Νάνοι – Η μυθολογία τους ανά τον κόσμο
Art by kikicianjur.deviantart.com
Όλοι τους ξέρουμε -σε κάποια μορφή τουλάχιστον. Είναι κοντοί, συνήθως με συγκριτικά μεγάλες πλάτες, και συχνά στρουμπουλοί. Στις περισσότερες απεικονίσεις έχουν γενειάδες, ροδοκόκκινα μάγουλα και πλατιές, κοντές μύτες. Οι νάνοι είναι χαρακτήρες που συναντώνται σε πολλές μυθολογίες, με ίσως κύρια πυγή τη Γερμανία και τη Σκανδιναβία. Το ακριβές μέγεθός τους ποικίλει αναλόγως της περιοχής και εποχής του εκάστοτε θρύλου. Σε ορισμένες ιστορίες είναι μικροί σαν τα δικά μας καλικαντζάρια, μόλις μερικές παλάμες σε ύψος. Αλλού, παρουσιάζονται ως λίγο κοντύτεροι, φαρδύτεροι άνθρωποι, που συχνά καμπουριάζουν και έχουν όχι-τόσο-κολακευτικά χαρακτηριστικά, όπως ρόζους, κρεατοελιές και άλλα σημάδια στο πρόσωπο και στο σώμα τους. Σε ορισμένες ιστορίες είναι σκουρόχρωμοι, και αν το φως του ήλιου τους χτυπήσει μετατρέπονται σε πέτρα.
Αυτό λοιπόν είναι το παρουσιαστικό τους. Τι είδους πλάσματα ήταν όμως; Σε πολλές βόρειο-ευρωπαϊκές ιστορίες έχουν μαγικές δυνάμεις, που συχνά τις χρησιμοποιούν στην πιο γνωστή ειδικότητά τους -τη σιδηρουργία. Οι νάνοι, βλέπετε, κατοικούν μέσα στα βουνά και στο υπέδαφος, οπού έχουν τα δικά τους ορυχεία και σπηλιές και από όπου παίρνουν σίδερο, χαλκό και άλλα μέταλλα και πετράδια. Με αυτά δημιουργούν μυθικά όπλα, πανοπλίες, κοσμήματα και εργαλεία. Στη Νορβηγική μυθολογία, νάνοι έφτιαξαν το σφυρί του Θωρ, το Μιόλνιρ, το δόρυ του Όντιν, το Γούνγκνιρ, καθώς και το περιδέραιο της θεάς Φρέγια. Πέραν της τέχνης τους, οι νάνοι έχουν επίσης γνώση και σοφία, αλλά δεν είναι συνήθως “καλοί” με την παραμυθένια λογική. Είναι συχνά αυστηροί, γενναιόδωροι προς αυτούς που θεωρούν φίλους και εκδικητικοί προς αυτούς που τους αδίκησαν. Έτσι, τουλάχιστον, είναι αυτοί που συναντούμε στις ιστορίες του βορρά. Ας δούμε όμως και μερικούς νάνους όπως παρουσιάζονται σε άλλες χώρες:
Στην Πολωνία συναντούμε στα μέσα του 16ου αιώνα ιστορίες που περιγράφουν τους γνόμους (gnomes, από το ελληνικό γη-νόμος, κάτοικος της γης). Παρόμοιοι ίσως με τους νάνους σε ορισμένα χαρακτηριστικά, οι γνόμοι είχαν αρχικά διάφορες μαγικές ικανότητες. Μπορούσαν, για παράδειγμα, να κινούνται μέσα στη γη, σαν το χώμα να ήταν αέρας. Στις πιο μοντέρνες απεικονίσεις τους είναι συχνά μακρινοί, μικρότεροι συγγενείς των νάνων, με φυσικό ταλέντο προς την αλχημεία, την επιστήμη και τη δημιουργία παράξενων εφευρέσεων.
Art by http://davidgaillet.deviantart.com/
Στην Ιρλανδία έχουμε τα leprechauns, μαγικά γενειοφόρα “καλικατζαράκια”, που συχνά φορούν πράσινα ρούχα, μπορούν να εξαφανιστούν και να δημιουργήσουν μαγικές ψευδαισθήσεις. Βρίσκουν χαμένους, θαμμένους θησαυρούς στο υπέδαφος και είναι ως εκ τούτου οι πιο οικονομικά πλούσιοι συγγενείς των νάνων. Κρύβουν τον χρυσό τους σε τσουκάλια στη βάση των ουράνιων τόξων, και λέγεται ότι αν τους βρεις, εξαφανίζονται και αφήνουν πίσω το τσουκάλι τους.
