Γιόκαϊ – Τα πλάσματα του φανταστικού της Άπω Ανατολής

Fantasy. Αυτό που σήμερα πολλοί θεωρούμε ως “κλασσικό fantasy”, με δράκους, ξωτικά, νάνους, ορκ κλπ είναι ένα σχετικά μοντέρνο δημιούργημα. Φυσικά από παλιά υπήρχαν ιστορίες που περιέγραφαν κάποια από αυτά τα πλάσματα, αλλά οι κόσμοι μαγείας και φαντασίας που τα περιέχουν όλα μαζί είναι συνήθως δημιουργήματα μοντέρνων συγγραφέων. Πέραν των δημοφιλών υπερφυσικών και μαγικών πλασμάτων, όμως, υπήρχε ένας τεράστιος αριθμός άλλων, λιγότερο γνωστών αλλά εξίσου ενδιαφέροντων όντων της μυθολογίας.

Έχετε ακούσει για τα Kelpie της Σκωτίας; Είναι υδρόβια σαρκοβόρα τέρατα που αλλάζουν μορφή -συχνά ανθρώπου ή αλόγου- και κατασπαράζουν περαστικούς κοντά σε ποτάμια και λίμνες. Για τα Wolpertinger της Γερμανίας; Είναι μικρά χιμαιροειδή πλάσματα, που κατά κανόνα μοιάζουν με φτερωτούς λαγούς με κέρατα ελαφιού. Μήπως ίσως για τα Vodnik της Σλοβακίας; Βατραχο-γέροντες που συλλέγουν τις ψυχές των πνιγμένων σε πορσελάνινα σκεύη. Ίσως τα ξέρετε, ίσως όχι. Η αλήθεια παραμένει ότι είναι, τουλάχιστον στον τομέα fantasy, “ξεχασμένα όντα”. Παρομοίως λοιπόν, στη μακρινή Ιαπωνία, υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία παρόμοιων πλασμάτων που παραμένουν άγνωστα, όχι μόνο σε εμάς, αλλά ακόμα και στις νεότερες γενιές των Ιαπώνων: Τα επονομαζόμενα “Γιόκαϊ”.

Τα Γιόκαϊ έχουν ένα βασικό κοινό χαρακτηριστικό με πολλά “δυτικά” παρόμοια πλάσματα: Το ότι βασικά αποτελούν δημιουργικούς και συχνά έξυπνους τρόπους διδασκαλίας. Πολλές φορές χρησιμοποιούν τον τρόμο σαν εργαλείο, και αναμφίβολα ήταν και είναι πηγές εφιαλτών και άγρυπνων νυκτών. Αλλά η ουσία παραμένει ότι στόχευαν στο να κάνουν τα παιδιά φρόνιμα, τους ενήλικες πιο επιφυλακτικούς και να αποτρέπουν απρόσεκτες συμπεριφορές.

Θα μπορούσε κανείς να πει ότι είναι πιο κοντά στον τομέα του τρόμου, αλλά στην πραγματικότητα το εύρος των Γιόκαϊ περιέχει και μεγάλη ποικιλία καλοηθών, ή απλά περίεργων πλασμάτων. Ας δούμε λοιπόν, εν συντομία, μερικά από τα πιο γνωστά και ενδιαφέροντα παραδείγματα, κατά σειρά μεγέθους.

Κονταμά

Τα κονταμά είναι ένα είδος από τα μικρότερα Γιόκαϊ, και εν μέρει παρόμοια με τα Will-o-wisps. Εμφανισιακά είναι είτε μικρές σφαίρες λευκο-πράσινου φωτός, είτε μικρά ανθρωποειδή πλάσματα όμοιας απόχρωσης. Στην Ιαπωνία, οι ψυχές συχνά απεικονίζονται ως αιωρούμενα φώτα ή φωτιές, συνήθως γαλάζιου ή πρασινωπού χρώματος (π.χ. Χίτο-ντάμασι ή Όνι-μπι). Παρομοίως, τα κονταμά είναι τα πνεύματα των δέντρων – κυρίως των παλαιότερων και μεγαλύτερων. Βγαίνουν για να εξερευνήσουν και να φροντίσουν την περιοχή τους, και είναι ψυχικά “δεμένα” με το δέντρο τους. Είναι σπάνιο να τα δει κάποιος, αλλά συχνά ακούγονται σαν περίεργοι ήχοι στο δάσος. Εμφανίστηκαν στην ταινία Πριγκίπισσα Μονονόκε του Χαγιάο Μιγιαζάκι.

Ζάσικι-Ουάρασι

Τα Ζάσικι-Ουάρασι είναι από τα “καλά” είδη Γιόκαϊ· έχουν την εμφάνιση μικρού παιδιού περίπου 5 ή 6 ετών. Φοράνε παραδοσιακό, συχνά κόκκινο κιμονό και ζουν στον ξενώνα ή την αποθήκη ορισμένων σπιτιών. Τη νύχτα κάνουν σκανταλιές και θορύβους, αλλά τείνουν να κρύβονται από τους ανθρώπους. Αν κάποιος καταφέρει να δει ένα Ζάσικι-Ουάρασι, λέγεται ότι θα έχει πολύ καλή τύχη στο κοντινό μέλλον.

