Dartmoor: η απομονωμένη γωνιά της νοτιοδυτικής Αγγλίας με τους ξεχασμένους θρύλους

Photo source here

Στη νοτιοδυτική Αγγλία, συνορεύοντας δυτικά με την Κορνουάλη, τη μυτερή και βραχώδη χερσαία απόληξη που στρέφεται προς τον Ατλαντικό και τη Μάγχη, βρίσκεται η κομητεία του Ντέβον (Devon/Devonshire). Μια περιοχή λοφώδης, με αφρισμένους χειμάρρους, βάλτους και έλη, ανεμοδαρμένους τυρφώνες και βραχώδη ακτογραμμή, τόπος καταγωγής της Αγκάθα Κρίστι, περιοχή με μακρά ιστορία από τη λίθινη εποχή, μέχρι τα σκοτεινά χρόνια του μεσαίωνα και τον 20ο αιώνα. Στην καρδιά της κομητείας, βρίσκεται η περιοχή Dartmoor, μια βραχώδης έκταση, με χαμηλούς λόφους, στεφανωμένους από κοφτερά γρανιτένια βράχια (tor) και μικρά φασαριόζικα ποτάμια που τροφοδοτούν εκτεταμένα έλη και βάλτους. Μικρά χωριά και κωμοπόλεις απλώνονται σε όλη την έκταση του εθνικού πάρκου· χωριά με πέτρινες εκκλησίες, γραφικά μαγαζιά και σοκάκια, γκρίζα σπίτια καμωμένα από πέτρα, με ξύλινα παραθυρόφυλλα που αναστενάζουν στην πνοή του αγέρα, πνιγμένα σε κισσούς και άλλα αναρριχητικά φυτά. Αρχαία αλσύλλια βρίσκουν καταφύγιο στις υπήνεμες πλαγιές που συγκρατούν την ομίχλη και τη θαλασσινή αύρα, εκεί όπου η άγρια ζωή κυριαρχεί στο αγροτικό και φυσικό τοπίο, που δεν έχει αλλάξει σε μεγάλο βαθμό από την εποχή που οι πρώτοι άνθρωποι διέσχισαν τη Μάγχη, χιλιάδες χρόνια πριν. Το Dartmoor, είναι αρχαία περιοχή, πλούσια σε ιστορία, μύθους και θρύλους, με τοποθεσίες που προσελκύουν τουρίστες και ανθρώπους που θέλουν να ακούσουν τις μακρινές φωνές, τις ιστορίες που θέλουν να διηγηθούν τα αποσαθρωμένα ερείπια, οι ανεμοδαρμένες ράχες και τα έρημα λιβάδια.

Λόγω της γεωγραφίας της περιοχής και καθώς είναι μεγάλη σε έκταση –η 3η στην Αγγλία– με απομονωμένα χωριά, λίγα μεγάλα αστικά κέντρα και εκτεταμένες εντελώς ακατοίκητες εκτάσεις, υπάρχει αρκετός χώρος για να ριζώσουν θρύλοι και μύθοι. Η λαογραφία της περιοχής είναι μία μίξη κελτικών, σαξονικών και δανέζικων στοιχείων, μια διαφορετική οπτική της ιστορίας της, καθώς υπήρξε χώρος όπου κατοικήθηκε επί χιλιετίες από Κέλτες και Δρυίδες, κατακτήθηκε από Ρωμαίους λεγεωνάριους, Σάξονες με πελώρια πολεμικά τσεκούρια, και μετέπειτα αποικίστηκε από δεξιοτέχνες στο σπαθί Δανούς Βίκινγκ, μέχρι που κατά τη νορμανδική κατάκτηση της Αγγλίας δημιουργήθηκε ο σύγχρονος βρετανικός λαός, μια ανάμειξη όλων των προηγούμενων λαών, κοσμοθεωριών και πολιτισμών, υπό το πρίσμα αυτή τη φορά του χριστιανισμού –υπό την καθολική εκκλησία αρχικά, και την αγγλικανική-προτεσταντική στη συνέχεια.

