Guillermo del Toro: Ο σκηνοθέτης των εφιαλτικών ονείρων
Art by http://matthewrabalais.deviantart.com/
Είναι πολύ ιδιαίτερο αυτό που συμβαίνει με τις ταινίες του χαρισματικού Guillermo del Toro: Ενώ το αποτέλεσμα είναι αναντίρρητα καλό, το κοινό συχνά διχάζεται σε αυτούς που θα τις λατρέψουν ή θα λατρέψουν να τις κατακρίνουν∙ είναι καλλιτεχνικά έργα που δεν δέχονται ημίμετρα.
Ο Guillermo del Toro, σκηνοθέτης, σεναριογράφος, παραγωγός και συγγραφέας, γεννήθηκε στο Μεξικό το 1964. Την ανατροφή του είχε αναλάβει η Καθολική γιαγιά του, γεγονός που επηρέασε μετέπειτα τη φιλμογραφία του. Από πολύ μικρός έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για τον κινηματογράφο. Αργότερα, διδάχτηκε τις τεχνικές του κινηματογραφικού μακιγιάζ και των ειδικών εφέ πλάι στον θρυλικό Dick Smith, και άρχισε να γυρίζει τις πρώτες δικές του ταινίες μικρού μήκους.
Επί δεκαετία εργαζόταν ως υπεύθυνος make up σε παραγωγές και στις αρχές του ‘80 ίδρυσε τη δική του εταιρεία, Necropia. Υπήρξε παραγωγός και σκηνοθέτης πολλών μεξικάνικων τηλεοπτικών προγραμμάτων και παράλληλα δίδασκε σκηνοθεσία. Το κινηματογραφικό του ντεμπούτο στη μεγάλη οθόνη ήταν το 1986, όταν υπέγραψε την πρώτη του ταινία μεγάλου μήκους, Dona Herlinda and Her Son. Η επιτυχία όμως ήρθε το 1993, με την ταινία Cronos, η οποία κέρδισε 22 βραβεία και άλλες 4 υποψηφιότητες σε φεστιβάλ εντός, αλλά και εκτός του Μεξικού. Ακολούθησε η ταινία Mimic (1997) –η χειρότερη εμπειρία της ζωής του, όπως έχει δηλώσει, καθώς ο παραγωγικός παρεμβατισμός ήταν αδυσώπητος- με την οποία εγκαινίασε τη φιλμογραφία του στο Hollywood. Επηρεασμένος από το βίωμα αυτό, συνειδητοποίησε ότι η καλλιτεχνική αυτονομία δεν είναι εύκολο να επιτευχθεί στον χώρο των μεγάλων αστέρων, εκτός κι αν κάποιος μπορεί να κρατάει τα ηνία ενός έργου. Έτσι, επιστρέφοντας στο Μεξικό, ίδρυσε τη δική του εταιρεία παραγωγής, την Tequila Gang.
Τα υπόλοιπα είναι ιστορία, όπως λένε. Ο Guillermo del Toro σημειώνει μια εξαιρετικά επιτυχημένη και παραγωγική εικοσαετία στην κινηματογραφική βιομηχανία. Σήμερα ζει με την οικογένεια του στο Λος Άντζελες.
Art by Daniel Danger
Τέχνη:
Ο κινηματογράφος είναι μια μορφή τέχνης, το αποτέλεσμα της οποία κρίνεται από πολλούς, ετερόκλητους παράγοντες. Είναι σημαντικό αυτός που κάθεται στο τιμόνι –και συνήθως το πρόσωπο αυτό είναι ο παραγωγός ή/και ο σκηνοθέτης- να έχει μια οπτική τόσο ισχυρή, ώστε να μετουσιώνει μια ιδέα σε δημιουργία ως την παραμικρή λεπτομέρεια, και να λειτουργεί σαν ισχυρός συνδετικός κρίκος μεταξύ των συντελεστών. Αυτό θα έλεγε κανείς πως έχει πετύχει σε μεγάλο βαθμό ο Guillermo del Toro με την αστείρευτη φαντασία και τον μεταδοτικό ενθουσιασμό του. Εξού και οι ταινίες του είναι έργα τέχνης∙ από τα blockbuster έως τα φιλμ εναλλακτικού περιεχομένου, είναι αδιαμφισβήτητη η καλλιτεχνική αισθητική που διακρίνει τη φωτογραφία, τις εικόνες, τη μουσική, τους διαλόγους, τις ερμηνείες. Κάτι που τον έχει χαρακτηρίσει ως έναν από τους πιο χαρισματικούς σκηνοθέτες και παραγωγούς των καιρών μας, έχοντας δώσει ταινίες επιτυχημένες και αναγνωρισμένες από το ευρύ κοινό, που προβληματίζουν και στοιχειώνουν τον θεατή για καιρό.
Ο ίδιος έχει δηλώσει πως επιλέγει ποιες ταινίες θα γυρίσει σε μεξικανικά στούντιο ή σε χολιγουντιανά, αναλόγως την ιδιορρυθμία τους και το τέλος που θέλει να έχει το κάθε έργο -δραματικό και καλό/ελπιδοφόρο αντίστοιχα. Ελίσσεται ανάμεσα σε ισπανόφωνα και αγγλόφωνα φιλμ, συνήθως dark fantasy θεματολογίας. Όλα τα έργα με τα οποία έχει ασχοληθεί, ανεξαρτήτως του εκάστοτε πόστου του, φέρουν τη χαρακτηριστική καλλιτεχνική υπογραφή του, άλλοτε πιο έντονα, άλλοτε πιο αμυδρά. Είναι εκεί όμως, μαζί με τη συχνά αλλοπρόσαλλη αισθητική του και το ιδιαίτερο όραμα του.
