Nuckelavee: Ο διάβολος της θάλασσας της σκοτσέζικης λαογραφίας

Art by by RJ Palmer

Τον Ιούνιο επέστρεψε η δημοφιλής σειρά Outlander με την έβδομή της σεζόν. Το τηλεοπτικό και αναγνωστικό φαινόμενο έγινε ιδιαίτερα αγαπητό στους θεατές – αναγνώστες κυρίως χάρη στο καλογραμμένο και δυνατό ρομάντζο ανάμεσα στην Claire και τον highlander, Jamie Fraser. Οι δρόμοι τους συναντήθηκαν όταν η Claire ταξίδεψε στο παρελθόν μέσω λίθων, για τους οποίους μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα σε παλαιότερο άρθρο (https://www.willowisps.gr/main/standing-stones-/8/3/2018). Μολονότι η σειρά δίνει μεγάλη έμφαση σε ιστορικά γεγονότα, δεν απουσιάζει και το υπερφυσικό στοιχείο. Η λαογραφία, άλλωστε, είναι μέρος της πολιτισμικής κληρονομιάς και της ιστορίας μας.

Στην καινούργια σεζόν, λοιπόν, ο μικρός Jem κάνει λόγο για το πλάσμα Nuckelavee, αναφερόμενος σε έναν ιδιαίτερα τρομακτικό θρύλο που προέρχεται από τα νησιά Orkney, βόρεια της Σκοτίας, περιοχή η οποία βρίθει από μύθους· ειδικά θαλάσσιων πλασμάτων.

Οι ντόπιοι αποκαλούσαν το Nuckelavee, Knoggelvi. Υπάρχει η θεωρία πως η λέξη αποτελεί παραλλαγή του nokk ή nuggle (άλογα που λέγεται ότι ζούσαν κοντά σε υδάτινες πηγές) και άρα μπορεί να παρατηρηθεί μια σύνδεση με το Nykur, ένα είδος θαλάσσιου αλόγου της ισλανδικής λαογραφίας. Είναι γεγονός πως πολλοί μύθοι και μάλιστα γειτονικών περιοχών έχουν πολλά κοινά στοιχεία, είτε λόγω γεωγραφίας είτε φυσικά χάρη στην επικοινωνία των ανθρώπων. Επομένως, δεν προκαλεί εντύπωση σε κανέναν όταν τελικά διαβάζει πως το Nuckelavee διέθετε χαρακτηριστικά αλόγου και ο θρύλος του περιστρεφόταν γύρω από το νερό.

Κάθε πηγή σχετικά με το συγκεκριμένο πλάσμα το περιγράφει ως ένα γκροτέσκο υβρίδιο. Επρόκειτο για ένα άλογο με καβαλάρη που ζύγιζε γύρω στα 900 κιλά. Ήταν αρκετά μεγάλο σε μέγεθος, με ένα πελώριο, απειλητικό στόμα και με ένα μονάχα κόκκινο μάτι στο οποίο φώλιαζε μια φλόγα. Το πιο αποκρουστικό, όμως, ήταν πως άλογο και καβαλάρης δεν διέθεταν δέρμα. Ήταν ένα σύνολο από μύες και φλέβες. Κάποιοι υποστήριζαν πως το αίμα του ήταν μαύρο και πως στα πόδια του υπήρχαν πτερύγια ψαριού. Ίσως χρησιμοποιούσαν αυτή την περιγραφή για να τονίσουν την σύνδεση του με το νερό.

Art by Vulpes-Ibculta

Ο λαογράφος Walter Traill Dennison κατέγραψε τον 19ο αιώνα την μαρτυρία ενός άνδρα που υποστήριξε ότι συνάντησε το πλάσμα. Ο Tammas γυρνούσε σπίτι του αργά τη νύχτα και ακολούθησε τον δρόμο πλάι στην ακτή. Κάποια στιγμή, είδε κάτι πελώριο να τον πλησιάζει. Δεν έτρεξε να ξεφύγει, καθώς είχε καταλάβει ότι επρόκειτο για κάτι εξωπραγματικό και φοβόταν να του γυρίσει την πλάτη. Ψιθύρισε μια προσευχή και αργά και προσεκτικά πλησίασε το πλάσμα. Αμέσως κατάλαβε ότι ήταν το Nuckelavee, καθώς ήταν τεράστιο, είχε πτερύγια στα πόδια κι ένα στόμα σαν φάλαινας από όπου έβγαινε καπνός λες και ήταν χύτρα σε εστία. Πάνω του καθόταν ένας άνθρωπος χωρίς πόδια, με μακριά χέρια που έφταναν μέχρι το έδαφος και το κεφάλι του κινούταν δεξιά κι αριστερά λες κι από στιγμή σε στιγμή θα έπεφτε. Αυτό βέβαια που τον τρόμαξε περισσότερο ήταν η καθαρή όψη μυών και φλεβών που αναπηδούσαν με κάθε κίνηση.

