Frank Frazetta: Ο θρυλικός καλλιτέχνης του Φανταστικού
Δεν προσποιούμαι ότι είμαι ένας μεγάλος καλλιτέχνης, δεν νομίζω καν ότι είμαι.
Αλλά, πιστεύω ότι ο κόσμος θα με θυμάται για τη φαντασία μου, την αίσθηση του δράματος
στα έργα μου και για το γεγονός ότι δεν φοβήθηκα να ρισκάρω.
-Frank Frazetta (1928-2010)-
Frank Frazetta
Σας έχει τύχει ποτέ να έρθετε σε επαφή με κάτι τόσο εκπληκτικό, που μεταμορφώνει αυτόματα την αντίληψή σας για τον κόσμο και τον εαυτό, και καταλήγετε στο συμπέρασμα ότι κάποια επιλογή που κάνατε τη δεδομένη χρονική στιγμή είναι απολύτως σωστή και καίρια για εσάς και την εξέλιξή σας ως άτομο; Στη δική μου περίπτωση, αυτό έχει συμβεί δύο φορές μέχρι στιγμής, όσον αφορά τις καλλιτεχνικές μου ανησυχίες· η πιο πρόσφατη ήταν όταν είδα από κοντά την αναδρομική έκθεση του Dave McKean το 2001 και κατέληξα ότι καλώς ασχολούμαι με τη γραφιστική. Η πιο παλιά, όντας τότε ακόμη ευφάνταστη νεανίδα, ήταν όταν αντίκρισα για πρώτη φορά τον Death Dealer του Frank Frazetta σε κάποιο παλιό εξώφυλλο -πραγματικά δεν θυμάμαι καν ποιο πλέον. Μόλις το είδα, ήξερα αυτόματα ότι η εικονογράφηση θα έπαιζε πρωταγωνιστικό ρόλο στη ζωή μου ως μέσο έκφρασης. Τότε, δεν μπορούσα να φανταστώ ακόμη πόσο σημαντικός υπήρξε -κι εξακολουθεί να είναι- αυτός ο καλλιτέχνης-θρύλος. Τώρα, μπορώ μόνο να νιώθω ευγνωμοσύνη που μοιράστηκε το έργο του και το όραμά του μαζί μας.
Η ιδιοφυΐα του Φανταστικού που επηρέασε και επηρεάζει ακόμη και σήμερα ολόκληρες γενιές καλλιτεχνών γεννήθηκε σαν σήμερα, στις 9 Φεβρουαρίου το 1928, στο Brooklyn της Νέας Υόρκης. Άρχισε να σχεδιάζει από την πρώιμη νηπιακή ηλικία και, μέχρι να πάει νηπιαγωγείο, ήταν προφανές ότι επρόκειτο για παιδί-θαύμα. Με την προτροπή των δασκάλων του, οι γονείς του τον έγραψαν στη σχολή σχεδίου Brooklyn Academy of Fine Arts, όταν ήταν οκτώ ετών, υπό την καθοδήγηση του καταξιωμένου ιταλού καλλιτέχνη Michael Falanga. Έμεινε στη σχολή για οκτώ χρόνια, μαθαίνοντας σχέδιο και ζωγραφική, αλλά κυρίως το πώς να μεταφέρει κανείς το συναίσθημα στον καμβά. Ήταν δε τόσο καλός, που ο Falanga είχε αποφασίσει να τον στείλει με δικά του έξοδα στην Ιταλία για να συνεχίσει τις σπουδές του, κάτι το οποίο τελικά δεν έγινε, μιας και ο Falanga πέθανε άξαφνα το 1944 και η σχολή του έκλεισε έναν χρόνο μετά.
