Cirein-croin - Το τερατώδες πλάσμα της σκωτσέζικης λαογραφίας

Seven herrings, a salmon's fill

Seven salmon, a seal's fill

Seven seals, a large whale's fill

Seven whales, a cirein-cròin's fill

-Gaelic rhyme

Art source here

Η λαογραφία κάθε περιοχής, χώρας και ηπείρου του κόσμου έχει γεννήσει με την πάροδο αμέτρητων χρόνων τρομακτικά πλάσματα που στοιχειώνουν ακόμα και σήμερα τις σκέψεις μας, κοσμούν με πανέμορφες εικόνες τα μεσαιωνικά βιβλία που οι παλαιότεροι άφησαν πίσω τους αλλά και τα ερείπια αρχαίων οικοδομημάτων με φρικιαστικές τοιχογραφίες. Από τα γκόμπλιν και τα Ορκ μέχρι τη Λερναία Ύδρα, τη Χάρυβδη και τους κινέζικους δράκους, υπάρχουν υπεραρκετά δείγματα της φαντασίας του ανθρώπου, της εξωτερίκευσης των φόβων του για τους νόμους της φύσης, για εκείνο το άγνωστο –και σχεδόν πάντα κακόβουλο και τρομακτικό– κάτι, που μπορεί να κρύβεται στα βάθη των ανεξερεύνητων ωκεανών, στις κορυφές των παγωμένων βουνών, στο σκοτεινό μαύρο που σκεπάζει τον μακρινό νυχτερινό ουρανό.

Δεν υπάρχουν περιοχές του κόσμου που στερούνται μυθικών πλασμάτων, και σίγουρα η βόρεια Ευρώπη και ο αγγλοσαξονικός κόσμος έχει να επιδείξει μερικά από τα πιο τερατώδη, τα πιο κακόβουλα, τα πιο φονικά μυθικά πλάσματα. Αρκετά από αυτά κατοικούν στο υγρό στοιχείο, στις ομιχλώδεις λίμνες του βορρά, στα βιαστικά ποτάμια και τις αχανείς θάλασσες που εξυπηρετούσαν σαν κόμβοι μεταφοράς αγαθών και ανθρώπων· σύνδεσμοι όπου ο ανθρώπινος κόσμος και το φυσικό περιβάλλον έρχονταν κοντά, τις περισσότερες φορές με δυσάρεστα αποτελέσματα. Και κάπου εκεί είναι που κάνει την εμφάνισή του ο πρωταγωνιστής αυτού του άρθρου.

Στη Σκωτία, οι ντόπιοι γνωρίζουν καλά τι σημαίνει «μυθικό τέρας», «άγνωστο πλάσμα», «πεινασμένο ον». Σε όλο τον κόσμο, η λίμνη Λοχ Νες φημίζεται για τον μυθικό Πλησιόσαυρο Νέσι που λέγεται πως κατοικεί στα γκρίζα νερά της, σκορπώντας συχνά πυκνά τον ανάμεικτο τρόμο και θαυμασμό ντόπιων και τουριστών κάνοντας κάποια από τις διάσημες εμφανίσεις του στη γραμμή των κυμάτων. Όμως είναι λιγότεροι εκείνοι που γνωρίζουν για άλλον έναν τοπικό θρύλο, για κάτι πολύ μεγαλύτερο και πολύ φονικότερο που κατοικεί λίγο παραδίπλα, στις τρικυμισμένες θάλασσες που αγκαλιάζουν τα βρετανικά νησιά. Ένα πλάσμα που θα μπορούσε να τα βάλει με τον ίδιο τον Λεβιάθαν.

Ο λόγος για το Cirein-Croin, ένα κολοσσιαίο θαλάσσιο πλάσμα τόσο μεγάλο που, σύμφωνα με τη λαϊκή σκωτσέζικη παράδοση, μπορούσε να καταναλώσει εφτά φάλαινες σε ένα μονάχα γεύμα. Καθόλου ευκαταφρόνητη ποσότητα, οπότε ας επιστρέψουμε σε αυτά που γνωρίζουμε για το πλάσμα αυτό.

Το ερπετοειδές αυτό πλάσμα φέρεται να είναι ο φόβος και ο τρόμος ναυτικών και ψαράδων των μεσαιωνικών χρόνων, ενώ ακόμα και σήμερα πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν στην ύπαρξή του. Το 1905, ο ερευνητής Alexander Forbes στο βιβλίο του Gaelic Names of Beasts κάνει λόγο για έναν γιγάντιο καταστροφέα, ένα πλάσμα που ήταν ελάχιστα γνωστό και κανείς δεν γνώριζε για τι ακριβώς επρόκειτο. Το μόνο σίγουρο είναι πως αποτελούσε ένα άγνωστο ον που έσπερνε τον θάνατο και την καταστροφή σε κάθε θαλάσσιο οργανισμό, ακόμα και σε άλλα άτομα του ίδιου είδους.

Art source here

Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, το Cirein-Croin είχε μια μοναδική ικανότητα που το τοποθετούσε στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας. Μπορούσε να μεταμορφώνεται. Έτσι, όταν τα πλοιάρια των ψαράδων ανοίγονταν στα ανοιχτά, και όταν φυσικά το πλάσμα πεινούσε, μπορούσε να μεταμορφωθεί σε κάποιο μικροσκοπικό, ασήμαντο ψάρι της θάλασσας με ασημένια λέπια, τρύπωνε στα δίχτυα των ψαράδων και όταν ερχόταν η κατάλληλη στιγμή, έπαιρνε ξανά τη δική του όψη, του πλάσματος με την ακόρεστη πείνα, τα σουβλερά δόντια και το τεράστιο σώμα. Σύντομα, από το ψαροκάικο και το πλήρωμά του έμεναν μονάχα συντρίμμια και υπολείμματα ενός καλού γεύματος.