Στο Dartmoor, όπως και σε όλες τις απέραντες αγγλικές ερημιές, επιβιώνουν ιστορίες και θρύλοι για αερικά και φαντάσματα, για μάγισσες και στοιχειά, για φολκλορικούς θρύλους που ξυπνάνε από τα βάθη των αιώνων. Ώρα να δούμε μερικές από αυτές, τι λέτε;

Στις κοιλάδες και τα φαράγγια του Dartmoor, ζούνε κατά την παράδοση οι Pixies, (ή Piskies) γήινα πλάσματα, που μοιάζουν με νεράιδες, ντυμένα με κουρέλια, σε γήινες και φυσικές αποχρώσεις, ή γυμνά, με πλεγμένα καλάμια και άλλη βλάστηση να καλύπτει τα απόκρυφα σημεία τους. Ως ντροπαλά πλάσματα, ζούνε μακριά από τους ανθρώπινους οικισμούς, μέσα σε σπηλιές, σε πυκνά δάση, ή μέρη που είναι δυσπρόσιτα, ενώ έχουν μια ιδιαίτερη προτίμηση σε κατάλοιπα αρχαίων ανθρώπινων κατασκευών, όπως πέτρινους κύκλους, τύμβους που θάβονταν οι πρώτοι άνθρωποι, πέτρινους μεσαιωνικούς τάφους και μενίρ. Κατέχουν μαγικές δυνάμεις, και έτσι παρότι διαθέτουν θετική γνώμη για τον άνθρωπο, μπορούν να γίνουν δυσάρεστα, αν νιώσουν ότι προσβάλλονται ή απειλούνται. Ψηλά στους λόφους, στοιχειώνουν εδώ και χιλιετίες την περιοχή. Οι ντόπιοι τα ακούνε τις αφέγγαρες νύχτες να τραγουδάνε και ανατριχιάζουν όταν ο άνεμος φέρνει κατά το μέρος τους τις μακρινές φωνές τους. Μοιάζουν να έρχονται από άλλους κόσμους, ξένους ως προς την σύγχρονη αντίληψη του δικού μας. Λέγεται πως πριν από πολλά χρόνια, η βασίλισσα των pixies πάγωσε τις σταγόνες της βροχής και τις μετέτρεψε σε πέτρινα λιθάρια, τα οποία ως εκ θαύματος πήραν τις κατάλληλες θέσεις, ώστε να σχηματίσουν μια γέφυρα (South Down Bridge). Οι ντόπιοι πιστεύουν πως χορεύουν σε κύκλους μέσα σε ερείπια αρχαίων κάστρων και πέτρινων λιθαριών που χτίστηκαν από άγνωστες φυλές πριν χιλιάδες χρόνια.

Ανάμεσα στα διάσπαρτα χωριά της περιοχής, υπάρχει ένα σύνολο από αρχαία λιθάρια, με το όνομα Grey Wethers, που σχηματίζουν δύο μεγάλους κύκλους, προσανατολισμένους στην κατεύθυνση βορρά-νότου, με διάμετρο πάνω από 30 μέτρα. Στα πρώιμα αγγλικά, ο όρος μεταφράζεται ως «γκρίζα πρόβατα», και επιβιώνει μια ιστορία που το δικαιολογεί. Πριν από χρόνια, ένας αγρότης μετακόμισε στο Dartmoor. Δεν γνώριζε πολλά από την προβατεκτροφή, όμως ήθελε να αγοράσει ένα κοπάδι προβάτων για να ξεκινήσει τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες. Μετά από αρκετές πίντες μπίρας στο πανδοχείο της περιοχής, το Warren House Inn, ο αγρότης, του οποίου η γλώσσα είχε λυθεί σε ικανοποιητικό βαθμό ώστε να κονταροχτυπιέται με τη λογική του, άρχισε να κατακρίνει τις ράτσες των τοπικών προβάτων, προκαλώντας τον θυμό των ντόπιων θαμώνων του πανδοχείου, οι οποίοι εδώ και αιώνες ζούσαν από τα ζωντανά τους. Με τα πολλά, συμφώνησε να ελέγξει μερικά κοπάδια προβάτων που βρίσκονταν προς πώληση για να δει ποιο του ταιριάζει. Οι ντόπιοι, θέλοντας να πάρουν μια αναίμακτη εκδίκηση για την προσβολή του άντρα, τον πήγαν σε ένα ορεινό λιβάδι και του έδειξαν τις διάσπαρτες πέτρες που στέκονταν σε δύο κύκλους. Ο χωρικός, καθώς ήταν αρκετά μεθυσμένος, συμφώνησε χωρίς δεύτερη σκέψη να τις αγοράσει και μάλιστα πλήρωσε για το νέο «κοπάδι» του. Μόνο όταν πλησίασε περισσότερο την άλλη μέρα, με λιγότερο αλκοόλ στις φλέβες του, είδε πως αντί για παχιά πρόβατα με πλούσιο μαλλί που θα του πρόσφεραν ένα ικανοποιητικό ετήσιο εισόδημα, είχε αγοράσει δεκάδες πέτρες, πρακτικά άχρηστες.