Art by Frank Frazetta
Στην ηλικία των δεκαέξι, ο Frank άρχισε να ψάχνει για δουλειά στον χώρο των comics, μιας και τον ενδιέφερε το μέσο από μικρό. Φιλοτέχνησε δουλειές για Γουέστερν, Φαντασία, Μυστήριο, Ιστορικά και άλλες δημοφιλείς θεματικές της εποχής, ενώ προς τα τέλη του 1940 απέρριψε και προτάσεις για να δουλέψει στη Walt Disney. Γύρω στο 1950, ο Frank συνεργαζόταν με τις EC Comics, National Comics, την Avon που εξέδιδε ιστορίες Φαντασίας, και άλλες σχετικές εταιρίες του χώρου του Φανταστικού της εποχής. Στα εξώφυλλα και comics που φιλοτέχνησε, περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων τα John Wayne Comics, Buck Rogers από τη Famous Funnies, και Ghost Rider, όλα μια παρακαταθήκη της πολύ ιδιαίτερης και ζωντανής τέχνης του, καθώς και των ποικίλων ενδιαφερόντων του. Ως δημιουργός comics, συνεργάστηκε στενά με τους Al Williamson και Roy Krenkel, καθώς και με τον Al Capp, δημιουργό του comic strip Li'l Abner. Παράλληλα, ασχολήθηκε και με τη δημιουργία του δικού του τίτλου, του comic Johnny Comet, ενώ βοηθούσε και τον Dan Barry στη δημιουργία του ημερήσιου strip, Flash Gordon. Το 1961 επέστρεψε στα κανονικά comics, έχοντας αφομοιώσει το στυλ του Al Capp μετά από εννέα χρόνια συνεργασίας, αλλά ανακάλυψε ότι η σκηνή είχε αλλάξει δραστικά από τότε που είχε πρωτοξεκινήσει ο ίδιος, και το υιοθετημένο του στυλ του Capp θεωρούνταν πλέον κάπως παρωχημένο. Κατέληξε να συνεργάζεται με τον Harvey Kurtzman, στο σατιρικό comic Little Annie Fanny, που δημοσιευόταν σε επεισόδια στο περιοδικό Playboy.
Death Dealer - Frank Frazetta
Παράλληλα, έκανε αφίσες για περιοδικά, και μάλιστα το 1964 τον πρόσεξε το κινηματογραφικό στούντιο United Artists, για τους οποίους ανέλαβε την αφίσα της ταινίας What's New Pussycat. Η δουλειά αυτή τού απέφερε κέρδη ενός ολόκληρου χρόνου συμβατικής εργασίας, μέσα σε ένα απόγευμα! Μετά από αυτό, ακολούθησαν και άλλες κινηματογραφικές αφίσες, για ταινίες όπως οι: The Secret of My Success (1965), Hotel Paradiso (1966), Fearless Vampire Killers (1967), Who's Minding The Mint (1967), Mad Monster Party (1969), Mrs. Pollifax - Spy (1971), Luana (1973), The Gauntlet (1977) και άλλες. Πέρα από τις αφίσες, έκανε και πάμπολλες εικονογραφήσεις για εξώφυλλα βιβλίων. Ο πασίγνωστος πλέον πίνακάς του για το εξώφυλλο του βιβλίου Conan the Adventurer των Robert E. Howard και L. Sprague de Camp το 1966, είχε τόσο έντονο αντίκτυπο στον χώρο της τέχνης του Φανταστικού, που άλλαξε τα δεδομένα εν μια νυκτί. Η σειρά βιβλίων με πρωταγωνιστή τον Conan κατέληξε να πουλάει κάπου στα δέκα εκατομμύρια αντίτυπα (μια σειρά που ήταν τόσο δημοφιλής εκείνη την εποχή, όσο είναι σήμερα το Harry Potter της J.K. Rowling). Με αυτόν τον πίνακα, ο Frazetta, ουσιαστικά, επαναπροσδιόρισε την αισθητική μιας ολόκληρης εποχής, όσον αφορά την αντίληψη της τέχνης του Φανταστικού, με αποτέλεσμα να υπάρξουν ορδές και γενεές καλλιτεχνών που προσπάθησαν να μιμηθούν το στυλ του, που εμπνεύστηκαν από αυτόν και που ασπάστηκαν, αν θέλετε, το όραμά του.
