Ο Λαβύρινθος του Πάνα, του Guillermo del Toro

Καθόμαστε αναπαυτικά στον καναπέ μας και η λαχταριστή μυρωδιά του ποπ-κορν παρασέρνει την όσφρησή μας. Κλείστε τα φώτα και τώρα ησυχία, γιατί η ταινία μας αρχίζει.
Σήμερα θα δούμε το σκοτεινό παραμύθι του Guillermo del Toro El laberinto del fauno (Ο Λαβύρινθος του Πάνα), που πρόκειται να μας παρασύρει σε έναν σκοτεινό κόσμο.

Η ιστορία εκτυλίσσεται στην Ισπανία, στα τέλη του  Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (1944), στα βουνά όπου οι ηττημένοι αντάρτες του Ισπανικού Εμφυλίου πολεμάνε ενάντια στους φαλαγγίτες του Φράνκο. Έτσι στοιχειοθετείται ο δυσοίωνος τόπος και χρόνος του παραμυθιού μας: πρόκειται για την πραγματικότητα, πρόκειται για πόλεμο και πιο συγκεκριμένα, για μια εμφύλια σύρραξη, με ό,τι συνεπάγεται αυτό. Άλλωστε οι δύσκολες κα πιο δυσοίωνες εποχές είναι εκείνες που τρέφουν τη φαντασία, ως ύστατη ανάγκη για έναν νέο κόσμο.

Η πρωταγωνίστρια μας, η μικρή Ofelia είναι ένα νέο κορίτσι, ονειροπόλο, που διψά για γνώση και φυσικά για τον φανταστικό, αθέατο κόσμο. Στα μάτια της, τα έντομα φαντάζουν νεράιδες που της μεταφέρουν μηνύματα από μια αλλιώτικη ζωή, από έναν μακρινό κόσμο -ή μήπως πρόκειται για αληθινές νεράιδες, οι οποίες μεταμφιέζονται σε έντομα;

Με την έγκυο μητέρα της, η μικρή Ofelia θα εγκατασταθεί στο σπίτι του νέου συζύγου της, του συνταγματάρχη Vidal, ενός αδίστακτου και άκαμπτου ανθρώπου του καθεστώτος. Η μικρή Ofelia τότε θα πρέπει να ζήσει και να υπομείνει τη ζωή  στο νέο σπίτι της. Ώσπου η μαγεία εμφανίζεται για ακόμα μια φορά στη ζωή της, καθώς οι μεταμφιεσμένες νεράιδες την οδηγούν στα ερείπια ενός πανάρχαιου λαβυρίνθου.

Ακολουθώντας τον λαβύρινθο, θα βρεθεί στα έγκατα της γης και εκεί θα συναντήσει έναν φαύνο, ο οποίος την αναγνωρίζει ως τη μονάκριβη κόρη του βασιλιά του Κάτω Κόσμου, Moanna, και της συστήνεται ως ο απεσταλμένος του βασιλιά-πατέρα της.
Τότε της υπόσχεται να της δώσει πίσω το βασίλειο της και την αθανασία της, εφόσον βέβαια αποδείξει τη μαγική καταγωγή της, εκπληρώνοντας τους τρεις επικίνδυνους άθλους πριν την Πανσέληνο, αλλιώς η πύλη θα κλείσει μια για πάντα.

Στον πρώτο άθλο, η Ofelia θα έρθει αντιμέτωπη με τον τερατώδη βάτραχο που αρρωσταίνει το αιωνόβιο δέντρο στην καρδιά του δάσους. Αφού τον νικήσει με εξυπνάδα και θάρρος, θα ολοκληρώσει τον άθλο και το δέντρο θα ανθίσει ξανά, καθώς ο ξενιστής του θα έχει αφανιστεί. Ως ανταμοιβή του άθλου, θα αποκτήσει ένα κλειδί, το οποίο και θα αποτελέσει το στοιχείο για τον επόμενο άθλο.
Στη συνέχεια, ο δεύτερος άθλος θα εκτυλιχθεί στα δώματα ενός τρομακτικού πλάσματος στα έγκατα της γης. Με τη συνοδεία των νεράιδων, θα βρεθεί μπροστά σε ένα τεράστιο τραπέζι, γεμάτο λαχταριστές λιχουδιές. Οι οδηγίες του φαύνου ήταν σαφείς. Ο λευκός άνδρας χωρίς πρόσωπο και χωρίς μάτια είναι επικίνδυνος και το πλούσιο τραπέζι ακόμα πιο επικίνδυνο. Στόχος του άθλου είναι η απόκτηση του μικρού στιλέτου που βρίσκεται σε κάποια από τις τρεις εσοχές του τοίχου. Η Ofelia θα το αποκτήσει εύκολα, με την υπόδειξη των νεράιδων και χρησιμοποιώντας το κλειδί για να ανοίξει την κλειδαριά, όμως το να αντισταθεί στο λουκούλειο στρωμένο τραπέζι είναι αδύνατο. Θα λαχταρίσει τις ρώγες από το ζουμερό σταφύλι και θα γευτεί τον λαχταριστό καρπό, ώσπου το πλάσμα θα ξυπνήσει. Τα ξεριζωμένα μάτια του τότε θα βρεθούν στις παλάμες του. Οι νεράιδες θα θελήσουν να τον μπερδέψουν και να σώσουν την Ofelia, η οποία εξακολουθεί να απολαμβάνει το σταφύλι. Το πλάσμα θα καταβροχθίσει δύο από αυτές και θα κυνηγήσει την Ofelia, η οποία θα προλάβει να σωθεί στο παραπέντε.

