Πλάσματα του Halloween: Από την Οδύσσεια στα Marvel Comics

Ελέω της εποχής, της περιόδου και των απανταχού κολοκυθοφάγων, είπαμε να γράψουμε ένα άρθρο για (μερικά από) τα πλάσματα (και τις καταβολές τους) που δημοφιλώς στοιχειώνουν τη φαντασία των ανθρώπων από την αρχαιότητα, και τις σελίδες των comics περίπου από τη δεκαετία του ‘60, μαζί με… μερικά μεταφραστικά παρατράγουδα.

Γράφει η Ειρήνη Μανωλάκου (και σχολιάζει ο Ανδρέας Μιχαηλίδης):

Οδυσσέας και Ζόμπι!

Και τώρα που έχω την προσοχή σας, να διευκρινίσω πως αυτό το άρθρο δεν είναι ένα ακόμα «τρολάρισμα», αλλά θα επιχειρήσει να εντοπίσει την παράδοση των νεκροζώντανων στον ελληνικό χώρο κατά την αρχαιότητα, με αφορμή –τι άλλο;– το Halloween που είχαμε και στο χωριό μας, όπως πολύ εύστοχα το Will o’ Wisps έχει απενοχοποιήσει και καθιερώσει ως έκφραση.

Γιατί Οδυσσέας λοιπόν…

Νεκρομαντεία

Στην αρχαία Ελλάδα, το να συμβουλεύεσαι ή να επισκέπτεσαι τους νεκρούς ήταν θεμιτό και σύνηθες. Το γνωστότερο μέρος για να κάνεις κάτι τέτοιο και να έρθεις σε επαφή με τις ψυχές των ανθρώπων που είχαν ήδη κατέλθει στον Άδη, ήταν το Νεκρομαντείο του Αχέροντα. Χτισμένο ήδη από το 1200 π.Χ., στις όχθες της Αχερουσίας Λίμνης, «εκεί που έσμιγε ο ποταμός Αχέρων με τον Κωκυτό και τον Πυριφλεγέθοντα» [Οδύσσειας κ’, στ. 513-514], προσέφερε στους πιστούς που προσέρχονταν μια μυσταγωγική εμπειρία.

Το να εγείρεις μια ψυχή από τον Κάτω Κόσμο δεν ήταν μια απλή διαδικασία. Απαιτούσε θυσίες. Κυριολεκτικά και μεταφορικά… Και μια από τις απαραίτητες προσφορές προς την εγερθείσα ψυχή ήταν το αίμα, το οποίο και έπρεπε να πιεί, ώστε να «βάλει λίγη ζωή μέσα της» και να μπορέσει να επικοινωνήσει με τους ζωντανούς – κάτι που θυμίζει λίγο πολύ σε όλους μας τα γνωστά βαμπίρ.

Ο πιστός, λοιπόν, προσερχόταν στο μαντείο. Εκεί συζητούσε με τους ιερείς και τους αποκάλυπτε τι ζητούσε, καθώς και προσωπικές πληροφορίες για τον εαυτό του. Τα επόμενα στάδια όμως ήταν τα δύσκολα. Τον οδηγούσαν σε ειδικά δωμάτια, όπου ακολουθούσε μια εξειδικευμένη διατροφή. Μετά πλενόταν, πετούσε μια πέτρα στα δεξιά του για να ξορκίσει το κακό και περνούσε στο επόμενο στάδιο. Εξαντλητική δίαιτα, προσευχές και ψελλίσματα του ιερέα μες στο απόλυτο έρεβος, έφερναν στον πιστό παραισθήσεις. Και τότε ήταν έτοιμος. Διέσχιζε έναν λαβύρινθο, περνώντας τις τρεις τοξωτές Πύλες του Άδη, επενδυμένες ολόγυρά τους με καρφιά, ενισχύοντας την εντύπωση καθόδου στον Κάτω Κόσμο. Φτάνοντας στο ιερό, παρέδιδε τις προσφορές του –γάλα, μέλι, κρασί, αίμα– και τότε η ψυχή του νεκρού εμφανιζόταν και συνομιλούσε μαζί του.