Τα χρόνια μεταξύ 1965 και 1973 ήταν η πιο παραγωγική περίοδος της καριέρας του. Τότε ήταν που φιλοτέχνησε πολλά από τα πιο διάσημα έργα του, μεταξύ των οποίων και οι συνεργασίες για εξώφυλλα όπως ο Tarzan, και ο John Carter of Mars του Edgar Rice Burroughs. Μέχρι το 1980, η φήμη του είχε εξαπλωθεί παντού· όλοι ήθελαν δικές του δουλειές για διάφορες ταινίες τους, μεταξύ των οποίων διάσημες προσωπικότητες όπως ο Clint Eastwood, ο George Lucas, ο Steven Spielberg και ο Sylvester Stallone. Φημολογείται πως ο Lucas εμπνεύστηκε το Star Wars βλέποντας μια από τις εικόνες που είχε κάνει ο Frazetta με θέμα τον Buck Rogers, ενώ ακόμα και διάφορες ενδυματολογικές επιλογές του έπους ήταν εμπνευσμένες από έργα του. Μερικοί ακόμα διάσημοι που τον προσέγγισαν για την απαράμιλλη τέχνη του ήταν οι Francis Ford Coppola, Marlon Brando, Charlton Heston, Arnold Schwarzenegger, Orson Welles, Cher, Dick Clark κ.α. Μεταξύ των έργων για εξώφυλλα βιβλίων, σκίτσα, και αφίσες, κάποια έργα του δημιουργήθηκαν ως εξώφυλλα δίσκων για σχήματα όπως οι Molly Hatchet, οι Nazareth, οι The Dead Elvi, και οι Wolfmother. Το 1983 τού δόθηκε η ευκαιρία να δημιουργήσει μια εξ’ ολοκλήρου δική του ταινία animation, το Fire and Ice, σε παραγωγή του Ralph Bakshi, η οποία όμως είχε μέτρια επιτυχία, μιας και η τεχνική του rotoscoping που χρησιμοποιήθηκε στην ταινία ήταν ακόμη σε πολύ πρώιμα στάδια ανάπτυξης (στις μέρες μας, βέβαια, αποτελεί cult classic για τους fans του Frazetta). To 2003 κυκλοφόρησε ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο Frazetta: Painting With Fire, που αποτελεί φόρο τιμής στον μεγάλο αυτόν καλλιτέχνη και το έργο του.
Frank Frazetta - The Destroyer
Από τη στιγμή που άρχισε να γίνεται περιζήτητος για το στυλ του, ο Frazetta ήταν κάθετος στο να μπορεί να εξασφαλίζει τα πνευματικά δικαιώματα των πρωτότυπων πινάκων του και να μπορεί να τους διαθέτει όπως θέλει ο ίδιος. Αυτό αποτέλεσε ένα πρωτότυπο, για την εποχή, μοντέλο σχέσης μεταξύ καλλιτέχνη και πελάτη, που θα άνοιγε τον δρόμο για να μπορέσουν και οι μετέπειτα καλλιτέχνες να διεκδικήσουν αντίστοιχες συμφωνίες όσον αφορά τα πρωτότυπα έργα τους και την αξία τους στην αγορά εργασίας. O Frazetta μπόρεσε να βγάλει επιπλέον κέρδη από μια επιτυχημένη επιχείρηση δημιουργίας και πώλησης αφισών, βασισμένων στους πίνακές του, που διηύθυνε η σύζυγός του Ellie, και μετέπειτα κατάφεραν να δημιουργήσουν έναν εκθεσιακό χώρο, όπου το ευρύ κοινό θα μπορούσε να θαυμάζει τους πρωτότυπους πίνακες του καλλιτέχνη. Αργότερα, αυτός ο χώρος επεκτάθηκε και στα τελευταία χρόνια της ζωής του Frazetta μεταφέρθηκε στην ιδιόκτητη έκταση όπου διέμενε η οικογένεια, στα Βουνά Pocono της Pennsylvania, όπου βρίσκεται πλέον ακόμη και σήμερα το Frazetta Museum. Μετά τον θάνατο του Frazetta από εγκεφαλικό τον Μάιο του 2010, το μουσείο πέρασε στην κατοχή και διαχείριση του μεγαλύτερου γιου του, Frank Jr., και της συζύγου του, Lori.