 Η επιστροφή της, όμως, από την δοκιμασία δεν θα είναι καλοδεχούμενη, καθώς ο Φαύνος θα εξαγριωθεί με την απερίσκεπτη της συμπεριφορά και την αθέτηση των υποσχέσεων της και θα την εξορίσει μια για πάντα από εκείνον τον κόσμο.
Πλέον η Ofelia θα βρεθεί αντιμέτωπη με τον πραγματικό κόσμο. Θα κληθεί να αντιμετωπίσει τη σκληρή πραγματικότητα, την απώλεια και τη μοναξιά, καθώς η ελπίδα του μαγικού κόσμου χάθηκε μια για πάντα.

Ώσπου ο Φαύνος επιστρέφει, και της δίνει άλλη μια ευκαιρία να αποδείξει την αξία της αναθέτοντάς της τον τρίτο άθλο, ο οποίος θα είναι και ο δυσκολότερος. Μέσα στον αρχαίο λαβύρινθο θα κληθεί η νεαρή Ofelia να φέρει τον μικρό, νεογέννητο αδερφό της προκειμένου να ανοίξει η πύλη για τον άλλον κόσμο. Ο νέος, όμως, κόσμος απαιτεί θυσίες. Απαιτεί αίμα και πόνο. Απαιτεί ψυχικό σθένος, καθώς ο τρίτος άθλος είναι η θυσία του μικρού της αδερφού. Τι λογαριάζει περισσότερο η Ofelia, τον μαγικό της κόσμο ή τον αδερφό της; Η Ofelia ουσιαστικά απαρνιέται το μαγικό της βασίλειο και επιλέγει τη ζωή του αδερφού της, ξεπερνώντας το δυσκολότερο άθλο, γιατί η είσοδος σε ένα μαγικό κόσμο απαιτεί γενναιότητα και χαρακτήρα.

Κάπου εδώ όμως τελειώνει η εξιστόρηση, καθώς το τέλος της ταινίας επιτάσσει και εκείνο θυσίες. Το γλυκόπικρο τέλος καλείται να το ανακαλύψει ο ίδιος ο θεατής υπό το φως της σελήνης…

Μια άρτια τεχνικά ταινία, με υπέροχη σκηνοθεσία του δεξιοτέχνη του είδους Guillermo del Toro, ο οποίος αποτυπώνει με γλαφυρό τρόπο τον δυσοίωνο, αληθινό κόσμο. Η μουσική και πιο συγκεκριμένα, το Ofelia’s Lullaby του Javier Navarrete, καταφέρνει να σε στοιχειώσει από τις πρώτες του νότες.

Οι μεγαλύτερες, όμως, αρετές αυτής της ταινίας είναι οι συμβολισμοί της και τα μυθικά σύμβολα, καθώς η ταινία χρησιμοποιεί εκτενώς τα αρχέτυπα του Ελβετού ψυχολόγου και ψυχιάτρου, Carl Jung. Ο συνταγματάρχης Vidal αποτελεί το αρχέτυπο του κακού βασιλιά, ενώ η νεαρή Ofelia αντιπροσωπεύει το αρχέτυπο της ηρωίδας που πρέπει να θυσιαστεί προκειμένου να σωθεί. Και φυσικά, ο κόσμος διέπεται από τις δυνάμεις του καλού και του κακού, τόσο σε πραγματικό, όσο και σε φαντασιακό επίπεδο.

Το «μάτι» αποτελεί και αυτό ένα αδιαμφισβήτητο σύμβολο, καθώς από τα πρώτα κιόλας λεπτά της ταινίας φαίνεται να διαδραματίζει ένα σημαντικό ρόλο. Η Ofelia τοποθετεί το πέτρινο μάτι του Φαύνου στο άγαλμα και συνδέει έτσι τους δύο κόσμους. Δημιουργεί μια γέφυρα επικοινωνίας με το αόρατο και δηλώνει έτοιμη, ώστε να αντιληφθεί τον παράλληλο κόσμο της μαγείας.