Κάποιοι άλλοι θρύλοι πηγαίνουν ένα βήμα παρακάτω, κατηγορώντας το θαλάσσιο ερπετό για την ικανότητά του να δημιουργεί παραισθήσεις στα θύματά του, ανθρώπινα και μη. Για το πώς κατάφερνε να παραπλανάει τα ψάρια δεν γνωρίζουμε πολλά, όμως έχει ειπωθεί και περάσει μέσα από γενιά σε γενιά πως δημιουργούσε στον άνθρωπο την πεποίθηση πως στη θέση του σώματός του, βρισκόταν ένα μεγάλο κοπάδι ψαριών που περιόδευαν στον ωκεανό, με άλλα λόγια μια καλή ψαριά. Και ενώ ο κάθε ψαράς έτριβε τα χέρια του προσμένοντας σε γεμάτα δίχτυα και ένα καλό κέρδος μόλις έπιανε λιμάνι, η τελευταία εικόνα που έβλεπε πριν χαθεί οριστικά ήταν το γιγάντιο πλάσμα να ορμάει μέσα από τα αφρισμένα νερά, να βυθίζει το σκαρί και να κατασπαράζει τον ίδιο και τα άλλα μέλη του άτυχου πληρώματος.

Σε αντίθεση με διάφορες μαρτυρίες και ιστορίες ανά τους αιώνες, επιστημονικά στοιχεία δεν υπάρχουν για το τέρας αυτό. Κάποιοι πιστεύουν πως έχει σχέση με τη Νέσι του Λοχ Νες· ότι είτε ανήκει στο ίδιο είδος, είτε είναι κάποια παλαιότερη μορφή του λιμναίου πλάσματος. Φυσικά, η ίδια η επιστήμη βασίζεται κατά βάση στη φαντασία, κάτι που εκτιμούσε κι ο ίδιος ο Αϊνστάιν. Σύμφωνα με εκείνον, η φαντασία ήταν σημαντικότερη από τη γνώση για να οραματιστείς νέα επιστημονικά πεδία και θεωρίες. Έτσι, κάποιοι επιστήμονες έχουν προτείνει πως αν το Cirein-Croin όντως υπήρξε, τότε ίσως να πρόκειται για κάποια μορφή κάποιου άγνωστου ακόμα θαλάσσιου είδους δεινόσαυρού που κατάφερε να επιβιώσει μετά την μεγάλη εξαφάνιση που ακολούθησε την πτώση του μετεωρίτη 65 εκατομμύρια χρόνια πριν. Η θεωρία αυτή στηρίχτηκε στην ανακάλυψη κάποιων γιγάντιων οστών, άγνωστης ταυτότητας, στο Κολοράντο, κάτι που σημαίνει πως ίσως κάποτε –ίσως και σήμερα– υπήρχαν περισσότερα από ένα τέτοια πλάσματα που λυμαίνονταν τους ωκεανούς του κόσμου.

Είναι δύσκολο να εξηγηθεί επιστημονικά η ύπαρξη ενός τέτοιου πλάσματος, όμως για τους κατοίκους της Σκωτίας είναι γεγονός. Το αποκαλούν “Mial mhor a chuain”, δηλαδή «μεγάλο θαλάσσιο τέρας», και “cuartag mhor a chuain”, δηλαδή «μεγάλη θαλάσσια ρουφήχτρα», και τουλάχιστον για εκείνους, ζει και βασιλεύει στις βαθιές θάλασσες, τρώγοντας με λαιμαργία και σκορπώντας τον πανικό κάτω από την επιφάνεια του νερού.

Μύθος ή πραγματικότητα, ιστορίες σαν κι αυτή εξάπτουν τη φαντασία και αφήνουν στο περιθώριο έστω και για λίγο την μάλλον ρηχή καθημερινότητα. Η ανάγκη για τη φαντασία, για τη μυθοπλασία, για ιστορίες που παγώνουν το αίμα και κάνουν το δέρμα να ανατριχιάζει, είναι ίσως αποτέλεσμα εξελικτικών, βιολογικών διαδικασιών· ίσως είναι ο λόγος που καταφέραμε να επιβιώσουμε ως είδος μέχρι σήμερα. Ίσως μας κάνει να αισθανόμαστε πιο προετοιμασμένοι, πιο ισχυροί καθώς βαδίζουμε σε έναν κόσμο που ατομικά και συλλογικά αδυνατούμε ακόμα να κατανοήσουμε πλήρως. Οι ιστορίες αυτές για το άγνωστο, για πλάσματα που κρύβονται στις σκιές, στις εσχατιές του πολιτισμού μας, εκεί όπου τα φώτα των μεγάλων μητροπόλεων σβήνουν και την πρωτοκαθεδρία αναλαμβάνει ξανά η μητέρα φύση, υπήρχαν και εξακολουθούν να υπάρχουν για να μας κρατάνε σε εγρήγορση.

Πηγές

“Giant Sea Serpent of Scottish Gaelic Folklore: Cirein-Croin”, Magical Europe, https://magical-europe.com/2019/08/29/giant-sea-serpent-of-scottish-gaelic-folklore-cirein-croin/, Πρόσβαση 28/5/20.

“Cirein Croin”, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/ , Πρόσβαση 28/5/20.

Edira Putri, “The Scariest Sea Monsters From Legends Around The World”, Ranker, https://www.ranker.com/list/scary-sea-monster-legends/edira-putri, Πρόσβαση 28/5/20.

Leo Ruickbie, “The Impossible Zoo: An encyclopedia of fabulous beasts and mythical monsters”, Little, Brown Book Group, England, 2016.