Καλλιτέχνες όπως οι Jeff Jones, Bernie Wrightson, Michael Whelan, Don Maitz, Boris Vallejo, Julie Bell, Arthur Suydam, Simon Bisley, Gerald Brom, John Howe, Mark Silvestri, Shelby Robertson, Bob Eggleton, η Melanie Delon, ο Yusuke Nakano (καλλιτέχνης της σειράς παιχνιδιών Legend of Zelda της Nintendo), ο Joseph Vargo, ο Chris Perna (Epic Games), και πολλοί άλλοι είχαν και έχουν την τάση να επιχειρήσουν να αναπαράγουν αυτό το αρχέγονα δυναμικό στυλ του Frazetta, αλλά κυρίως την ευκαιρία να τον μελετήσουν, να αντλήσουν έμπνευση και θάρρος από αυτόν, ακόμα και να προκαλέσουν τους εαυτούς τους για το κάτι παραπάνω. Ο ίδιος πάντα έλεγε ότι ποτέ δεν είχε μια ξεκάθαρη εικόνα στο μυαλό του όταν άρχιζε να ζωγραφίζει κάτι, παρά μόνο μια συγκεκριμένη αίσθηση για το θέμα το οποίο διαπραγματευόταν. Δεν έβλεπε λεπτομέρειες, παρά μόνο την ατμόσφαιρα που ήθελε να βγει στην επιφάνεια κάθε φορά· ότι κάτι μπορεί να είναι σε ζεστούς ή κρύους τόνους, ότι είναι τρομερό ή απόκοσμο. Ποτέ κάτι συγκεκριμένο όμως. Ο τρόπος προσέγγισής του ήταν πάντα χαλαρός, σπιρτόζος και με έμφαση στη λεπτομέρεια, μόνο εκεί που αντιλαμβανόταν ότι χρειάζεται. Και αυτή ήταν η ιδιαίτερη χροιά των έργων του που μαγνήτιζε τον θεατή. Αυτή η συναισθηματική σύνδεση που μετέδιδε μέσω των τολμηρών του πινελιών, των ζωντανών χρωμάτων και του ευφάνταστου χαρακτήρα που προσέδιδε στις μορφές που δημιουργούσε. Ακόμη και σήμερα, όσοι έρχονται σε επαφή με το έργο του συμφωνούν ομόφωνα ότι αυτό που βγαίνει προς τα έξω στους πίνακές του και στα σκίτσα του, είναι το καθαρό συναίσθημα, η αίσθηση της ζωντάνιας στην εκάστοτε σκηνή που διαπραγματεύεται· μια ολόκληρη ιστορία κρύβεται πίσω από τα χρώματα και τις πινελιές του, χαρακτήρες που είναι πανέτοιμοι να πηδήξουν έξω από τον καμβά ολοζώντανοι, αγέρωχοι, αναίσχυντα αισθησιακοί, δυναμικοί, ανίκητοι.
Ήταν ειδήμων στην ανατομία -ειδικά όσον αφορά τη γυναικεία φιγούρα, την οποία αποθέωσε με την τέχνη του- και οι συνθέσεις του ήταν πάντα καλοστημένες, συχνά πυραμιδωτές και έχοντας την αίσθηση της «δυναμικής αδράνειας». Πάντα έψαχνε για ενδιαφέροντα μοτίβα στις συνθέσεις του, δουλεύοντας με χαλαρές μάζες χρώματος μέχρι να αρχίσουν να σχηματοποιούνται επιφάνειες. Έχτιζε μια οπτική ιεραρχία των στοιχείων που ήθελε να τοποθετήσει στον καμβά, και συχνά σύστηνε ένα νέο στοιχείο αντιθετικό με την εκάστοτε αρχική σύνθεση, το οποίο αντιπαρέβαλλε ως εξισορροπητικό παράγοντα και το οποίο έκανε το σύνολο πιο αυθόρμητο, δυναμικό και ενδιαφέρον. Πολύ συχνά χρησιμοποιούσε τον εαυτό του ως μοντέλο, και όντας ο ίδιος αθλητικός και πνευματώδης τύπος, πολύ συχνά αυτό έβγαινε και στους ήρωές που απαθανάτιζε στον καμβά. Και φυσικά, δεν τα παρατούσε με τίποτα! Μετά από μια σειρά εγκεφαλικών, το χέρι με το οποίο ζωγράφιζε είχε παραλύσει και παρά να μην ξαναπιάσει πινέλο, κατάφερε κι έμαθε να ζωγραφίζει με το άλλο χέρι!
