσει την υλική μορφή του προστατευτικού ξορκιού Patronus.

Ο μονόκερως είχε μια τιμητική εμφάνιση και στο βιβλίο του Lewis Carroll, Through the Looking-Glass (1871), που αποτελεί τη συνέχεια του πολυαγαπημένου Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων. Σε αυτό το βιβλίο, όταν ο μονόκερως συναντά την Αλίκη, απορεί για το ποιόν της, αποκαλώντας την «τέρας», κι αυτή του απαντά ότι το ίδιο νόμιζε και εκείνη για αυτόν. Έτσι, ο μονόκερως υπόσχεται να αρχίσει να πιστεύει σε αυτήν αν εκείνη υποσχεθεί να κάνει το ίδιο και η συνάντηση λήγει ομαλά.

Τέλος, αναφέρω ονομαστικά μερικούς ακόμα διάσημους μονόκερους, διάσπαρτους στην pop κουλτούρα, όπως το Pokémon Rapidash, που αποτελεί την εξελιγμένη μορφή του Ponyta. Στη σειρά κινουμένων σχεδίων My Little Pony, βρίσκουμε την πρώτη γενιά μονόκερων, τους Moondancer, Sunbeam, Twilight και Glory, ενώ στη συνέχεια της σειράς, με τίτλο Friendship is Magic, βρίσκουμε την τέσσερις-γενεές-μετά «διάδοχο» της Glory, τη Rarity. Υπάρχει ακόμα το flash-game της Adult Swim ονόματι Robot Unicorn Attack, που είναι ένα κολλητικό –πιστέψτε με– side-scrolling διαδικτυακό παιχνίδι στο οποίο ο παίκτης χειρίζεται έναν μηχανικό μονόκερω με κώμη στα χρώματα του ουράνιου τόξου, που τρέχει και πηδάει από βράχο σε βράχο σπάζοντας με το κέρατό του κρυστάλλους και κατατροπώνοντας γκόλεμ που βγάζουν λέιζερ από τα μάτια, υπό μουσική επένδυση synthpop από τα ‘90s.

Φυσικά υπάρχουν άπειρες αναφορές στους μονόκερους και σε διάφορα άλλα μέσα, από θεατρικά όπως το Tempest του Shakespeare, μέχρι comics όπως το Unwritten του Mike Carrey, και οτιδήποτε μπορείτε να φανταστείτε ενδιάμεσα, από ρομαντικά μεσαιωνικά και αναγεννησιακά ποιήματα, θυρεούς πόλεων και κρατών (με πρώτο και καλύτερο τον Μονόκερω της Σκωτίας), γραφική ύλη με φιγούρες ουρανιοτοξί και αστραφτερών μονόκερων όπως αυτών της Lisa Frank στα ‘80s και ‘90s, τραγούδια, ταινίες stop-motion και animation, λούτρινα ζωάκια, κ.τ.λ. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η μαγεία του μονόκερου όχι μόνο δεν έχει χαθεί στις μέρες μας, αλλά αντίθετα, έχει γίνει πιο πολύχρωμη, πιο πλούσια, πιο ελπιδοφόρα και, θαρρώ, είμαστε ήδη μια σπείρα πιο κοντά στο να πετύχουμε αυτήν την πολυπόθητη μετουσίωση που τόσο πολύ λαχταρούσαν οι αλχημιστές του μεσαίωνα.

Πηγές:

http://www.gods-and-monsters.com/unicorn-myths.html

https://www.wired.com/2015/02/fantastically-wrong-unicorn/

http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Plin.+Nat.+toc

https://www.britannica.com/topic/unicorn

http://www.allaboutunicorns.com/ancient-history.php

http://mashable.com/2014/02/23/unofficial-history-of-unicorns/#ywYwdzx0NZqD

https://symbolreader.net/2014/09/09/the-homage-to-the-unicorn/

http://ladywisdomchronicles.blogspot.gr/2012/08/the-archetype-of-unicorn.html

https://en.wikipedia.org/wiki/The_Twelve_Kingdoms

https://en.wikipedia.org/wiki/The_Last_Unicorn

https://en.wikipedia.org/wiki/Legend_(1985_film)

http://talkingcomicbooks.com/2014/01/29/unwritten-vol-8-orpheus-underworld/

http://harrypotter.wikia.com/wiki/Unicorn

https://en.wikipedia.org/wiki/The_Lion_and_the_Unicorn

Βιβλιογραφία:

https://archive.org/details/unicorn00etti

http://www.ejvs.laurasianacademy.com/Unicorn-compressed.pdf

http://www.sacred-texts.com/etc/lou/index.htm

http://www.sacred-texts.com/etc/tu/tu00.htm

The Collected Works of C.G. Jung: Complete Digital Edition. Vol. 12, Psychology and Alchemy

A DICTIONARY OF SYMBOLS, J. E. CIRLOT, Trans. by JACK SAGE, 2nd edition 1971

The Book of Imaginary Beings, Jorge Luis Borges, Penguine books 1969

The Unicorn Tapestries, Margaret B. Freeman, the Metropolitan Museum of Art, 2nd printing 1983:

http://www.metmuseum.org/art/metpublications/The_Unicorn_Tapestries#

Η Γιώτα Τσιμπαλίδη σπούδασε Εφαρμοσμένες Τέχνες στο ΤΕΙ Αθηνών και Κόμιξ στη σχολή Ορνεράκη. Ασχολείται με την γραφιστική και το design, την εικονογράφηση, τα κόμικς, τη φωτογραφία, τα παιχνίδια ρόλων και την οπτική τέχνη γενικά όπου τη βρίσκει εύκαιρη. 'Εχει συνεργαστεί με διάφορους εκδοτικούς οίκους όσον αφορά την εικονογράφηση και σχεδιασμό βιβλίων και μικρά κομιξάκια της θα βρείτε στα fanzines “Zine of Synergy 1-3”, και στην συλλογή “Εν Αιθρία,” 2016.

Τελευταία, το έχει ρίξει στην μελέτη και πρακτική εφαρμογή της φιλοσοφίας του ευ ζην, στις εναλλακτικές θεραπείες κ στην διεύρυνση του νου και κυρίως της καρδιάς. Αρέσκεται στο να διαβάζει πολύ, να χαϊδεύει (και να σχεδιάζει) γατιά, να geek-ιάζει με Netflix και RPGs και να σκέφτεται συχνά-πυκνά ότι «και πολύ το άργησαν το VR, ρε παιδιά”.

Ευελπιστεί να αλλάξει τον κόσμο με την δύναμη της αγάπης, του κάλλους και της επικοινωνίας σε ό,τι επίπεδο αυτό είναι εφικτό.

Δουλειά της θα βρείτε στους παρακάτω συνδέσμους:

Website: animafelis.deviantart.com

Website: www.facebook.com/ANIMAfelis