Οδυσσέας, Ορφέας, Ηρακλής, Θησέας και Πειρίθους είναι από τα πιο γνωστά παραδείγματα θνητών που κατέβηκαν στον Άδη, επέστρεψαν (καλά, ο Πειρίθους όχι –είχαν πάει μαζί με τον Θησέα να κλέψουν την Περσεφόνη και τον Θησέα, τουλάχιστον, κατέβηκε να τον ξελασπώσει ο Ηρακλής – Α.Μ.), και οι ιστορίες τους γέννησαν πλάσματα, προγόνους των ζόμπι και των βαμπίρ.

Μια ολόκληρη ραψωδία της Οδύσσειας, που αργότερα ονομάστηκε «Νέκυια» από τους Αλεξανδρινούς λόγιους, είναι αφιερωμένη στην επίσκεψη του Οδυσσέα στον Κάτω Κόσμο. Αφήνοντας την Κίρκη, ακολουθεί τις οδηγίες της για να βρεθεί στον Άδη, κι εκεί να συμβουλευτεί την ψυχή του μάντη Τειρεσία, που είναι και ο μόνος τρόπος να φτάσει στην Ιθάκη.

Φυσικά, ο Όμηρος δεν εννοεί κυριολεκτικά την κάθοδο στον Άδη, αλλά τη διαδικασία της νεκρομαντείας που περιγράψαμε νωρίτερα. (Διαμαρτύρομαι ελαφρώς: αναμφίβολα η νεκρομαντεία που παραθέτει ο Όμηρος δια στόματος Κίρκης στο κ’ της Οδύσσειας [στ. 516-531] αντανακλά κάποια δέηση της περιόδου ή και παλιότερη, όμως το αφηγηματικό μοτίβο της καθόδου στον Κάτω Κόσμο υπάρχει ήδη από την Ασσυρο-Βαβυλωνιακή μυθολογία και ένα κομμάτι της Οδύσσειας σαφώς λαμβάνει χώρα εκτός του κόσμου των ανθρώπων – Α.Μ.). Ίσως από τα πιο συγκινητικά κομμάτια του έργου είναι εκείνο που ο Οδυσσέας συναντά την ψυχή της μητέρας του Αντίκλειας. Εκείνη δεν τον αναγνωρίζει, παρά μόνο όταν της δίνει να πιεί λίγο αίμα, κάνοντας την να παραπαίει στην ουσία μεταξύ των δύο κόσμων, όπως κι ο ίδιος άλλωστε.

Όπως χαρακτηριστικά λέει η Κίρκη όταν επιστρέφουν στο νησί της:

«Κακότυχοι, που ζωντανοί βρεθήκατε στον Άδη, δίταφοι, ενώ όλοι μια φορά στον κόσμο αυτόν πεθαίνουν» [Οδύσσειας μ’, στ. 21-22].

Νεκροζώντανοι και Νεκροφοβία

Δυο ακόμα όροι που μπορεί να προκαλούν τον γέλωτα σε κάποιους από εμάς, όμως για τους Αρχαίους Έλληνες ήταν κάτι πολύ αληθινό και πιθανό να συμβεί. Αυτό που φοβόντουσαν, λοιπόν, ήταν το «να σηκωθεί ο νεκρός απ’ τον τάφο του» – κυριολεκτικά.

Οι ανασκαφές στον ελλαδικό χώρο αλλά και σε ελληνικές αποικίες έφεραν στο φως κάποιες ιδιαίτερες ταφές. Σε αυτές οι νεκροί ήταν πραγματικά δέσμιοι της νεκρικής τους κλίνης. Σε μία ταφή στο Πάσο Μαρινάρο, στη Σικελία, το σώμα βρέθηκε «καρφωμένο» στη θέση του, με βαριά αγγεία τοποθετημένα στα πόδια και στο κεφάλι, που λογικά θα το εμπόδιζαν να σηκωθεί, ενώ σε μια ακόμα ταφή, παιδική αυτή τη φορά, είχαν τοποθετήσει βαριές πέτρες πάνω στο σώμα, για τον ίδιο λόγο.

Και πιο κοντά μας τώρα: Μαρκόπουλο Αττικής και Κεραμεικός – Διαμελισμένα πτώματα, και κατάρες.