Ακόμα και σε χώρες εκτός Ευρώπης μπορούμε να βρούμε ιστορίες που αναφέρουν μικρόσωμα ανθρωποειδή πλάσματα, όπως τα Duende στην κεντρική και νότια Αμερική και τα Cagn-Cagn της Αφρικής. Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον παράδειγμα είναι επίσης τα Koropokkuru (αλλιώς Koro-pok-kur ή Koro-pok-guru) της βόρειας Ιαπωνίας. Είναι από το Χοκκάιντο, το μεγαλύτερο νησί μετά από την κεντρική Ιαπωνία. Εκεί κατοικούσαν (και παραμένουν, σε πολύ μικρότερο αριθμό) οι Άινου, ιθαγενείς του νησιού με τελείως διαφορετική γλώσσα, κουλτούρα και μυθολογία. Εκεί, τα Koropokkuru ζούσαν ανάμεσα στους ανθρώπους και συχνά βοηθούσαν ή αντάλλαζαν αντικείμενα με αυτούς. Το όνομά τους σημαίνει “κάτω από το φύλο του φουκί -του Ιαπωνικού πετασίτη. Ήταν μικρόσωμα σαν νάνοι, με παρόμοιες γενειάδες και κατοικούσαν σε τρύπες και σπηλιές στη γη. Στις ιστορίες έφτιαχναν εργαλεία αλλά και –παραδόξως- κεραμικά, τέχνη που οι ίδιοι οι Άινου δεν ασκούσαν.
Επιστρέφοντας στους Ευρωπαϊκούς νάνους, αξίζει να ρίξουμε μια ματιά στις πιο μοντέρνες εκδοχές τους, αυτές που συναντούμε σε βιβλία, ταινίες, κινούμενα σχέδια, κόμιξ και παιχνίδια fantasy. Ο J.R.R. Tolkien είναι κατά πολλούς ο “πατέρας” του σύγχρονου fantasy, και οι νάνοι είναι σημαντικό κομμάτι των ιστοριών του. Είναι αρκετά μεγάλοι (περίπου 1,4 μέτρα ύψος), με φαρδιές πλάτες, δυνατά χέρια, πλούσιες γενειάδες (που κατά τον Tolkien είχαν ακόμα και οι γυναίκες τους) και έντονα χαρακτηριστικά στο πρόσωπό τους. Ζουν περίπου 250 χρόνια και πολλοί δεν παντρεύονται, καθώς οι γυναίκες είναι μόνο το ένα τρίτο του πληθυσμού τους. Είναι ισχυρογνώμονες και περήφανοι, με μεγάλη αγάπη για τον χρυσό, τα πετράδια και την υπόγεια αρχιτεκτονική. Αποτελούν τη βάση πάνω στην οποία δημιουργήθηκαν αμέτρητες άλλες ιστορίες -πολλές βασισμένες σε επιτραπέζια παιχνίδια ρόλων (Middle Earth RPG, Dungeons and Dragons κλπ), καθώς και σε ηλεκτρονικά παιχνίδια, με ίσως πιο γνωστά αυτά της σειράς Warcraft της Blizzard Entertainment.
Πηγές
The Hobbit και The Lord of the Rings του JRR Tolkien (1937, 1954-1955)
Gods and Myths of Northern Europe του H.R. Ellis Davidson (1965)
Norse Mythology: A Guide to the Gods, Heroes, Rituals, and Beliefs του John Lindow (2001)
Koropokkuru to wa dare ka του Takuro Segawa (2012)
Cover art by http://davidgaillet.deviantart.com/
Guest Post
Ο Γιώργος Shoji Μαρούδης γεννήθηκε στην Σαλαμίνα Αττικής το 1981. Από μικρός ήταν λάτρης του φανταστικού, του sci-fi και της καλής κουζίνας. Γενικά κλασσικός geek, του άρεσαν οι υπολογιστές, η ζωγραφική, τα RPG, τα manga, τα games και οι ξένες γλώσσες, κυρίως τα Αγγλικά και τα Ιαπωνικά.
Δούλεψε αρχικά ως γραφίστας για δύο χρόνια, αλλά σύντομα άλλαξε κατεύθυνση προς την διδασκαλία ξένων γλωσσών. Μετά από άλλα δύο χρόνια ως δάσκαλος Ιαπωνικών, αποφάσισε το 2011 να πάει για έναν χρόνο σπουδών και δουλειά στο Κυότο της Ιαπωνίας. Εκεί γνώρισε και την σύζυγό του και παραμένει κάτοικος Κυότο έως τώρα.
Δουλεύει ως δάσκαλος Αγγλικών, καθηγητής Νέων Ελληνικών στο Kyoto Universitiy of Foreign Studies, και επίσης ασχολείται με την μετάφραση. Τα τωρινά του χόμπυ είναι η μαγειρική, η τυροκομεία στο σπίτι, η τέχνη και περιστασιακά τα παιχνίδια.