Μηχανικές κατασκευές και πού βρίσκονται

Art by Alejandro Lee

Art by Keith Thompson

Είναι αλήθεια πως το steampunk αρχίζει να γίνεται όλο και γνωστότερο στη χώρα μας και το γεγονός αυτό χαροποιεί αρκετά άτομα σαν κι εμένα, που ανυπομονούμε να μοιραστούμε την αγάπη μας για ένα τόσο ατμοσφαιρικό είδος. Ένας κόσμος τυλιγμένος από ατμό και μέταλλο, γεμάτος ανθρώπους στυλιζαρισμένους υπό την κουλτούρα της Βικτωριανής εποχής, με νέες εφευρέσεις και αντικείμενα από γρανάζια, μπουλόνια και παξιμάδια αλλά και φυσικά, έτοιμος να εντυπωσιάσει με τις φοβερές και τρομερές του μηχανικές κατασκευές.

Σήμερα θα θυμηθούμε τα γνωστότερα έργα στα οποία υπερτερεί το στοιχείο του steampunk, αλλά θα μάθουμε κιόλας νέες ιστορίες μέσα στις οποίες οι χαρακτήρες μας χρησιμοποιούν μηχανικές κατασκευές για να ταξιδέψουν, για να ανακαλύψουν τον κόσμο γύρω τους, για να παλέψουν για τις ζωές τους ή να ξεφύγουν από το παρελθόν τους.

Ξεκινώντας με τα βιβλία, συναντούμε δύο από τις γνωστότερες ιστορίες που μας έρχονται κατά νου όταν σκεφτόμαστε το είδος του steampunk: 20 Χιλιάδες Λεύγες Κάτω Από Τη Θάλασσα του Ιουλίου Βερν και Η Μηχανή του Χρόνου του H. G. Wells. Δεν έχουμε άδικο καθώς ο Ναυτίλος, το υποβρύχιο που οδηγεί ο Καπετάνιος Νέμο για να εξερευνήσει τη μαγεία του βυθού, είναι υπερ-εξελιγμένο για την εποχή του και ταιριάζει γάντι στο είδος μας. Όπως επίσης το μηχανικό μαραφέτι που χρησιμοποιεί ο Ταξιδευτής για να επισκεφτεί διαφορετικά σημεία του χρόνου και έπειτα να μας αφηγηθεί τις περιπέτειές του. Στην περίπτωση αυτή, οι μηχανικές κατασκευές χρησιμοποιούνται για εξερεύνηση και περιπέτεια, που ίσως είναι οι δύο από τις ωραιότερες κατηγορίες.

Προχωρώντας σε νεότερα βιβλία, δεν θα μπορούσαμε να προσπεράσουμε το Boneshaker της Cherie Priest. Το Boneshaker είναι μια μηχανική κατασκευή που κατέστρεψε ένα μέρος του Σιάτλ σε ένα ατύχημα κατά την εξόρυξη χρυσού, σπάζοντας μια υπόγεια φλέβα τοξικού αερίου. Οι άνθρωποι μετατράπηκαν σε ζόμπι και ο νεαρός πρωταγωνιστής μας θα πρέπει να αντιμετωπίσει τους κινδύνους που θα βρει υπογείως για να καθαρίσει την υπόληψη του πατέρα του. Αν η χρήση αυτής της θεόρατης μηχανής δεν είχε πάει στραβά, τότε τα εμπόδια θα ήταν εμφανώς λιγότερα. Άρα, βλέπουμε πως οι μηχανικές κατασκευές δεν βοηθούν πάντοτε τους ανθρώπους παρά τον λόγο της κατασκευής τους. Προκαλούν προβλήματα σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, όχι όμως πάντοτε βάση σχεδίου.