Διαμελίζοντας τα πτώματα και τοποθετώντας βαριές πέτρες στην είσοδο των ταφών, σιγουρεύονταν πως ο νεκρός δεν θα μπορούσε να επανασυναρμολογήσει το σώμα του ξυπνώντας, ούτε θα κατάφερνε να βγει από τον χώρο όπου είχε περιοριστεί. Αυτό εξασφαλιζόταν επίσης με την καύση. Η πεποίθηση ήταν πως ή ο νεκρός θα επανέλθει ως νεκροζώντανος, ζητώντας εκδίκηση από τους ζωντανούς, ή θα αρχίσει να περιπλανάται ζητώντας δικαίωση κι ενοχλώντας τους ζωντανούς.

Όσο για τους κατάδεσμους –τις γραπτές κατάρες κοινώς– στην αρχαιότητα έδιναν κι έπαιρναν. Άμα ήθελες να βλάψεις κάποιον, ο πιο σίγουρος δρόμος ήταν μέσω των νεκρών. Έγραφαν, λοιπόν, σε μικρές μολύβδινες πινακίδες την επιθυμία τους να «δέσουν» κάποιον με μάγια και, αφού τις έκλειναν με καρφιά, τις έθαβαν σε τάφους. Έτσι, ο νεκρός λειτουργούσε ως μεσάζων του Κάτω Κόσμου. Η ψυχή του μετέφερε στις χθόνιες θεότητες την κατάρα ώστε να την φέρουν εις πέρας, ή ακόμα κι η ίδια η «σκιά» του νεκρού επιτελούσε αυτό το χρέος. (Ας σημειωθεί εδώ ότι σε αυτές τις πρακτικές εντοπίζεται η προέλευση της φράσης «περιπλανιέμαι σαν την άδικη κατάρα». Από μία περίοδο και μετά –περί τον 4ο αιώνα π.Χ., εικάζεται– δεν αρκούσε η κατάρα να ωθείται από την προσωπική επιθυμία αλλά και από ένα αίσθημα δικαίου. Έτσι, αν η κατάρα ήταν «άδικη», δεν έβρισκε τον στόχο της και περιπλανιόταν άσκοπα, μέχρι να την περισυλλέξει η Εκάτη, Θεά της Μαγείας – Α.Μ.)

Μέσα στις λίγες προηγούμενες γραμμές, προσπαθήσαμε να προσεγγίσουμε τις αντιλήψεις των αρχαίων πάνω στο θέμα των «ανήσυχων ψυχών». Η παράδοση των νεκροζώντανων μάς έρχεται στην Ελλάδα από τα μυκηναϊκά χρόνια, ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο, μπλέκεται με ανάλογες δοξασίες άλλων τόπων και θρησκειών κι επιστρέφει σε μας, είτε υπό την μορφή των ζόμπι είτε των βρικολάκων.

Κάτι που μπορούμε να πούμε μετά βεβαιότητας είναι –όχι το κλασικό, ότι ο άνθρωπος πάντα αναζητά επαφή με το εξωπραγματικό και γι’ αυτό βρίσκει τρόπους να επικοινωνεί με τους νεκρούς– αλλά ότι η εφευρετικότητα κι η θεατρικότητά του συμπεριέλαβαν και αυτό το κομμάτι. Στο Νεκρομαντείο του Αχέροντα βρέθηκαν ίχνη ενός γερανού ανάλογου με αυτούς που χρησιμοποιούνταν στο θέατρο. Με αυτόν κατέβαζαν μπροστά στον πιστό ανθρώπινα ομοιώματα, που έδιναν την εντύπωση ότι ήταν οι ψυχές των νεκρών. Ο υπόγειος χώρος του ιερού, συμπεριλαμβανομένων των Τριών Πυλών του Άδη, ήταν έτσι κατασκευασμένος ώστε η ακουστική του να είναι σχεδόν ανηχοϊκή, εντείνοντας ψυχοακουστικά φαινόμενα.

*Ghost Rider Vol. 3 #28 by Joe and Andy Kubert*

Αν στα παραπάνω προσθέσουμε την αυστηρή δίαιτα, το συνεχές σκοτάδι και, πάνω απ’ όλα, την πίστη των προσερχόμενων, καταλήγουμε σε μια παγκόσμια παράδοση νεκροζώντανων που συντηρείται χιλιάδες χρόνια τώρα και τιμάται από μας, είτε ως Halloween, είτε ως Ψυχοσάββατα.

Μπορούμε να το ονομάσουμε κατά το δοκούν.