Η επιρροή του έργου του Frazetta έχει περάσει σήμερα σε όλο το καλλιτεχνικό φάσμα, και ακόμα κι αν κάποιος δεν γνωρίζει το όνομά του, σίγουρα γνωρίζει το έργο του, ακόμα και διαισθητικά. Αυτό που μας έχει αφήσει ως κληρονομιά είναι η απόλυτη πίστη στη δύναμη της φαντασίας, η εμπιστοσύνη στο διαισθητικό κομμάτι του καλλιτέχνη -πάντα πλαισιωμένη με γερές θεωρητικές βάσεις- και η αγάπη του τόσο για το μέσο, όσο και για τον αποδέκτη. Για εμάς τους νέους καλλιτέχνες, αποτελεί, θεωρώ, ένα ιδανικό όχι προς μίμηση, αλλά ως φάρος πίστης στον εαυτό και στο έργο του καθενός από εμάς ξεχωριστά, ως στυλοβάτης του μέσου που όλοι αγαπάμε και ασπαζόμαστε, όχι απλά επειδή ήταν επιτυχημένος, αλλά επειδή μπόρεσε μόνος του, με τα έργα που άφησε πίσω του κληροδότημα στον κόσμο, να μεταμορφώσει ριζικά το ποιόν της ουσίας που λέγεται Φανταστικό, να το φέρει στην επιφάνεια, να το κάνει πρωταγωνιστή και να μας διαβεβαιώσει ότι έχουμε ακόμη δικαίωμα να ονειρευόμαστε. Άλλωστε, αυτό δεν είναι το Ύδωρ της Ζωής για τον κάθε Καλλιτέχνη;
Βιβλιογραφία:
Imagine FX Fantasy & Sci-fi digital art Magazine, Issue 028, March 2008
Imagine FX Fantasy & Sci-fi digital art Magazine, Issue 058, July 2010
Πηγές:
https://www.creativebloq.com/imaginefx
https://www.facebook.com/FrazettaFans/
http://frankfrazetta.net/index.html
http://www.arthistoryarchive.com/arthistory/fantasy/Frank-Frazetta.html
https://en.wikipedia.org/wiki/Frank_Frazetta
http://www.imdb.com/title/tt0085542/?ref_=nv_sr_1
http://www.imdb.com/title/tt0363621/
Η Γιώτα Τσιμπαλίδη σπούδασε Εφαρμοσμένες Τέχνες στο ΤΕΙ Αθηνών και Κόμιξ στη σχολή Ορνεράκη. Ασχολείται με την γραφιστική και το design, την εικονογράφηση, τα κόμικς, τη φωτογραφία, τα παιχνίδια ρόλων και την οπτική τέχνη γενικά όπου τη βρίσκει εύκαιρη. 'Εχει συνεργαστεί με διάφορους εκδοτικούς οίκους όσον αφορά την εικονογράφηση και σχεδιασμό βιβλίων και μικρά κομιξάκια της θα βρείτε στα fanzines “Zine of Synergy 1-3”, και στην συλλογή “Εν Αιθρία,” 2016.
Τελευταία, το έχει ρίξει στην μελέτη και πρακτική εφαρμογή της φιλοσοφίας του ευ ζην, στις εναλλακτικές θεραπείες κ στην διεύρυνση του νου και κυρίως της καρδιάς. Αρέσκεται στο να διαβάζει πολύ, να χαϊδεύει (και να σχεδιάζει) γατιά, να geek-ιάζει με Netflix και RPGs και να σκέφτεται συχνά-πυκνά ότι «και πολύ το άργησαν το VR, ρε παιδιά”.
Ευελπιστεί να αλλάξει τον κόσμο με την δύναμη της αγάπης, του κάλλους και της επικοινωνίας σε ό,τι επίπεδο αυτό είναι εφικτό.
Δουλειά της θα βρείτε στους παρακάτω συνδέσμους:
Website: animafelis.deviantart.com
Website: www.facebook.com/ANIMAfelis