Art source here

Στον ποταμό Yeon που διασχίζει την περιοχή, ορθώνεται η γέφυρα King’s Bridge. Η γέφυρα αυτή λέγεται πως στοιχειώνεται από ένα πλάσμα με το όνομα Cutty Dyer. Σύμφωνα με την παράδοση πρόκειται είτε για πνεύμα του νερού, είτε για ένα γιγάντιο όγκρε. Το πλάσμα κρύβεται ανάμεσα στα βράχια και τη χαμηλή βλάστηση και επιτίθεται στους περαστικούς, με μια προτίμηση σε αγόρια και νεαρούς, όπως επίσης σε ανθρώπους που έχουν πιει λίγο περισσότερο σε κάποια από τις παμπ των κοντινών χωριών. Κρύβεται για ώρες περιμένοντας υπομονετικά, και όταν κάποιος θερμοκέφαλος από το αλκοόλ νεαρός εμφανιστεί στο δρόμο, ορμάει. Οι ντόπιοι είναι σίγουροι για αυτό που ακολουθεί. Το πλάσμα, κόβει τους λαιμούς των θυμάτων του, τρέφεται λαίμαργα και άπληστα με το αίμα τους και ύστερα πετάει τα απομεινάρια στα ορμητικά νερά του ποταμού για να εξαφανίσει κάθε πειστήριο του εγκλήματος. Η ιστορία δεν φαίνεται να περιορίζει την οινοποσία ή την ζυθοποσία ντόπιων και ξένων, αλλά σίγουρα τρομάζει τα μικρά παιδιά, ώστε να μην κυκλοφορούν μετά το σούρουπο μακριά από τα σπίτια τους.

Μερικά χιλιόμετρα από την κωμόπολη Tavistock, σε ένα υψίπεδο που βασανίζεται από αέρηδες, ορθώνεται ένας πέτρινος σταυρός, φτιαγμένος από γρανίτη της περιοχής. Πρόκειται για το Childe’s Tomb, τον τάφο του Childe, ενός Σάξονα άρχοντα (earl) του 11ου αιώνα. Σύμφωνα πάντα με την παράδοση και την πρώτη καταγραφή της ιστορίας το 1632, στο έργο Survey of Devon του Risdon, ο άρχοντας Childe ταξίδευε προς το υποστατικό του, όταν στη διαδρομή τον έπιασε μια μεγάλη χιονοθύελλα. Ο άνεμος ξερίζωνε τα λιγοστά δέντρα και έκανε το γκρίζο χορτάρι του φθινοπώρου να λικνίζεται μα βασανιστικό ρυθμό. Αυτός και το άλογό του παραπατούσαν και προσπαθούσαν να παραμείνουν στο μονοπάτι, σύντομα όμως το κρύο, ο άνεμος, το χιόνι και το σκοτάδι που ερχόταν με τη νύχτα τους έβγαλαν από το δρόμο και σύντομα χάθηκαν. Το κρύο ήταν τσουχτερό, έτσι ο άρχοντας, θέλοντας να επιστρέψει ζωντανός στη γη του και την οικογένειά του, αποφάσισε να πάρει δραστικά μέτρα. Σαν προοίμιο του κινηματογραφικού ήρωα που τελικά θα έδινε αιώνες αργότερα το Oscar Ά ανδρικού ρόλου στον Leonardo di Caprio, στην ταινία The Revenant, ο άρχοντας Childe σκότωσε το άλογό του, έβγαλε από την κοιλιά τα εντόσθιά του, και προσπάθησε να τυλιχτεί με το δέρμα του κουφαριού. Άγνωστο πώς, κατάφερε μάλιστα να σημειώσει κάπου την επιθυμία του, πώς αν χανόταν στην χιονοθύελλα, ο άνθρωπος που θα τον έθαβε, θα κληρονομούσε και την ιδιοκτησία του. Μέρες αργότερα, κάποιοι μοναχοί –σίγουρα τυχεροί– από το κοντινό αβαείο του Tavistock, ανακάλυψαν το παγωμένο πτώμα και το έθαψαν όπως ήταν η τελευταία επιθυμία του άρχοντα. Και φυσικά, ακολούθησαν την υπόσχεσή του, και κατέσχεσαν τη γη του. Σύντομα άρχισε ένας θρυλικός νομικός αγώνας μεταξύ μοναχών και συγγενών του άρχοντα, για το ποιος θα κληρονομούσε τη γη. Τελικά, κέρδισαν οι μοναχοί και το αβαείο καρπώθηκε τις εκτάσεις του. Σήμερα, ο γρανιτένιος σταυρός ορθώνεται στο σημείο ταφής του άρχοντα Childe. Περαστικοί αναφέρουν πώς τις σκοτεινές νύχτες του χειμώνα, όταν το χιόνι πέφτει πυκνό και το κρύο περονιάζει το σώμα, μια μοναχική κραυγή ακούγεται να έρπει στις ανεμοδαρμένες πλαγιές. Μοιάζει να πονάει και ταυτόχρονα να ζητάει βοήθεια και όλοι ξέρουν πως ο άρχοντας Childe, παραπονιέται ακόμα για τον άδικο θάνατό του –ίσως και για την οικογενειακή περιουσία που πέρασε στα χέρια της εκκλησίας, ποιος ξέρει;