Από τον Μύθο και τη Λαογραφία στα Comics

(Γράφει ο Ανδρέας Μιχαηλίδης)

Αχιλλέας και Ζόμπι!

Παίρνοντας γραμμή από την Ειρήνη Μανωλάκου, θέλω εδώ να προσθέσω ένα σχετικά άγνωστο (ή, τέλος πάντων, όχι αντιληπτό ως τέτοιο) περιστατικό σύγκρουσης με νεκροζώντανους, αυτή τη φορά από την Ιλιάδα.

Λαμβάνει χώρα στη Ραψωδία Φ’, όταν ο Αχιλλέας έχει επιστρέψει στη μάχη μετά τον θάνατο του Πατρόκλου και σφάζει τους Τρώες σαν να είναι αρνιά. Στον στίχο 214, ο Ποταμός Σκάμανδρος ζητά από τον Αχιλλέα να σταματήσει να σκοτώνει και να ρίχνει τους Τρώες στα νερά του, διότι έχει μπαζώσει η κοίτη με πτώματα και δεν μπορεί να σπρώξει τα νερά του στη θάλασσα. Ο Αχιλλέας αποκρίνεται πως δεν θα σταματήσει τη σφαγή μέχρι να φτάσει στα τείχη και να βρει τον Έκτορα. Τότε ο Σκάμανδρος αρχίζει να πολεμάει τον ξέφρενο Μυρμιδόνα με τα νερά και τις δίνες του, αλλά και με τα πτώματα των σκοτωμένων!

[…] και ο ποταμός χίμησε πάνω του με φουσκωμένο κύμα, και φουσκώνοντας ανατάραξε όλα του τα νερά, και έσπρωξε τους πολλούς νεκρούς, που είχε σκοτώσει ο Αχιλλέας και βρίσκονταν άφθονοι μέσα του. [Ιλιάδας Φ’, στ. 235-238]

Είπε και όρμησε μουγκρίζοντας στον Αχιλλέα, φουσκώνοντας ψηλά, χοχλακίζοντας με αφρό και αίμα και νεκρούς. [Ιλιάδας Φ’, στ. 324-326]

Η επίθεση του Σκάμανδρου σταματάει μόνο όταν η Ήρα παραγγέλνει στον Ήφαιστο να κάψει τη πεδιάδα και να βράσει τα νερά με τη φλόγα που χρησιμοποιεί κανονικά για να πυρώνει το καμίνι του. Μαζί καίγονται και όλοι οι «άφθονοι νεκροί» και τα πτώματα. [Ιλιάδας Φ’, στ. 343-349] Μπορεί φυσικά κανείς να το θεωρήσει αυτό ερμηνεία υπό σύγχρονο πρίσμα, όμως το μοτίβο των νεκρών που αναδύονται από το υγρό στοιχείο και της φωτιάς που τους καταστρέφει είναι τόσο διαχρονικό που αξίζει μια αναφορά.

Ανάμεσα στα πάμπολλα τέρατα, στοιχειά και δαιμόνια που χαρακτηρίζουν τη σύγχρονη εικονογραφία του Halloween, συγκαταλέγονται Ghouls, Goblins, Jack O’ Lanterns, Ακέφαλοι Καβαλάρηδες και κάθε λογής φαντάσματα. Δεδομένης της αγάπης των Wisps για το Halloween, για πολλά από αυτά τα πλάσματα έχουμε ήδη γράψει, ακόμα κι αν δεν είναι πάντα σαφές, καθότι η αμερικανική μαζικοποίηση της γιορτής έχει εντάξει στις «στρατιές» της τέρατα που ελάχιστη σχέση είχαν αρχικά με το All Hallows’ Eve.

Τα Ghouls, για παράδειγμα, γνωστά νεκροφάγα ή/και ανθρωποφάγα τέρατα που συχνάζουν σε νεκροταφεία, είναι παραφθορά μιας κατηγορίας Τζίνι (Ghul).

