Μυστήρια της Μέσης-Γης: Tom Bombadil
"Old Tom Bombadil is a merry fellow;
Bright blue his jacket is, and his boots are yellow."
Art by Greg and Tim Hildebrandt
Στη Συντροφιά του Δαχτυλιδιού ο Tom Bombadil εμφανίζεται ως μια μυστηριώδης φιγούρα. Κοντύτερος από άνθρωπο, μα ψηλότερος από τις άλλες βραχύσωμες φυλές της Μέσης Γης, με μια παχιά γενειάδα, κίτρινες μπότες και μπλε πανωφόρι, τριγυρνά στο Old Forest όπου ζει με τη σύζυγό του Goldberry, τραγουδώντας πάντα, ακόμα και όταν θέλει κάτι να πει. Κάνει την εμφάνιση του όταν τα τέσσερα Hobbits θα περάσουν από εκεί και ο Merry και Pippin θα πιαστούν στις ρίζες του Old-Man Willow, μια γέρικης Ιτιάς γεμάτης μίσος για τα έμβια όντα. Με το τραγούδι του θα κοιμίσει την Ιτιά και θα φιλοξενήσει τα Hobbits στο σπίτι του στο Withywindle για δύο ημέρες. Αργότερα, όταν θα κινδυνεύσουν στα Barrow-downs από κακοποιά πνεύματα, θα τους σώσει και πάλι, ακούγοντας την έκκληση του Frodo για βοήθεια.
Παρότι ο Tolkien φαίνεται να είναι αρκετά λεπτομερής και επεξηγηματικός σε όλη την κοσμογονία του, η παρουσία και προέλευση αυτού του χαρακτήρα έμελε να αποτελέσει ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια του έργου του. Αρκετοί λόγιοι και μελετητές του έπους προσπάθησαν να δώσουν απάντηση στο ποιος είναι τελικά ο Tom Bombadil, μα κανείς ποτέ δεν έφτασε σε κάποιο συμπέρασμα. Παρακάτω, λοιπόν, θα δούμε ποιες είναι οι επικρατέστερες θεωρίες που προέκυψαν από την αναζήτηση του Άγιου Δισκοπότηρου της Μέσης Γης, που ακούει στο όνομα Tom Bombadil.
Αρχικά, γνωρίζουμε ότι ο συγγραφέας εμπνεύστηκε από μια ξύλινη κούκλα των παιδιών του (Dutch Doll), γράφοντας έτσι παιδικά ποιήματα για αυτά με πρωταγωνιστή τον Tom, ένα πνεύμα της αγγλικής εξοχής. Το 1934, εξέδωσε μια συλλογή ποιημάτων με τίτλο «The Adventures Of Tom Bombadil», όπου ο ήρωας πια μεταπηδά στη Μέση-Γη. Τα ποιήματα εξιστορούν τα ταξίδια του εκεί και τις φιλίες που έκανε με διάφορα πλάσματα (πουλιά, φυτά, Hobbits όπως ο Farmer Maggot) και την εγκατάστασή του στο Withywindle με την Goldberry River-Daughter.
Από εκεί και πέρα, τα υπόλοιπα αποτελούν υποθέσεις για την ταυτότητα του Tom, με την πιο κοινή να υποστηρίζει πως είναι ένας Maiar. Ο ίδιος αναφέρεται στα Hobbits ως “Eldest” και “Fatherless” ενώ αναφέρει παρακάτω: «Tom remembers the first raindrop and the first acorn [...] he knew the dark under the stars when it was fearless —before the Dark Lord came from Outside», δηλώσεις που μπορούν να οδηγήσουν στην υπόθεση πως είναι ένας εκ των Maiar. Παρ’ ολ’ αυτά, το επιχείρημα ανατρέπεται από το γεγονός ότι ο Frodo δίνει το δαχτυλίδι στον Tom και αυτός το φοράει χωρίς να επηρεάζεται από αυτό, τη στιγμή που άλλοι δυνατοί Maiars (Saruman, Gandalf, Sauron) δείχνουν να υποτάσσονται στη δύναμή του.
«Then Tom put the Ring round the end of his little finger and held it up to the candlelight... There was no sign of Tom disappearing!»
The Fellowship of the Ring I 7, In the House of Tom Bombadil
Την παραπάνω θεωρία συμπληρώνει η άποψη πως μπορεί να είναι ένας Valar, όμως η δήλωσή του πως βρισκόταν στη Μέση-Γη πριν την έλευση του σκοτεινού άρχοντα δημιουργεί προβλήματα. Γνωρίζουμε πως ο Melkor ήταν ο πρώτος που εισήλθε στην Arda. Επίσης γνωρίζουμε τα ονόματα όλων των Valar, καθώς και ότι αυτός ήταν γνωστός ανάμεσά τους ως Iarwain Ben-adar.
«[Bombadil] was not then his name. Iarwain Ben-adar we called him, oldest and fatherless. But many another name he has since been given by other folk...»
