Μύθοι από το αρχιπέλαγος της Χαβάης

“Myth is the secret opening

through which the inexhaustible energies of the cosmos

pour into human cultural manifestation.”

-Joseph Campbell

Art source here

Το καλοκαίρι μπήκε για τα καλά, ψάχνουμε θάλασσες και ακρογιαλιές για ταξίδια. Γιʼ αυτό σκέφτηκα σήμερα το χρόνο-ταξίδι μας να είναι τροπικό! Πάρτε μαγιό μαζί σας, καπέλα και γυαλιά ηλίου και ετοιμαστείτε. Σε λίγο αναχωρούμε. Θα ταξιδέψουμε μισή υδρόγειο μακριά και μερικές χιλιετίες πίσω. Ετοιμαστείτε για Χαβάη!

Φτάσαμε, είναι νύχτα. Ένας φωτεινός έναστρος ουρανός απλώνεται από πάνω μας. Βρισκόμαστε στο μεγαλύτερο νησί του συμπλέγματος, τη Χαβάη, άλλα δεκαεφτά νησιά βρίσκονται γύρω μας. Ανάμεσά τους το Μάουι, το Μολοκάι, το Λανάι και άλλα. Γυρνάμε το κεφάλι μας και βλέπουμε το μεγάλο βουνό Μάουνα Κέα, το ιερό βουνό, το σπίτι της θεάς του χιονιού Poli‘ahu. Δεν θα ανεβούμε, στην εποχή που έχουμε ταξιδέψει αυτό επιτρέπεται μόνο στους αρχηγούς των φυλών. Θα ακούσουμε όμως τις ιστορίες του από τους αρχαίους κατοίκους. Πάμε, τους ακούτε, έχουν ήδη ξεκινήσει να λένε ιστορίες που κρύβουν τους φόβους και τις επιθυμίες τους. Ιστορίες που ικανοποιούν την περιέργεια τους για το πώς φτιάχτηκε αυτός ο κόσμος.

Λένε πως κάποτε ο ημίθεος Māui, ο γιος της Hina-a-ke-ahi της θεάς του Φεγγαριού, είπε στα αδέρφια του πως θέλει να τον βοηθήσουν να ψαρέψει. Ο κόσμος τότε δεν είχε γίνει ακόμη όπως τον ξέρουμε. Τα αδέρφια του δέχτηκαν, έριξε τότε ο Māui το τεράστιο αγκίστρι του, το Manaiakalani, στον βυθό της θάλασσας και φώναξε στα αδέρφια του να τον βοηθήσουν να τραβήξει το ψάρι που έπιασε. Και τραβούσαν τα αδέρφια και άρχισε να βγαίνει από τη θάλασσα το πρώτο νησί, γιατί αυτός ήταν ο σκοπός του Māui. Και έριξε πάλι το αγκίστρι ξανά και ξανά και έβγαλε έτσι από τον βυθό του ωκεανού όλα τα νησιά του αρχιπελάγους.

Μία άλλη ιστορία μας λέει πως ο ουρανός τοποθετήθηκε εκεί ψηλά. Μια μέρα ο Māui διαπίστωσε πως ο ουρανός ήταν πολύ χαμηλά, σχεδόν ακουμπούσε τα νησιά που είχε βγάλει από το νερό. Κανένα πλάσμα δεν θα μπορούσε να σηκωθεί όρθιο. Ταξίδεψε, λοιπόν, στην πόλη Lahaina και βρήκε τον πατέρα του. Ξάπλωσαν οι δυο τους ανάμεσα από ουρανό και γη και άρχισαν να σπρώχνουν, να σπρώχνουν μέχρι που τον σήκωσαν αρκετά ψηλά για τους ανθρώπους. Αν δεν είχε γίνει αυτό, κανένας άνθρωπος δεν θα άντεχε να ζήσει επάνω στη γη.