Τα Goblins είναι άλλο πράγμα ανάλογα την κουλτούρα προέλευσης, από τα γερμανικά Kobold, τα γαλλικά Gobelin και τα βρετανικά Brownies, Boggarts και Redcaps, μέχρι τους ελληνικούς Καλικάντζαρους των Χριστουγέννων και τους κατεργάρηδες, αναίσχυντους Κόβαλους που συνόδευαν τον Θεό Διόνυσο (σε έναν μύθο μάλιστα, λήστεψαν τον κοιμισμένο Ηρακλή, αλλά εκείνος τους συγχώρεσε διότι τους βρήκε διασκεδαστικούς). Όλα αυτά έχουν γίνει μία μάζα από συνήθως κακομούτσουνα και πάντοτε κατεργάρικά πλάσματα που τριγυρνάνε σαν λεφούσι την περίοδο που λεπταίνουν τα όρια μεταξύ του κόσμου των ζωντανών και του κόσμου των πνευμάτων.

Όσο για τους Ακέφαλους Καβαλάρηδες, αυτοί έχουν μια πιο σκοτεινή και ενδιαφέρουσα προέλευση, πολύ προγενέστερη του έργου του Washington Irving. Εν προκειμένω μιλάμε για το Dullahan, ένα ακέφαλο υπερφυσικό πλάσμα της Ιρλανδίας, το οποίο είναι πολύ πιο φρικιαστικό από οτιδήποτε έχει επινοηθεί μεταγενέστερα. Το Dullahan είναι μια ακέφαλη μαυροντυμένη φιγούρα, καβάλα σ’ ένα μαύρο άλογο. Στο ένα του χέρι κρατάει το σάπιο του κεφάλι (που συχνά περιγράφεται με υφή σαν μουχλιασμένο τυρί), το οποίο σκίζει ένα χαμόγελο από το ένα αυτί ως το άλλο, ενώ τα μάτια του περιστρέφονται μανιασμένα επιθεωρώντας τα πάντα. Στο άλλο του χέρι κραδαίνει ένα μαστίγιο αποτελούμενο από μια ανθρώπινη ραχοκοκαλιά. Ανάλογα την αφήγηση, καμιά φορά το Dullahan σέρνει πίσω του ένα μαύρο κάρο με νεκρικά αντικείμενα, όπως κρανία με κεριά στις κόγχες των ματιών, ενώ οι ακτίνες των τροχών του αποτελούνται από ανθρώπινα οστά, το κάλυμμα του κάρου από ανθρώπινο δέρμα κλπ. Το Dullahan είναι φυσικά προάγγελος θανάτου, είτε σταματώντας απλά στον τόπο όπου κάποιος πρόκειται να πεθάνει και καλώντας μία μόνο φορά το όνομά του, είτε χτυπώντας τις πόρτες μέχρι κάποιος να του ανοίξει, οπότε και ρίχνει στον ατυχή ένα τσουκάλι αίμα, που σημαίνει ότι θα πεθάνει. Πιστεύεται πως μοναδική άμυνα ενάντια στο πλάσμα είναι να προτάξει κανείς κάποιο χρυσό αντικείμενο, καθώς ακόμη και μικρή ποσότητα του μετάλλου αποτελεί ανάθεμα για το Dullahan.

Υπάρχουν διάφορες θεωρίες για την προέλευση του συγκεκριμένου πλάσματος και φαίνεται πως το σημείο συμφωνίας είναι ότι σχετίζεται με τον Crom Cruach ή Cenn Crúiach, που σημαίνει «Κεφαλή του Λόφου». Επρόκειτο για μια προ-χριστιανική και μάλλον ηλιακή θεότητα της Ιρλανδίας, που φέρεται να προστάτευε τα Sidhe (αναφέρω ορισμένα σχετικά πράγματα εδώ) και δεχόταν θυσίες παιδιών και πρωτογέννητων ζώων. Υποτίθεται πως τη λατρεία του Cenn Crúiach εισήγαγε ο ημι-μυθικός βασιλιάς Tiernmas, πέμπτος στη σειρά διαδοχής μετά τον Eremon. Αμφότεροι κατάγονταν από τους γιους του Míl Espáine (Milesians), τρίτου και τελικού κυρίαρχου φύλου της Ιρλανδίας, που υποσκέλισαν τους Tuatha Dé Danann, τον «Λαό της Θεάς Ντανού ή Ντάνα», ή απλά «Θεϊκό Λαό», οι οποίοι έγιναν ο Λαός Κάτω από τους Λόφους και οι ποικίλες ξωτικές υπάρξεις των ιρλανδικών παραμυθιών. Κατά ενδιαφέρουσα σύμπτωση και σύνδεση, ο Tiernmas θεωρείται ο πρώτος που καθιέρωσε την εξόρυξη χρυσού στην Ιρλανδία, που ίσως εξηγεί την αποστροφή του Dullahan για το πολύτιμο μέταλλο. Η εικασία είναι πως όταν εξέπεσε από τη θεϊκή του θέση με την έλευση του Χριστιανισμού, η θεότητα μετατράπηκε σε αυτό το φρικιαστικό πλάσμα.