Στο Leviathan του Scott Westerfeld συναντούμε –εκτός από τα συνηθισμένα αερόπλοια– μηχανικές κατασκευές οι οποίες θυμίζουν πολεμικές μηχανικές κατασκευές ατμού (όπως τα Stormwalker και S.M.S Beowulf) που οι χαρακτήρες των Κεντρικών Δυνάμεων χρησιμοποιούν στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου διαδραματίζεται η ιστορία μας σε μια άλλη πραγματικότητα, φυσικά. Από τη μεριά της Αντάντ βρίσκουμε ένα νέο είδος μηχανικών κατασκευών: μηχανές κατασκευασμένες μέσα σε ζωντανά ζώα. Το ομώνυμο Leviathan, ένα από τα σημαντικότερα και μεγαλύτερα αερόπλοια του κόσμου, είναι μια πετούμενη φάλαινα. Στην ιστορία μας βλέπουμε πως μόνο η φαντασία των ανθρώπων θέτει τα όρια στο τι μπορεί να κατασκευαστεί και πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί με σκοπό την κατάκτηση και τη νίκη ενός πολέμου.

Art by Keith Thompson

Το His Dark Materials (Η Τριλογία του Κόσμου) του Philip Pullman μπορεί να χωρέσει ένα σωρό στοιχεία στο είδος μας. Από ζέπελιν έως μικρές μηχανικές κατασκευές που παίρνουν ενέργεια από ανεξήγητες πηγές, όπως το σημαντικότατο Alethiometer της πρωταγωνίστριάς μας Lyra, μέχρι τρομερά εμπνευσμένα αερόπλοια που μοιάζουν με ένα μεταλλικό κουβούκλιο που το κρατά στον αέρα ένα μπαλόνι, που ανήκει στον Αεροναύτη Lee Scoresby. Το πρώτο βιβλίο έχει διασκευαστεί για τον κινηματογράφο κι πιανόμαστε χέρι-χέρι με το επόμενο μέσο όπου μπορούμε πραγματικά να δούμε αυτές τις εικόνες να ζωντανεύουν μπροστά μας και όχι μόνο στη φαντασία μας. Στον κόσμο της Lyra οι μηχανικές κατασκευές χρησιμοποιούνται με όλους τους παραπάνω τρόπους, για εξερεύνηση, για δύναμη, για βοήθεια αλλά και για να φέρουν τη νίκη σε όποιον την αποζητά.

Ο τίτλος του βιβλίου The Invention of Hugo Cabret του Brian Selznick μετατράπηκε απλώς σε Hugo για τη μεγάλη οθόνη, αλλά δεν θεωρώ πως έχασε σε περιεχόμενο. Ο ορφανός Hugo ζει σε έναν σταθμό τραίνου και περιτριγυρίζεται από μικρές μηχανικές κατασκευές –παιχνίδια και αλλά μικροαντικείμενα– αλλά και σημαντικότερες εφευρέσεις, όπως ο μηχανικός άνθρωπος που άνηκε στον πατέρα του. Το νεαρό αγόρι έχει βάλει σκοπό να επιδιορθώσει αυτή τη μηχανική κατασκευή ώστε να ξεκλειδώσει τα μυστικά της.

Αν όχι όλοι μας, τότε οι περισσότεροι έχουμε ενθουσιαστεί με το κινούμενο κάστρο της ταινίας Howl’s Moving Castle (Το Κινούμενο Κάστρο) του Hayao Miyazaki, βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο της Diana Wynne Jones. Η βαριά αυτή μηχανική κατασκευή που αγκομαχάει και τα πόδια της τρέμουν με το κάθε βήμα καθώς ατμοί ξεπετάγονται από ένα σωρό σημεία είναι το σήμα κατατεθέν της ιστορίας και δεν είναι παράξενο να θεωρηθεί χαρακτήρας και το ίδιο το κάστρο. Η πρωταγωνίστριά μας, Sophie, θα ανακαλύψει όλες του τις πτυχές καθώς προσπαθεί να λύσει τα μάγια που τη μετέτρεψαν σε γηραιά γυναίκα. Για πρώτη φορά βλέπουμε μια μηχανική κατασκευή να χρησιμοποιείται ως στέγη για τους ανθρώπους που τόσο λαχταρούν να τις μετατρέψουν σε κάτι καταχθόνιο που επιφέρει πόνο και θάνατο.