Άλλο ένα συμβολικό μοτίβο του παραμυθιού είναι ο καταπιεστικός πατέρας. Ο συνταγματάρχης Vidal αποτελεί τον άνθρωπο του παλαιού καθεστώτος -στενόμυαλος και μονολιθικός, δεν μπορεί να καταλάβει τις νέες ιδέες και την έλευση του νέου κόσμου. Σαν ένας άλλος Κρόνος, τρέμει την έλευση των παιδιών του και τον παραγκωνισμό της κυριαρχίας του.

Ο τερατόμορφος Φαύνος συμβολίζει τον αγγελιοφόρο του άλλου κόσμου, ο οποίος προσομοιάζει τον θεό Πάνα της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας και αποτελεί τον πνευματικό σύμβουλο της ηρωίδας. Από την άλλη, ο λαβύρινθος ως μοτίβο συμβολίζει την αναζήτηση της αλήθειας στο κέντρο του, που δεν είναι άλλη από την θεϊκή καταγωγή της Ofelia.

Επίσης, οι βαθύτεροι συμβολισμοί του έργου έγκεινται στην ενηλικίωση της Ofelia, καθώς η ηρωίδα θα βρεθεί πολλές φορές αντιμέτωπη με τις συνέπειες της ενηλικίωσης. Ο πρώτος βέβαια άθλος της παραπέμπει στη γυναικεία ήβη και στο δώρο της μητρότητας, καθώς η μητέρα της Ofelia εγκυμονεί τον αδερφό της.

Το τέρας του δεύτερου άθλου συμβολίζει το τέρας του φασισμού, καθώς και τον συνταγματάρχη Vidal. Ενώ ορισμένοι υποστηρίζουν ότι συμβολίζει και την εκκλησία, επικρίνοντας τη στάση της απέναντι στη δικτατορία του Φράνκο.
Τέλος, ο τρίτος άθλος, όπως προαναφέρθηκε απαιτούσε την ύστατη θυσία, προκειμένου η μικρή Ofelia να επιστρέψει στον Κάτω Κόσμο.

Σαν ταινία θα σας αιχμαλωτίσει, θα σας εγκλωβίσει στον ίδιο Λαβύρινθο του Φαύνου, ο οποίος και θα απλώσει το χέρι του για να σας δώσει την ελπίδα ενός άλλου κόσμου, εφόσον φυσικά είστε προορισμένοι για αυτόν. Όμως, όπως θα αντιληφθείτε και από την πλοκή της ταινίας, αλλά περισσότερο από το τέλος, τίποτα δεν αποκτιέται χωρίς θυσίες, χωρίς κόπους. Πρέπει να κερδίσεις την πρόσβαση στο μαγικό! Πρέπει να αξίζεις τη μαγεία για να την αποκτήσεις και πρέπει να παλέψεις γι’ αυτή άνευ όρων! Όπως πάλεψε και η μικρή μας ηρωίδα, η πριγκίπισσα Ofelia.
 

Πηγές

https://en.wikipedia.org/wiki/Pan%27s_Labyrinth

http://www.imdb.com/title/tt0457430/

https://vigilantcitizen.com/moviesandtv/the-esoteric-interpretation-of-pans-labyrinth/

H Μαίρη Βούλγαρη γεννήθηκε το 1989 στην Αθήνα και μεγάλωσε στην επαρχία έως και τα σχολικά της χρόνια. Σπούδασε Πολιτική Επιστήμη και Ιστορία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και εδώ και δύο χρόνια βρίσκεται στις μεταπτυχιακές της σπουδές στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά.
Η αγάπη της για τη λογοτεχνία και τη συγγραφή  οδήγησαν στην ενεργό συμμετοχή για ένα χρόνο περίπου στην συγγραφή άρθρων στο διάσημο Blog “The Daily Owl” καθώς και στη συγγραφή μικρών διηγημάτων και ιστοριών που ανέκαθεν βρίσκονταν στο επίκεντρο των ενδιαφερόντων. Η συγγραφή ιστοριών ήταν και είναι μια από τις αγαπημένες της ασχολίες καθώς καταπιάστηκε  από πολύ μικρή με εκείνες περισσότερο βέβαια για προσωπική ευχαρίστηση . Το 2016  πήρε μέρος στον διαγωνισμό του I write –Ζόμπι στην Ελλάδα όπου και διακρίθηκε με το διήγημα το «Μαύρο Αίμα». 

Αγαπημένα είδη λογοτεχνίας: Φαντασία, Τρόμος, Αστυνομική Λογοτεχνία

Αγαπημένοι  συγγραφείς  και εμπνευστές μεταξύ άλλων : H.P. Lovecraft, Edgar Allan Poe, J. K. Rowling, J.R.R Tolkien, Gillian Flynn, Marisha PessΙ, Isabel Allende, George R. R. Martin.