Βλέπετε λοιπόν από πόσες πηγές αντλεί το σημερινό Halloween τα τέρατά του, τόσο σε βάθος χρόνου, όσο και σε γεωγραφικό πλάτος. Αν όμως οι μορφές της γιορτής αποτελούν προϊόν τέτοιου ανακατέματος, αυτό συμβαίνει έτι περαιτέρω με τη μεταφορά τους στα comics.

Όλα ξεκίνησαν τον Ιούλιο του 1964, όταν στο Amazing Spider-Man #14 εμφανίστηκε για πρώτη φορά ο Green Goblin, εμβληματικός πλέον εχθρός του Ανθρώπου-Αράχνη, δια χειρός Stan Lee και Steve Ditko. Το 1983, ο Roger Stern δημιούργησε τον Hobgoblin, για να αντικαταστήσει τον Green Goblin, ο οποίος είχε «φορεθεί» μέχρι αηδίας και είχε πεθάνει τουλάχιστον μία φορά (πού να ήξερε…). Ο John Romita Jr. ήταν εκείνος που σχεδίασε αυτόν τον δεύτερο εχθρό με την πιο μεσαιωνική εμφάνιση, που όμως δεν απέκλινε ιδιαίτερα στη βασική δομή: ένας τρελός με στολή και επικίνδυνα Halloween γκατζετάκια (κολοκύθες-βόμβες, συσκευή πτήσης σε σχήμα νυχτερίδας κλπ.). Ο πιο μακρόχρονος Hobgoblin ήταν ο Jason Macendale, ο οποίος ως εχθρός του Spider-Man είχε υιοθετήσει επίσης την περσόνα του Jack O’ Lantern και μετά από την πολλοστή του ήττα στα χέρια του ήρωα, αναζήτησε αληθινές δαιμονικές δυνάμεις και έγινε ο Demogoblin. Ας σημειώσουμε εδώ ότι ανά περιόδους έχουν υπάρξει τουλάχιστον 18 (!) διαφορετικοί «Goblin» εχθροί του Spider-Man, πολλοί δε ταυτόχρονα.

*Spider-Man - Masques by Todd McFarlane*

Στην αρχή-αρχή σας υποσχεθήκαμε και μεταφραστικά παρατράγουδα και τώρα είναι η στιγμή τους. Το 1993, όταν η Μαμούθ Κόμιξ ανέλαβε την έκδοση του μεταφρασμένου Spider-Man από τα τεύχη του 1990, πήρε την απόφαση να κάνει απόδοση στα ελληνικά κατά το δυνατόν όλων των χαρακτήρων και να δημιουργήσει, τρόπον τινά, ένα νέο canon μετάφρασης, εμπνευσμένο από την ελληνική παράδοση. Έτσι, ο Green Goblin, μέχρι τότε «Πράσινος Καλικάτντζαρος», έγινε Πράσινος Κόβαλος, ο Hobgoblin Αρχικόβαλος και ο Demogoblin Δαιμονικός Κόβαλος (και άλλα πιο ευτράπελα όπως ο Venom-Φαρμάκης και ο Shocker-Δονητής –not joking). Αν μη τι άλλο, παραμένουν αξιομνημόνευτα…