Δεκάδες ιστορίες για στοιχειωμένα μέρη, για παραφυσικά φαινόμενα και για περίεργους θορύβους, συνοδεύουν τις εκτάσεις του εθνικού πάρκου του Dartmoor. Ιστορίες για κακούς ανθρώπους που μεταφέρονταν νεκροί για να ταφούν και μια αστραπή σταλμένη από κάποιο δαίμονα σκότωνε τους μεταφορείς τους και εξαφάνιζε τα πτώματα. Ιστορίες για τα πνεύματα μιας άγριας αγέλης σκύλων που στοίχειωνε μια φυσική τοποθεσία, ιστορία που τελικά λέγεται πως ενέπνευσε τον Σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, να γράψει το μυθιστόρημα, The Hound Of The Baskervilles. Θρύλοι για έναν σατανικό βοσκό, που οδηγούσε τους απερίσκεπτους περιπατητές σε έναν ψηλό βράχο και από εκεί, ύστερα από μια μεγάλη πτώση, στο θάνατό τους. Όπως και μύθοι για ένα κορφοβούνι, στο οποίο κάποτε λέγεται πως κατασκήνωσαν Ρωμαίοι λεγεωνάριοι, και σήμερα, όταν έχει πανσέληνο, τα φαντάσματά τους εμφανίζονται ακόμα να στέκονται ανάμεσα στα βράχια, γύρω από φασματικές φωτιές, να κρατάνε σκοπιές κοιτάζοντας τον μακρινό ορίζοντα για εχθρούς που ποτέ δεν θα έρθουν.