Μια ιστορία που βασίστηκε σε ένα βιβλίο χωρίς να περιέχει εξαρχής τα στοιχεία του steampunk, που τελικά της έδωσαν μια τόσο ιδιαίτερη ομορφιά και την έκαναν να ξεχωρίσει είναι το Treasure Planet. Βασισμένο στο βιβλίο Treasure Island του Robert Louis Stevenson, μας διηγείται την περιπέτεια των πειρατών που ψάχνουν έναν θησαυρό αλλά σε αυτήν την περίπτωση ταξιδεύουν πάνω σε ένα αερόπλοιο αντί για πλοίο και επισκέπτονται πόλεις χτισμένες στον ουρανό, με την παρέα μιας ανθρωπόμορφης μηχανικής κατασκευής που είναι ζωντανή (αυτόματο), φορώντας μεταλλικές στολές ή έχοντας μηχανικά άκρα, στοιχεία που προσδίδουν περισσότερο στην ατμόσφαιρα του είδους. Οι μηχανικές κατασκευές χρησιμοποιούνται με μια πληθώρα τρόπων που αρμόζουν σε μια παρέα πειρατών.

Πήραμε μια γεύση από διαφορετικές ιστορίες steampunk και είδαμε πώς οι μηχανικές κατασκευές παρουσιάζονται με διαφορετικό τρόπο κάθε φορά. Δεν είναι ένα είδος που μένει στάσιμο, αλλά εξελίσσεται αναλόγως με τη φαντασία του εκάστοτε καλλιτέχνη. Υπάρχει μία βάση, εκείνη του ατμού και του μετάλλου, αλλά από εκεί και πέρα οι εφευρέσεις στήνονται ανεξέλεγκτα και κάποιες φορές τόσο εμπνευσμένα που είναι αδύνατον να μη μας ενθουσιάσουν με την πολυπλοκότητα και την ομορφιά τους.

Πηγές:

https://phoebedarqueling.com/steampunk-movies-and-tv/

https://best-sci-fi-books.com/23-best-steampunk-books/

Βιβλιογραφία

Jules Verne. Twenty Thousand Leagues Under the Sea. Pierre-Jules Hetzel. 1870

H. G. Wells. The Time Machine. Heineman. 1895

Cherie Priest. Boneshaker. Tor Books. 2009

Scott Westerfeld. Leviathan. Simon Pulse. 2009

Philip Pullman. His Dark Materials. Scholastic Press. 1995-2000

Brian Selznik. The Invention of Hugo Cabret. Scholastic Press. 2007

Dianna Wynne Jones. Howl’s Moving Castle. Harper Collins. 1986

Robert Louis Stevenson. Treasure Island. Cassell. 1883

Φιλμογραφία

The Golden Compass. Directed by Chris Weitz. New Line Cinema. 2007

Hugo. Directed by Martin Scorsese. GK Films. 2011

Howl’s Moving Castle. Directed by Hayao Miyazaki. Studio Ghibli. 2004

Treasure Planet. Directed by Ron Clements. Walt Disney Feature Animation. 2002

Η Χρύσα Αναστασίου γεννήθηκε τον Μάρτη του 1992 στην πόλη των Ιωαννίνων. Σήμερα κατοικεί στην Ηγουμενίτσα, όπου και εργάζεται. Σπούδασε στη Θεσσαλονίκη, στο Τμήμα Κινηματογράφου της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ και πήρε το πτυχίο της με ειδικότητα σεναρίου. Αγαπάει τη συγγραφή και την ανάγνωση ιστοριών και ασχολείται ερασιτεχνικά με τη φωτογραφία. Περνά τον υπόλοιπο ελεύθερο χρόνο της παρακολουθώντας κινηματογραφικές ταινίες και παίζοντας video games.