Η Marvel Comics, όμως, δεν σταμάτησε φυσικά στα Goblins. Ανάμεσα στους «παραδοσιακά υπερφυσικούς» χαρακτήρες της αριθμεί επίσης τον Ghost Rider και τις πολλαπλές ενσαρκώσεις του (ξεκινώντας με τον Johnny Blaze to 1972). Οι Ghost Riders ήταν άνθρωποι μαγικά συνδεδεμένοι με ένα Πνεύμα Εκδίκησης, που τους έδινε τη δυνατότητα να μεταμορφώνονται σε δαιμονικούς μηχανόβιους με φλεγόμενα κρανία και ποικίλες δυνάμεις, με πιο χαρακτηριστική την ικανότητα του Penance Stare, δηλαδή να κοιτάζουν στα μάτια ενός αμαρτωλού και να τον αναγκάζουν με το πύρινο βλέμμα να ξαναζεί τα χειρότερά του εγκλήματα και τον πόνο των θυμάτων του. Επίσης οι περισσότεροι Ghost Riders είχαν την ικανότητα να νιώθουν πότε έχει χυθεί αθώο αίμα κάπου κοντά τους. Μπορεί να μην ήταν τυπικά «ακέφαλοι» καβαλάρηδες, όμως το φλεγόμενο κρανίο ήταν σαφώς ένα κλείσιμο του ματιού προς την παράδοση, όπως άλλωστε και οι αλυσίδες που έφεραν ως όπλα παρέπεμπαν στο μαστίγιο του Dullahan.

Τη δεκαετία του ’90, όλοι αυτοί οι «παραδοσιακά υπερφυσικοί» χαρακτήρες βρήκαν γόνιμο έδαφος στο αναγνωστικό κοινό και η Marvel φυσικά το εκμεταλλεύτηκε, φτιάχνοντας ολόκληρες σειρές ιστοριών μέχρι το 1995, στις οποίες πρωταγωνιστούσαν οι Midnight Sons, μεταξύ των οποίων οι προαναφερθέντες, καθώς και ο κυνηγός βρικολάκων Blade, ο Morbius the Living Vampire, άλλοι βρικόλακες, λυκάνθρωποι, ημίαιμα παιδιά δαιμόνων και γενικώς ένα μίγμα τεράτων αντάξιο του Halloween.

Ίσως αναρωτηθεί κανείς γιατί αναφέρομαι μόνο σε χαρακτήρες της Marvel, ή ακόμα γιατί μόνο σε αυτούς, όταν υπάρχουν ένα σωρό άλλοι που σχετίζονται με φαντάσματα, δαίμονες κλπ.

Η αλήθεια είναι πως στην DC αυτού του είδους το υπερφυσικό συνήθως λαμβάνει χώρα σε ιστορίες του Batman και με πολύ διαφορετική υφή (όπως στο Long Halloween ή γενικά τις δουλειές του Kelley Jones). Αξίζει φυσικά μια μνεία στον Scarecrow, όμως ακόμα κι αυτός είναι ένας «επιστημονικά» ορμώμενος χαρακτήρας. Ίσως ο πιο εμβληματικός χαρακτήρας της DC σχετιζόμενος με την αισθητική του Halloween είναι ο Mervyn Pumpkinhead, o είρων, χωρατατζής επιστάτης του Βασιλείου των Ονείρων στο Sandman.

Σε κάθε περίπτωση, ο στόχος εδώ δεν ήταν να παρέχουμε μια εξαντλητική λίστα, αλλά μια ιδέα του πώς οι αφηγήσεις και οι μορφές διαδίδονται, μεταλλάσσονται και τελικά επαναχρησιμοποιούνται, από τον μύθο και τη λαϊκή παράδοση μέχρι την ποπ κουλτούρα.

Βιβλιογραφία

Ομήρου Ιλιάδα, Ραψωδία Φ’, στ. 235-326, μτφρ. Όλγας Κομνηνού-Κακριδή, εκδόσεις Ι. Ζαχαρόπουλος, Αθήνα, 2006.

Ομήρου Οδύσσεια, Ραψωδία κ’, στ. 513-530, μτφρ. Ζήσιμου Σιδέρη, εκδόσεις Ι. Ζαχαρόπουλος, Αθήνα 2009.

Celtic Myth & Legend: An A-Z of People and Places, Mike Dixon-Kennedy, Blandford, 1996.

«Νεκροφοβία» στην Αρχαία Ελλάδα

Κατάρες στην αρχαία Ελλάδα

«Κάτω κόσμος». Μια προσοδοφόρα επιχείρηση του δωδεκαθεϊστικού ιερατείου

Ομηρικά Έπη: Οδύσσεια (μτφρ. Δ.Ν. Μαρωνίτη) σ. 102-105

Σαν την άδικη κατάρα. Η αρχαιολογία μιας παρομοίωσης

Hidden Ireland > The Dullahan

Marvel Database > Ghost Rider

Marvel Database > Goblin