Art by Sarah Coomer

Υπάρχει μια τελευταία ιστορία που θα διηγηθώ, αυτή της Kitty Jay, μιας νεαρής κοπέλας που έζησε κάποια στιγμή τον 18ο αιώνα. Σύμφωνα με το θρύλο, η κοπέλα ερωτεύθηκε έναν νεαρό χωρικό και κάποια στιγμή έμεινε έγκυος. Παραλλαγές της ιστορίας αναφέρουν πως πιθανόν να έμεινε έγκυος από τον πατέρα του νεαρού, χωρίς τη συγκατάθεσή της. Όπως και να ‘χει, η κοπέλα ήταν απλή υπηρέτρια, χωρίς προίκα και οικογένεια να την στηρίζει και έτσι το παιδί της, στα πρότυπα της βάρβαρης ακόμα εποχής, θεωρήθηκε βάρος, σημάδι ντροπής, ανομίας και ανηθικότητας, και αυτή έπρεπε να φύγει από το αγρόκτημα στο οποίο εργαζόταν. Ήταν τέτοιος ο πόνος και η ντροπή που ένιωθε υπό τα βλοσυρά βλέμματα και τις κακίες που σιγοψιθυρίζονταν από τους χωρικούς των γύρω χωριών, που πήρε μια μοιραία απόφαση. Μια νύχτα έφτιαξε μια θηλιά και αυτοκτόνησε στον αχυρώνα του αγροκτήματος. Την εποχή εκείνη, τα θύματα αυτοκτονιών θεωρούνταν μιαρά, έτσι καμία εκκλησία δεν δέχτηκε να θάψει το πτώμα της άτυχης κοπέλας. Έτσι, ακολουθώντας την κοινή τακτική, το πτώμα της πετάχτηκε βιαστικά σε έναν άσημο τάφο σε ένα σταυροδρόμι, ώστε η ψυχή της να μην μπορεί ποτέ της να βρει τον δρόμο της γαλήνης και της ανάπαυσης. Από τότε μέχρι και σήμερα, κάθε πρωί, πριν ακόμα η πρωινή υγρασία εξατμιστεί από τα φύλλα των γύρω δέντρων και θάμνων, εμφανίζονται λουλούδια στον τάφο της. Κόκκινα, κίτρινα, πορτοκαλί, μια πανδαισία που μοιάζει να περιπαίζει τους ανθρώπους που την οδήγησαν στο άδικο τέλος της. Περαστικοί, τουρίστες και ντόπιοι έρχονται και τα βλέπουν να βρίσκονται στον τάφο της, πάνω περίπου από το σημείο της καρδιάς της. Κάποιοι πιστεύουν ότι είναι το πνεύμα του νεαρού που την ερωτεύτηκε και που εξωθήθηκε από τα πιστεύω της εποχής του να απαρνηθεί τον έρωτά του· άλλοι πάλι πιστεύουν ότι είναι το δικό της πνεύμα που ακόμα τριγυρίζει στο σταυροδρόμι και τα τοποθετεί εκεί για την καταραμένη ψυχή της.

Αν λοιπόν κάποιος δρόμος σας φέρει στο Dartmoor, στους τυρφώνες που παραδέρνονται από τον άνεμο, τους βάλτους που μένουν απαράλλαχτοι στο πέρασμα του χρόνου ή τα ρεικοτόπια που συχνάζουν μυθικά πλάσματα, αν ο δρόμος σας σάς φέρει κοντά στον τάφο της Kitty Jay, μην ξεχάσετε να κοντοσταθείτε για λίγο. Χαμηλώστε το ρυθμό σας και σταθείτε να ακούσετε το τραγούδι του ανέμου. Μπορεί να το ακούσετε απλά να περνάει αναστενάζοντας ανάμεσα από τα φύλλα των δέντρων, ανακατώνοντας τα χαμηλά χόρτα, σμιλεύοντας την αρχαία γκρίζα γη. Αν όμως είστε προσεκτικοί, ίσως το ακούσετε, ντροπαλά, σχεδόν συγκρατημένα, να σας λέει τη δική του ιστορία, για εποχές μακρινές και ανθρώπους από καιρό ξεχασμένους.

Πηγές:

“Myths & Legends”, Visit Dartmoor, https://visitdartmoor.co.uk/myths-and-legends, Πρόσβαση 5/4/2021.

“Dartmoor Legends”, https://www.dartmoor.gov.uk/learning/dartmoor-legends, Πρόσβαση 5/4/2021.

“Tales of Dartmoor”, https://www.legendarydartmoor.co.uk/tales-of-dartmoor, Πρόσβαση 5/4/2021.

Windling T., “The legends & lore of Dartmoor”, https://www.terriwindling.com/dartmoor/the-legends-lore-of-dartmoor.html, Πρόσβαση 5/4/2021.

“Dartmoor Ghosts, Myths and Legends”, Paranormal Database, https://www.paranormaldatabase.com/hotspots/dartmoor.php, Πρόσβαση 5/4/2021.

“Grey Wethers”, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Grey_Wethers, Πρόσβαση 6/4/2021.

“Childe’s” Tomb, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Childe%27s_Tomb, Πρόσβαση 6/4/2021.

“Jay's Grave”, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Jay%27s_Grave, Πρόσβαση 6/4/2021.