Elrond, from The Fellowship of the Ring II 2, The Council of Elrond
Όταν ο Frodo ρώτησε την Goldberry για το ποιος είναι ο Tom Bombadil, αυτή απάντησε απλώς «He is», κάτι που πολύ παρομοίασαν με την απάντηση του Θεού στον Μωυσή «I Am that I Am», οδηγούμενοι, έτσι, στο συμπέρασμα πως ο Bombadil είναι η προσωποποίηση του Eru Illuvatar στη Μέση-Γη. Αυτή η θεωρία καταρρίφθηκε από τον Tolkien γράφοντας σε γράμμα του:
«There is no embodiment of the One, of God, who indeed remains remote, outside the World, and only directly accessible to the Valar or Rulers».
The Letters of J.R.R. Tolkien No 181, dated 1956
Art by Greg and Tim Hildebrandt
Στα λόγια της Goldberry θα στηριχτεί και η ιδέα πως ο Tom θα μπορούσε να είναι η προσωποποίηση της Γης. Η απάντησή της δίνεται στην κοινή γλώσσα, δηλ. «He is», ενώ αν μιλούσε στη γλώσσα των ξωτικών η απάντηση θα ήταν «Eä». Εδώ αξίζει να σημειωθεί πως ο συγγραφέας ξαναχρησιμοποιεί το ίδιο τέχνασμα στις πύλες της Moria (Friend-Mellon). Την υπόθεση αυτή έρχεται να συμπληρώσει η εξής φράση από το Silmarillion: «Therefore Ilúvatar gave to their vision Being, and set it amid the Void, and the Secret Fire was sent to burn at the heart of the World; and it was called Ea». Αν δεχτούμε, λοιπόν, πως ο Tom Bombadil είναι η «Eä» ή αλλιώς, η μυστική φωτιά που καίει στην καρδιά του Κόσμου, τότε ο ήρωας αυτός μετατρέπεται στην καρδιά όλης της πλάσης του Tolkien, γεγονός που εξηγεί πώς δεν επηρεάζεται από το δαχτυλίδι, καθώς η δύναμη της δημιουργίας δεν ενδιαφέρεται για τέτοιου είδους δυνάμεις.
Μια νέα θεωρία έχει να κάνει με το τραγούδι της δημιουργίας των Ainur. Υποστηρίζει ότι ο Tom Bombadil είναι το πνεύμα του τραγουδιού που έφτιαξαν οι Ainur, μια ιδέα που εξηγεί την αρχαιότητά του, τη δύναμή του και τα όρια αυτής, την έκφρασή του μέσα από το τραγούδι και την εξουσία πάνω στα πλάσματα της Γης μέσα από αυτό.
Η γνωστή σε όλους αγάπη του Tolkien για τη φύση και κάποια γραπτά του οδήγησαν ορισμένους στην θεωρία πως ο Tom είναι το πνεύμα της φύσης, εξ ου και η δύναμή του πάνω σε αυτή. Ο ίδιος γράφει σε μία από τις επιστολές του: «Do you think Tom Bombadil, the spirit of the (vanishing) Oxford and Berkshire countryside, could be made into the hero of a story?»
The Letters of J.R.R. Tolkien, No 19, dated 1937
Η θεωρία αυτή έχει κάποιες βάσεις καθώς φαίνεται πως στον κόσμο του Tolkien υπάρχουν αρκετά από αυτά τα πνεύματα (Old-Man Willow, Huorns, Fangorn), αλλά και η φύση η ίδια ήταν πάντα πιο ζωντανή:
«But the Elves of this land were of a race strange to us of the silvan folk, and the trees and the grass do not now remember them. Only I hear the stones lament them...»
Legolas, from The Fellowship of the Ring II 3, The Ring Goes South
Κατά καιρούς κυκλοφόρησε πλήθος άλλων θεωριών που θέλουν τον Tom Bombadil να είναι ο ίδιος ο συγγραφέας ή οι αναγνώστες, μια παραβολή στο πρόσωπο του πρωτόπλαστου Αδάμ, ακόμα και ο ίδιος ο Melkor, με σκοπό να διαφθείρει ξανά τη Μέση-Γη όταν θα έχουν πέσει πολλοί από τους δυνατούς αντιπάλους του στη διαμάχη με τον Sauron. Η ταπεινή μου άποψη είναι πως είναι όντως ο αρχαιότερος (Eldest), μια ιδέα που ξεπήδησε από μια κούκλα και έφτασε στη Μέση-Γη ταξιδεύοντας στο μυαλό του Tolkien για να γίνει μάρτυρας ενός υπέροχου κόσμου (Eldest, that's what I am... Tom remembers the first raindrop and the first acorn...). Εν τέλει, όμως, κανείς δεν κατάφερε να δώσει απάντηση σε αυτό το μυστήριο και μάλλον δεν θα τα καταφέρει ποτέ, καθώς πρόκειται περί μυστηρίου δοσμένου με μαεστρία και σκοπό να μη λυθεί ποτέ.
Άλλωστε, όπως έγραψε κάποτε ο παππούς Tolkien:
«And even in a mythical Age there must be some enigmas, as there always are. Tom Bombadil is one (intentionally).»
Πηγές
https://en.wikipedia.org/wiki/Tom_Bombadil