Σε κάθε περίπτωση, το Nuckelavee δεν είχε καθόλου ευχάριστη όψη. Ήταν λογικό να συγκριθεί με δαίμονα και στην συνέχεια, να του αποδοθούν καταστροφικές δυνάμεις.

Μολονότι ήταν πλάσμα του νερού, συναντιόταν πάντα στην ξηρά και εκεί περιοριζόταν η δράση του. Οι κάτοικοι του νησιού το κατηγορούσαν για κάθε ζημιά στα χωράφια τους. Για κάθε κακό που τους έβρισκε ευθυνόταν αυτός ο δαίμονας. Η τοξική του ανάσα μπορούσε να σπείρει αρρώστιες κι επιδημίες στους ανθρώπους, καθώς και στις καλλιέργειες. Ακόμα και για περιόδους ξηρασίας κατηγορούσαν το Nuckelavee και την κακή του φύση. Το μόνο που επιθυμούσε ήταν να σκορπίσει τον τρόμο και τον θάνατο στους ανθρώπους. Αν μάλιστα έφτανε στα ρουθούνια του η οξεία μυρωδιά καψίματος φυκιού, τότε ξεσπούσε με το χειρότερο τρόπο και σκότωνε όλα τα άλογα του νησιού.

Φυσικά, δεν γινόταν να είναι άτρωτο. Ο τρομαγμένος Tammas κατάφερε να γλιτώσει από την φρικιαστική συνάντηση τρέχοντας στη λίμνη και πετώντας του νερό. Φαίνεται πως δεν αρεσκόταν στο φρέσκο νερό, οπότε κι όποιος είχε την ατυχία να βρεθεί μπροστά του, μπορούσε να βρει εκεί καταφύγιο. Επιπλέον, το χειμώνα οι κάτοικοι ένιωθαν ασφάλεια τις βροχερές μέρες, καθώς ούτε τότε τολμούσε να βγει στην στεριά. Ίσως γι’ αυτό προκαλούσε ξηρασίες, ώστε να μπορεί να σεργιανίζει στη γη και να σκορπά απρόσκοπτα τον τρόμο. Το καλοκαίρι ήταν μία καλή εποχή για συνεχείς επιθέσεις, αλλά τότε ένα πνεύμα της θάλασσας (mither o’ the sea) το κρατούσε δέσμιο. Έτσι, οι άνθρωποι γλίτωναν την ολική καταστροφή.

Είναι φανερό πως ο συγκεκριμένος μύθος ήταν μία προσπάθεια των ανθρώπων να δικαιολογήσουν καθετί που αναστάτωνε την καθημερινότητα τους. Το Nuckelavee δεν ήταν παρά ένας τρόπος να παρηγορηθούν για τις συμφορές τους, κυρίως με τους τρόπους που υποστήριζαν ότι το υπερφυσικό πλάσμα μπορούσε να περιοριστεί. Στη σημερινή εποχή είναι πολύ εύκολο να δοθεί μία λογική εξήγηση για ξηρασίες, αρρώστιες και καταστροφές σοδιών. Όμως οι ιστορίες του παρελθόντος, μιας εποχής με περιορισμένες γνώσεις, φτάνουν στο παρόν με αρκετή δόση μαγείας. Κι όσοι αγαπούν την φαντασία θα τις διαβάζουν με ευχαρίστηση.

Βιβλιογραφία και Διαδικτυακές Πηγές:

"The Nuckelavee – Devil O’ the sea". Orkneyjar.com http://www.orkneyjar.com/folklore/nuckle.htm, Accessed 7/8/2023

"The Nuckelavee – Devil O’ the sea: Tammas and the Nuckelavee". Orkneyjar.com http://www.orkneyjar.com/folklore/nuckenc.htm, Accessed 7/8/2023

"The mither o’ the sea". Orkneyjar.com http://www.orkneyjar.com/folklore/mither.htm, Accessed 7/8/2023

"Nuckelavee". Myth and folklore wiki, https://mythus.fandom.com/wiki/Nuckelavee, Accessed 7/8/2023

"8 Bizarre Folklore Creatures That Will Keep You Up at Night". Ancient Origins, https://www.ancient-origins.net/myths-legends-europe/folklore-creatures-0017766,  Accessed 7/8/2023