Κάππα

Τα κάππα είναι αμφίβια ανθρωποειδή πλάσματα που κατοικούν σε ποτάμια, λίμνες και πηγάδια. Είναι συνήθως πράσινα, με ράμφος πτηνού ή χελώνας, χέρια και πόδια βατράχου και μαλλιά, με φαλακρό κοίλο κέντρο, σαν πιάτο που περιέχει νερό. Στην πλάτη τους έχουν ένα μικρό καβούκι σαν χελώνας. Είναι σκανταλιάρικα, κάπως σαν τα δικά μας καλικαντζαράκια, αλλά παραδόξως έχουν τρόπους: Αν κάποιος συναντήσει ένα κάππα και κάνει μια υπόκλιση προς αυτό, εκείνο την ανταποδίδει. Αν η υπόκλιση είναι αρκετά βαθιά και το νερό στο κεφάλι του κάππα χυθεί, το κάππα παραλύει ή γίνεται αδύναμο. Τα κάππα μερικές φορές είναι επικίνδυνα, πνίγοντας ανθρώπους που κολυμπάνε στο ποτάμι. Άλλες φορές σώζουν ανθρώπους -συχνά παιδιά- από πνιγμό.

Τένγκου

Τα τένγκου είναι, μαζί με τα κάππα και τα όνι (δαιμονικοί γίγαντες που μοιάζουν κάπως με δυτικά ogres), πιθανότατα τα πιο δημοφιλή Γιόκαϊ. Τα τένγκου είναι είτε αρπακτικά πτηνά και κοράκια με ανθρωποειδή χαρακτηριστικά (Κο-τένγκου), είτε το αντίθετο, όπου μοιάζουν με άντρες με κόκκινο δέρμα, πολύ μακριά μύτη και φτερά πτηνού (Ντάι-τένγκου). Αυτές τις μέρες οι περισσότεροι Ιάπωνες έχουν την εικόνα του Ντάι-τένγκου ως το “κανονικό”, κλασικό τένγκου. Τα τένγκου ζουν σε ορεινά δάση και έχουν μαγικές δυνάμεις, καθώς και τη δική τους ιεραρχία. Φορούν συχνά παραδοσιακά ρούχα και είναι καλά εκπαιδευμένα στις πολεμικές τέχνες και την ιαπωνική ξιφομαχία. Λέγεται ότι, όσο μακρύτερη είναι η μύτη ενός τένγκου, τόσο πιο ισχυρό είναι.

*Art by http://rob-powell.deviantart.com/*

Ούμι-μπόζου

Τα ούμι-μπόζου είναι από τα πιο μυστήρια και καταστροφικά γιόκαϊ. Κανένας δεν έχει δει καθαρά τη μορφή τους (ή τουλάχιστον, κανένας δεν έχει επιβιώσει για να την περιγράψει), αλλά οι θρύλοι τα παρουσιάζουν σαν τιτάνια ανθρωπόμορφα πλάσματα που ζουν στη θάλασσα. Είναι πιθανόν άτριχα και είναι τόσο μεγάλα, ώστε μόνο το κεφάλι και το στήθος τους βρίσκονται πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, ακόμη και σε βαθιά νερά. Στις περισσότερες περιπτώσεις καταστρέφουν πλοία με ένα χτύπημα της γροθιάς τους, αλλά περιστασιακά μιλούν πρώτα στους ναυτικούς: Τους ζητούν ένα μεγάλο βαρέλι. Αν δεν έχουν, τους βυθίζουν. Αν έχουν, τα ούμι-μπόζου παίρνουν το βαρέλι, το γεμίζουν με νερό και αρχίζουν να πλημμυρίζουν το πλοίο μέχρι να μη μείνει κανένας ζωντανός. Η μόνη ελπίδα, λέγεται, είναι να ξεγελάσεις το ούμι-μπόζου, δίνοντάς του ένα βαρέλι χωρίς πάτο -τότε το ούμι-μπόζου προσπαθεί ξανά και ξανά να το γεμίσει, δίνοντας στους ναυτικούς χρόνο για να ξεφύγουν. Αν όντως αυτό ίσχυε όμως, θα είχαμε πιο λεπτομερείς περιγραφές αυτών των πλασμάτων, σωστά...;

Πηγές

Scottish, Shetlandic and Germanic Water Tales του Karl Blind (1881)

Schatten über Schinkelstedt: Fabelwesen του André Ziegenmeyer (2008)

Γκαζού-Χιακκί-Γιακό του Σέικεν Τοριγιάμα (1776)

Χιάκου-μονογκάταρι Καϊντάν-κάι του Μασάο Χιγκάσι (2007)

cover art by Art by http://agarwen.deviantart.com/

Guest Post

Ο Γιώργος Shoji Μαρούδης γεννήθηκε στην Σαλαμίνα Αττικής το 1981. Από μικρός ήταν λάτρης του φανταστικού, του sci-fi και της καλής κουζίνας. Γενικά κλασσικός geek, του άρεσαν οι υπολογιστές, η ζωγραφική, τα RPG, τα manga, τα games και οι ξένες γλώσσες, κυρίως τα Αγγλικά και τα Ιαπωνικά.

Δούλεψε αρχικά ως γραφίστας για δύο χρόνια, αλλά σύντομα άλλαξε κατεύθυνση προς την διδασκαλία ξένων γλωσσών. Μετά από άλλα δύο χρόνια ως δάσκαλος Ιαπωνικών, αποφάσισε το 2011 να πάει για έναν χρόνο σπουδών και δουλειά στο Κυότο της Ιαπωνίας. Εκεί γνώρισε και την σύζυγό του και παραμένει κάτοικος Κυότο έως τώρα.

Δουλεύει ως δάσκαλος Αγγλικών, καθηγητής Νέων Ελληνικών στο Kyoto Universitiy of Foreign Studies, και επίσης ασχολείται με την μετάφραση. Τα τωρινά του χόμπυ είναι η μαγειρική, η τυροκομεία στο σπίτι, η τέχνη και περιστασιακά τα παιχνίδια.