Αγαπά να χρησιμοποιεί αλληγορίες και στο εικονικό του εργαλειοστάσιο υπάρχει μια τακτικότητα στα σύμβολα που χρησιμοποιεί: έντομα, αρχαγγέλους, θρησκευτικά σύμβολα και κειμήλια. Συχνό μοτίβο του επίσης αποτελούν οι πύλες που οδηγούν σε άλλους κόσμους. Οι χαρακτήρες των ηρώων του έχουν υποστεί έντονη επιρροή –αρνητική ή θετική- από τον πατέρα τους, σε βαθμό που έχει διαμορφώσει την προσωπικότητα και τα κίνητρα τους.
Όσον αφορά τα περιβάλλοντα που στήνει, παραπαίουν μεταξύ εφιαλτικών ονείρων και πραγματικότητας, με τους αντίστοιχους χρωματισμούς, την ανάλογη αισθητική και το σουρεαλιστικό διακοσμητικό στήσιμο. Υπάρχει ένα διάχυτο φοβικό κλίμα, όχι τόσο λόγω περιεχομένου, αλλά λόγω της δυναμικής των χαρακτήρων, που φαίνονται ικανοί για καθετί παρακινδυνευμένο, ίσως και κακό. Ακόμα και στις πιο τρομακτικές ταινίες του, κρατάει πάντα μια ασφαλή τοποθέτηση στο γκροτέσκο, χωρίς αυτό να τον εμποδίζει από το να χειραγωγεί ψυχολογικά το κοινό∙ κάνοντας το να νιώσει τη φρίκη να πλησιάζει, για να την αποσύρει την τελευταία στιγμή.
Art by Vance Kelly
Το μυστικό της επιτυχίας του φαίνεται να είναι το μεράκι του, το οποίο διατηρεί ακμαίο καθώς επιλέγει αυστηρά τις ιδέες που θα ερωτευτεί δημιουργικά: Για να σκηνοθετήσει το Blade, απέρριψε την ταινία Trinity, και για το Hellboy –που αποτελούσε project-όνειρο για εκείνον- αρνήθηκε το Harry Potter and the Prisoner of Azkaban και το Alien Vs Predator. Ενώ γενικά κάνει μελετημένες κινήσεις και δεν αφήνει λάθος κριτήρια να θολώσουν την κρίση του, όπως στην περίπτωση του Hobbit∙ ο Peter Jackson είχε επιλέξει τον del Toro να σκηνοθετήσει την κινηματογραφική τριλογία, αλλά η συνεργασία δεν ευδοκίμησε λόγω προβλημάτων της παραγωγής. Ο del Toro όμως ασχολήθηκε εν τέλει με το φιλόδοξο αυτό project, παραμένοντας στο σεναριογραφικό επιτελείο.
Από την ταινιοθήκη των πιο καλλιτεχνικών, ατμοσφαιρικών, συναισθηματικών έργων του, που φέρουν έντονα τη δημιουργική του σφραγίδα ως σκηνοθέτη ή παραγωγού, είναι οι ισπανόφωνες ταινίες μεταφυσικού και ψυχολογικού τρόμου El Espinazo del Diablo(2001), El Laberinto del Fauno(2006), El Orfanato(2007), Los Ojos de Julia(2010), Mama(2013), οι αγγλόφωνες Don’t be Afraid of the Dark(2010) και Crimson Peak(2015), και το εξαιρετικό θρίλερ επιστημονικής φαντασίας Splice(2009).
Από τη συγγραφική του δραστηριότητα, ξεχωρίζει η τριλογία "The Strain", η οποία μάλιστα προβάλλεται ως τηλεοπτική σειρά στο κανάλι FX από τον Ιούλιο του 2014. Η τέταρτη και τελευταία σεζόν θα προβληθεί το καλοκαίρι του 2017.
Book: Guillermo del Toro: At Home with Monsters
Το... μουσείο del Toro:
Πρόσφατα, τα εικαστικά του επιτεύγματα μέσα από τις πιο εμβληματικές ταινίες του συγκεντρώθηκαν από τον ίδιο και τη LACMA Exhibition Fund σε μια έκθεση με τον εύλογο τίτλο “At Home with Monsters”. Πρόκειται στην ουσία για έναν εορτασμό της εκπληκτικής φιλμογραφίας του, που μετράει πλέον τα 25 χρόνια. Στην έκθεση συμπεριλαμβάνονται επίσης αντικείμενα και τεχνουργήματα από την προσωπική του συλλογή τέχνης και αναμνηστικών –η οποία είναι τόσο μεγάλη, που έπρεπε να αγοράσει ένα επιπλέον σπίτι για να την αποθηκεύσει. Την περιήγηση συνοδεύει πρωτότυπο μουσικό χαλί, που δημιουργήθηκε από τον Gustavo Santaolalla εξαιρετικά για την περίσταση. Οργανώθηκε από τους χώρους τέχνης: Los Angeles County Museum of Art, Minneapolis Institute of Art, και Art Gallery of Ontario από τον Αύγουστο έως τον Νοέμβριο του 2016.
Εμείς ευχόμαστε η έκθεση να επαναληφθεί και –γιατί όχι- να πραγματοποιηθεί παγκόσμια περιοδεία, ώστε να απολαύσουμε από κοντά τα παράγωγα της αλλοπρόσαλλης φαντασίας του αγαπημένου αυτού δημιουργού.
Πηγές:
Cover art: Book Guillermo del Toro: At Home with Monsters, Illustrator: Guy Davis