Κάτι ακόμα, όμως, έπρεπε να διορθωθεί. Εκείνον τον πρώτο καιρό, για να είναι τα πράγματα έτσι όπως τα ξέρουμε σήμερα. Έπρεπε ο ήλιος να προχωράει πιο αργά. Η θεά Hina-a-ke-ahi διαμαρτυρόταν ότι η kapa της (ένα χαβανέζικο ύφασμα που φτιάχνεται από ένα συγκεκριμένο  δέντρο) δεν προλάβαινε να στεγνώσει τόσο μικρές που ήταν οι μέρες. Ο  Māui σκαρφάλωσε στο Hale-a-ka-lā, αυτό που το λένε σήμερα Το Σπίτι του Ήλιου, και με ένα λάσο φτιαγμένο από τα μαλλιά της αδερφής του έπιασε τον ήλιο. Για να τον ελευθερώσει, έκανε συμφωνία μαζί του να αφήνει τις μέρες μεγάλες το καλοκαίρι και να τις μικραίνει αν θέλει τον χειμώνα. Μετά από όλα αυτά που έκανε ο Māui για τους ανθρώπους, αυτοί έδωσαν σε ένα νησί τους το όνομά του και ένας αστερισμός ονομάστηκε Māui's fishhook (ο δικός μας αστερισμός του Σκορπιού).

Υπάρχουν άλλες ιστορίες, που λένε πως τον κόσμο τον διαμόρφωσε στην τωρινή του μορφή η θεά των ηφαιστίων Pele, γνωστή και ως Tūtū Pele και ως Ka wahine ʻai honua, που θα πει «η γυναίκα που τρώει τη γη». Άλλοι τη λένε Pele-honua-mea που σημαίνει «Πελέ της ιερής γης» και την τραγουδούν ως «αυτή που δίνει μορφή στην ιερή γη». Μία θεά αρκετά θερμόαιμη, με πολλά πάθη και ζήλιες. Οι ιστορίες λένε πως ταξίδευε με το κανό της από το νησί της Αϊτής προς τη Χαβάη και  προσπαθούσε να ανάψει τις φωτιές της σε όποιο νησί περνούσε. Η αδερφή της, η Namaka, την κυνήγησε και προσπάθησε να την εμποδίσει. Στο τέλος, η δύο αδερφές πολέμησαν μεταξύ τους και η  Pele σκοτώθηκε. Το σώμα της σκορπίστηκε παντού και το πνεύμα της ζει μέσα στον κρατήρα  Halemaumau του ηφαιστείου Kilauea του νησιού της Χαβάης. Σώμα της έγινε η λάβα και οι ατμοί του ηφαιστείου. Και αιώνιος εχθρός της, η θεά του χιονιού Poli‘ahu.

Σύμφωνα, όμως, με το Kumulipo, το παραδοσιακό χαβανέζικο έπος της δημιουργίας του κόσμου και της γενεαλογίας των θεών του Αρχιπελάγους της Χαβάης, αρχικοί δημιουργοί των πάντων  είναι η Papahānaumoku, η μητέρα γη, θεά της δημιουργίας που έχει τη δύναμη να θεραπεύει, μητέρα όλων, και ο σύζυγός της Wākea, ο πατέρας ουρανός. Αυτοί είναι και οι πρόγονοι των αρχηγών των ιθαγενών φυλών του Αρχιπελάγους. Είναι οι αρχέγονοι θεοί που οι οικογένειες τους υπήρχαν πριν από τη δημιουργία του κόσμου.

Η νύχτα προχωράει, κοντεύει η αυγή. Το μεγάλο ηφαίστειο κοιμάται πίσω μας. Μαζί του κοιμούνται και οι θεοί του. Και οι ιστορίες τους είναι πολλές. Όπως και οι ίδιοι. Θεοί για κάθε στοιχείο της φύσης. Άρρηκτα συνδεδεμένοι με τη φύση, άρρηκτα συνδεδεμένοι με τις ζωές των ανθρώπων. Ιστορίες και μύθοι βγαλμένοι από τις ζωές των ανθρώπων. Μύθοι που κουβαλάν τις αγωνίες τους, τις φοβίες τους, τη γνώση τους. Όπως οι μύθοι όλου του κόσμου.

Πηγές

http://www.sacred-texts.com/pac/ku/index.htm

http://www.sacred-texts.com/pac/hm/index.htm

https://archive.org/details/hawaiianfolktale00thru